سفر اخیر ‌اکبر هاشمی‌رفسنجانی به عربستان سعودی برای شرکت در کنفرانس بین‌المللی گفت‌وگوی مذاهب با بازخوردهای متفاوتی مواجه شد. در حالی‌که به تازگی روابط ایران و عربستان بر سر لبنان و عراق وارد یک دوره جدید بحران شده بود.

در حالی‌که روابط ایران و عربستان بار دیگر وارد یک دوره بحران شده است، به نظر می‌رسد سفر اخیر ‌اکبر هاشمی‌رفسنجانی به عربستان سعودی نیز نیاز به بررسی و تحلیل بیشتر دارد.

به گزارش خبرگزای‌ها، این سفر که با دعوت ملک عبدالله، پادشاه عربستان و به منظور حضور در مراسم افتتاحیه کنفرانس بین‌المللی گفت‌وگوی مذاهب انجام شده، شامل دیدار با برخی علمای شیعه و اهل سنت این کشور بوده است.

سفر رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام، به دلیل هم‌زمانی با چند تحول بسیار مهم در منطقه، مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت.

عربستان در حالی از آقای رفسنجانی استقبال می‌کند ‌که در روزهای اخیر به واسطه تحولات لبنان ضربه تازه‌ای به نفوذ رو به افول آن در منطقه خاورمیانه وارد شده است.

رسانه‌های وابسته به دولت عربستان، ایران و سوریه را طرف اصلی این امر دانسته و حتی در هفته‌های قبل مقامات عربستان، مانند سعود الفیصل وزیرخارجه این کشور حملات لفظی کم‌سابقه‌ای را متوجه ایران کرده‌اند.

بیانیه علمای وهابی علیه شیعیان در آستانه اجلاس گفت‌وگوی ادیان

این موج منفی ایجاد شده در روابط دو کشور از مرز روابط دیپلماتیک عبور کرده و رنگ مذهبی نیز به خود گرفته است.

به گزارش خبرگزاری‌ها، 22 مفتی وهابی در عربستان سعودی، طی بیانیه‌ای علیه گروه حزب‌الله لبنان و دولت‌های شیعه مذهب در ایران و عراق، آنها را به عمل علیه اهل سنت و همدستی با آمریکا متهم ساخته‌اند و اهل سنت را از افتادن در دام «رافضی‌ها» بر حذر داشته‌اند.

هرچند چنین بیانیه‌ها و موضعگیری‌هایی از سوی وهابیون افراطی عربستان به هیچ وجه بی‌سابقه نیست، اما تحلیلگران می‌گویند هم‌زمانی آن با تیرگی روابط تهران و ریاض زنگ خطر جدی را برای شعله‌ور شدن یک جنگ مذهبی در خاورمیانه به صدا در آورده است.

به نوشته روزنامه‌های عربی، مقامات عربستان و ایران بر این نکته وقوف دارند که تنش مذهبی میان ایران و عربستان از مرزهای دو کشور فراتر رفته و فتنه شیعه و سنی می‌تواند کل منطقه را به کام خود کشد. از این رو، دو کشور سعی داشته‌اند با احتیاط و تعمق با این مساله برخورد نمایند.

خبرگزاری آسوشیتدپرس از قول یک مقام سعودی نقل کرده است که اعلامیه صادر شده از سوی علمای وهابی، بیانگر دیدگاه دولت عربستان سعودی یا علمای نزدیک به این دولت نیست.

به این ترتیب به نظر می‌رسد که رهبری عربستان با برگزاری کنفرانس گفت‌وگوی مذاهب اسلامی، سعی دارد تا بر موضع خود در قبال لزوم گفت‌وگو و پرهیز از افراط‌گرایی مذهبی تاکید کند.

بنا به گزارش‌ها، توسعه گفت‌وگو میان ادیان و فرهنگ‌ها، مفاهیم ارتقای انسانیت، تحقق امنیت و صلح جهانی، پیشرفت اخلاق در جوامع مختلف، دوری از زشتی‌ها برای تقویت و پایداری کانون خانواده، مقابله با تروریسم و مواد مخدر، از محورهای کنفرانس بین‌المللی گفت‌وگوی مذاهب است.

رفسنجانی چهره میانه‌رو و تاثیرگذار

از منظر تحولات هفته‌های گذشته، برخی صاحبنظران، حضور آقای رفسنجانی را در عربستان مهم ارزیابی کرده و می‌گویند با توجه به تصویر هاشمی رفسنجانی در میان رهبران عربستان به عنوان فردی میانه‌رو، وی می‌تواند در ترمیم روابط نقشی مهم ایفا نماید.

آقای رفسنجانی پس از پایان جنگ هشت ساله ایران و عراق، در جهت بهبود روابط با عربستان کوشید و دوره ریاست جمهوری وی شاهد ترقی چشمگیر مناسبات دو کشور بود.

روابط دو کشور در دوره ریاست جمهوری محمد خاتمی نیز رو به گسترش رفت، به نحوی که حتی وزیر دفاع وقت، از اجرای یک پیمان امنیتی و دفاعی مشترک میان دو کشور در منطقه خیج فارس سخن به میان آورد.

همچنین ناظران سیاسی این نکته را خاطرنشان می‌کنند که آقای رفسنجانی دارای روابط دوستانه‌ای با ملک عبدالله، چهره‌ بانفوذ عربستان است و این امر می‌تواند در تلاش‌های او جهت اعتمادسازی و زدودن هراس رهبری عربستان از نفوذ تهران در منطقه موثر باشد.

با این وجود، تحلیلگران می‌گویند تلاش‌های آقای رفسنجانی گام نخست محسوب شده و گشایش‌ آتی بستگی به حصول توافق نظر میان ایران و عربستان بر سر مسایل کلیدی و بحرانی خاورمیانه خصوصا درعراق و لبنان خواهد داشت.