با اعلام رسمی شکست مذاکرات عراق و آمریکا بر سر توافقنامه امنیتی میان دو کشور، همچنان نگرانی‌های ایران نسبت به حضور آمریکا در عراق به قوت خود باقی است.

نوری‌المالکی، نخست‌وزیر عراق اعلام کرد که مذاکرات این کشور با آمریکا برای پذیرش توافقنامه همکاری استراتژیک امنیتی-نظامی با این کشور به شکست انجامیده است.

به گفته آقای مالکی مذاکرات براساس پیش‌نویس فعلی توافقنامه راه به جایی نخواهد برد و برای ادامه مذاکرات نیاز به پیش‌نویس جدیدی است.

مبنای قانونی اشغال عراق توسط نیروهای خارجی به فرماندهی آمریکا براساس قطعنامه تصویب شده در شورای امنیت سازمان ملل است که مهلت آن تا پایان سال جاری میلادی به پایان می‌رسد.

آمریکا برای ادامه حضور نظامی در عراق نیازمند موافقت دولت این کشور است.

نگرانی مقامات ایرانی

متن پیشنهادی دولت آمریكا به حكومت عراق برای پذیرش توافقنامه همكاری استراتژیك امنیتی-نظامی با این كشور، با واكنش منفی تهران و سایر كشورهای عربی مواجه شده است.

به دنبال انتشار برخی مفاد این طرح، مقامات ایرانی نگرانی خود را از تبعات آن برای آینده كشور همسایه خود و تبدیل شدن عراق به خطری دائمی برای امنیت ملی ایران اعلام كرده اند.

در این زمینه، علی لاریجانی به معاون رئیس جمهور عراق در تهران گفته است برای ایران این نگرانی وجود دارد كه آمریكائی‌ها كه در موضوع قدرت در عراق شكست زیادی متحمل شده‌اند، با تغییر استراتژی به اتخاذ رویكرد قدرت نرم، بنحوی عمل كنند كه به حفظ سیادت ملی عراق لطمه بزنند.

اكبر هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز به شدت از این طرح انتقاد كرده و آن را تلاش دولت آمریكا برای به بردگی كشاندن مردم عراق خوانده است.

روزنامه ایندیپندنت طی مقاله ای كه جزئیات مهمی از طرح آمریكا در آن افشا شده است، نگرانی مقامات ایرانی را ناشی از تلاش مداوم آمریكا برای سیطره بر منطقه خاورمیانه و قیمومت ایالات متحده بر عراق و دائمی شدن حضور نظامی آن با یك پوشش قانونی در این كشور دیده است.

خبرنگار این روزنامه عملی شدن طرح را باعث تضعیف متحدان ایران و اكثریت شیعه این كشور دانسته و می نویسد نیروهای كرد و سنی متمایل به آمریكا عملا اجرای این طرح را باعث تضعیف دولت حاكم عراق ارزیابی كرده و از آن حمایت می كنند.

بنا به نوشته روزنامه ایندیپندنت این طرح به دنبال ایجاد 50 پایگاه نظامی، به دست گرفتن كنترل قلمرو هوایی و مصونیت قانونی برای تمام سربازان و پیمانكاران آمریكا در عراق است.

تحلیلگران معتقدند از آنجا كه این طرح باعث می شود حضور نظامی و امنیتی آمریكا از پوشش قانونی دولت حاكم بر عراق برخوردار شود، ایران آن را تهدیدی مستقیم در مرزهای غربی خود و همچنین برای متحدینش در این كشور ارزیابی می كند.

برخی منابع نزدیك به پنتاگون گفته اند عملی شدن طرح آمریكا در بلند مدت، نفوذ ایران را كه از هنگام سقوط رژیم بعثی عراق در این كشور رو به افزایش بوده از بین خواهد برد و به این ترتیب باعث می شود كه بوش عقربه های ساعت را به عقب كشیده و جبران برخی اشتباهات گذشته را در رابطه با افزایش نقش ایران در عراق نماید.

از سوی دیگر به موازات واكنش مقامات ایرانی، جریانات سیاسی متحد تهران كه در دولت و مجلس عراق نفوذ دارند، با این طرح مخالفت كرده اند.

در این میان، مهمترین مخالفت از جانب آیت الله سیستانی مهمترین مرجع مذهبی عراق اعلام شده كه گفته است این طرح باید تعدیل شده و سپس به همه پرسی گذارده شود.

آیت‌الله سید كاظم حائری دیگر مرجع تقلید شیعیان عراق نیز در بیانیه‌ای ضمن محكومیت توافقنامه‌ امنیتی تاكید كرده است موافقت با این توافقنامه خواری و خفت را تا ابد برای عراق به ارمغان خواهد آورد.

برخی ناظران معتقدند، همانگونه كه بوضوح در سخنان آقای هاشمی رفسنجانی و علی لاریجانی علیه توافقنامه امنیتی پیداست، ایران نگران است حضور دائمی پایگاه های نظامی امریكا در عراق عملا باردیگر این كشور را به یك دغدغه امنیتی برای تهران تبدیل نماید به نحوی كه جمهوری اسلامی با وضعیتی شبیه به دوران حكومت صدام بر این كشور مواجه شود.

تلاش دولت نوری مالكی برای اطمینان به تهران

از سوی دیگر، مقامات عراقی سعی كرده اند از نگرانی ایران كاسته و اطمینان دهند كه مانع از تبدیل این قرار داد به یك بحران بلند مدت امنیتی برای ایران خواهند شد.

آقای مالکی در سفر اخیر به تهران به مقامات تهران اطمینان داد که عراق اجازه نمی‌دهد از خاک این کشور برای حمله به ایران استفاده شود.

با این وجود به نظر نمی رسد كه گفته های نخست‌وزیر عراق و سایر رهبران این كشور باعث اطمینان خاطر کامل جمهوری اسلامی شود.

ناظران سیاسی می گویند بسیار بعید است كه با توجه به وابستگی دولت عراق به پشتیبانی آمریكا و وضعیت آشفته این كشور، دولت ضعیف مالكی موفق به حذف این طرح شده و عملا به دغدغه های امنیتی ایران پاسخی شایسته دهد.

با این حال در محافل سیاسی این اتفاق نظر وجود دارد كه اگر مخالفت مراجع دینی و خصوصا آیت الله سیستانی با این طرح جدی باشد، اجرای آن با موانع جدیی روبرو خواهد شد.