بامداد پنجم خرداد 1287 خورشیدی بود که نفت ایران برای نخستین بار از چاهی به عمق 360 متر، با شتابی تا ارتفاع 75 متر فوران کرد. نفتی که به گفته‌ی بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران سرنوشت ایران و ایرانیان را نیز رقم زد.

هنوز خورشید روز پنجم خرداد 1287 بالا نیامده بود که سرانجام مته‌ی حفاری، سنگ‌های سخت زمین شهرستان مسجد سلیمان را شکافت و نفت از آن بیرون آمد.

در پی واگذاری امتیاز استخراج و بهره‌برداری نفت به ویلیام ناکس دارسی انگلیسی از سوی مظفرالدین شاه قاجار و پس از پنج سال جست‌وجو، ایران نیز نفت را در چنین روزی کشف کرد.

از همان زمان بود که نفت ایران برای نخستین بار از چاهی به عمق 360 متر، با شتابی تا ارتفاع 75 متر فوران کرد. نفتی که به گفته‌ی بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران سرنوشت ایران و ایرانیان را نیز رقم زد.

از احداث اولین چاه نفت ایران صد سال گذشت. منبعی طبیعی که گفته می‌شود 136 میلیارد بشکه نفت قابل استحصال داشته و دارد. تاکنون 65 میلیارد بشکه از آن را استخراج کرده‌ایم که بیش از 25 درصد آن در طول 30 سال بعد از انقلاب و بخش عمده‌ای از آن در طول 10 سال گذشته استفاده شده است.

سابقه‌ی اکتشاف نفت در ایران به حدود 4000 سال پیش و به دوران باستان می‌رسد. نقل می‌شود که ایرانیان از نفت به‌عنوان مواد سوختی و قیراندود کردن کشتی‌ها، ساختمان‌ها و پشت‌بام‌ها استفاده می‌کردند.

همچنین نادر شاه در جنگ با سپاهیان هند قیر را آتش زد و از آن بهره برد.

اما آنچه که سرنوشت سیاسی، اقتصادی و بین‌المللی ایران را در مسیر جدیدی قرار داد، احداث چاه شماره‌ی یک مسجد سلیمان در صد سال پیش بود. از آن زمان به بعد تمام رویدادهای ماندگار در تاریخ ایران آغشته به نفت شد.

نهضت مشروطیت، کودتای 28 مرداد 1332، ملی شدن صنعت نفت، ورود آمریکا به صحنه‌‌ی سیاسی ایران، انقلاب اسلامی 1357، جنگ تحمیلی از سوی عراق، جنگ خیلج فارس، استقلال حکومت جمهوری اسلامی و تحولات اقتصادی همگی به نفت و منابع نفتی ایران مربوط هستند.

ایران و نفت در هم تنیده شدند

صد سالگی اکتشاف نفت در ایران یادآور وابستگی ایران به این ماده سیاه رنگ است. ماده ای که ناجی اقتصاد میلیون‌ها ایرانی نیز بوده است.

برخی نفت را سبب عقب‌ماندگی ایران می‌دانند که اگر نبود احتمال این می‌رفت که ایرانی‌ها برای پیشرفت خود از هوش و توانایی‌های دیگر بهره می‌بردند.

اقتصاد ایران که کاملا وابسته به نفت است، این نگرانی را هم با خود به همراه دارد که دولت این سرمایه را در اختیار دارد و آنگونه که مایل باشد، آن را خرج می‌کند.

بر اساس گزارش‌ها هم‌اکنون ایران با امکان تولید روزانه بیش از 4.3 میلیون بشکه نفت خام و صادرات روزانه 2.5 میلیون بشکه آن،‌ ظرفیت پالایش 1.65میلیون بشکه نفت خام را در 9 پالایشگاه نفتی دارد.

کارشناسان داخل کشور معتقدند منابع نفتی ایران تا بیش از 100 سال دیگر نیز به پایان نمی‌رسد.

جشن صد سالگی نفت و مسجد سلیمان فراموش شده

هرچند بحث میان صاحبنظران درباره‌ی نفت و اثر آن بر ایران در دو سوی خوش‌بینی و بدبینی قرار می‌گیرد، اما به هر تقدیر نفت صد ساله شد و در ایران و بسیاری از شهرهای خارج از کشور موضوع همایش و گردهمآیی شد.

امسال در ایران جشن صد سالگی ایران با شعار « نفت، نعمت، تلاش و شکوفایی» در مسجد سلیمان و با حضور غلام حسین نوذری، وزیر نفت برگزار شد.

نوذری در این مراسم از تخلیه شدن این شهرستان خبر داد و رها کردن مسجد سلیمان را شایسته کشور و مردم ندانست.

صد سال پیش مسجد سلیمان که به واسطه‌ی نفت و سرازیر شدن انگلیسی‌ها به این شهر رونق گرفته بود، امروز در آن دیگر آبادانی به چشم نمی‌خورد.

زمانی شرکت نفت برای این شهرستان خواب‌هایی می‌دید که گوشه‌ای از آن رویا به آباد شدن شهر و امکانات شهری و رفاهی منجر شد. تاسیس شهرک‌ها و خانه‌های مدرن، امکانات تهیه آب شرب و لوله‌کشی، سیستم فاضلاب، خدمات حمل و نقل و جاده‌کشی میان دیگر شهرهای استان به مسجد سلیمان از آن جمله‌اند.

رونق و برنامه‌ریزی شهری برای مسجد سلیمان تا حدی بود که برخی این شهر را اولین شهر مدرن ایران می‌دانند.

اما این آبادانی و رونق تنها 60 سال ادامه داشت. آن زمان که 300 چاه‌ نفت مسجد سلیمان رو به خاموشی می‌رفت، شهر نیز به آرامی به حاشیه رانده شد.