انتقاد عزت‌الله سحابی از چهره‌های ملی- مذهبی و مدیر مسئول نشریه توقیف شده ایران فردا از تلاش برای تشکیل دولت وحدت ملی در قالب اجماع میان جناح‌های میانه‌رو محافظه کار و اصلاح‌طلب، باوجود اهمیت سیاسی آن، در رسانه‌های کشور مورد توجه اندکی قرار گرفت.
این اعتراض که حول این سوال صورت‌بندی شده بود که آیا در کشور فقط اصولگرایان و آقای خاتمی وجود داشته و جریان دیگری وجود ندارد، نشان دهنده صدای خاموش بخشی از جریان سیاسی- اجتماعی جامعه ایران است که خود را خارج از دایره چنین وفاقی می‌بیند.
هفته گذشته در پی انتشار اخباری از تلاش‌های «اصولگرایان اصیل و اصلاح‌طلبان معتدل» برای ایجاد دولت وحدت ملی که گفته می‌شود توسط علی‌اکبر ناطق نوری پیگیری می‌شود، عزت‌الله سحابی این پرسش را مطرح ساخت که آیا تحقق وحدت ملی بدون در نظر گرفتن گروه‌های دیگر امکان پذیر است یا نه.
گفته‌های سحابی که در دل آن انتقاداتی متوجه برخی جریان‌های اصلاح‌طلب نیز دیده می‌شود، در مختصات سیاسی جامعه ایران از چند زاویه در خور تامل است:
- با وجود این که فضای سیاسی سال‌های اخیر مجال فعالیت گروه‌های موسوم به ملی- مذهبی را تنگ‌تر ساخته است، اما جریان اصلی اصلاح‌طلب همچنان بر روی حمایت پایگاه اجتماعی نیروهای ملی- مذهبی حساب می‌کند.
رای این مجموعه در پیروزی سید‌محمد خاتمی در انتخابات دو دوره ریاست جمهوری تاثیر گذار بود، هرچند به دلایل ملاحظات حاکم در آن مقطع، این امر به حضور نمایندگان سیاسی این طیف در عرصه قدرت نینجامید.
هرچند در طول آن هشت سال، حاشیه حمایتی مهمی را در مجامع روشنفکری و دانشگاهی و بخشی از طبقه متوسط مدرن کشور برای جریان اصلی اصلاح‌طلب درون قدرت به وجود آمد.
اختلافات درونی و دیدگاه‌های متفاوتی در جریان ملی- مذهبی حاکم است، با این حال این جریان ثابت کرده است که ویژگی‌های یک حرکت اجتماعی قدرتمند را دارا است که سبقه آن حتی به سال‌های پیش از انقلاب، هنگامی که مخالفت‌ها با کودتای 28 مرداد و بازگشت محمدرضا شاه به کشور آغاز شد، باز می‌گردد.
- به نظر می‌رسد که با وجود اخراج نمایندگان سیاسی نیروهای ملی- مذهبی از عرصه فعالیت قانونی، این جریان در سطوح فرهنگی و اجتماعی کم و بیش فعال بوده و قدرت بسیج پایگاه اجتماعی خود را از دست نداده است.
به طور مثال، تداوم مستمر فعالیت‌های حسینیه ارشاد و جذب نیروهای جوان به جلسات فرهنگی آن از نمودهای مهم پویایی ملی و مذهبی‌ها است.
- این جریان خود را در سرنوشت تمام انتخابات‌های کشور تاثیرگذار می‌داند و روشن است هنگامی که عزت‌الله سحابی به اصلاح‌طلبان گوشزد می‌کند تا گروه‌های دیگر در جامعه نباید به دست فراموشی سپرده شوند، از این وزن سیاسی سخن به میان می‌آورد.
- وزن سیاسی نیروهای ملی- مذهبی که در قالب پایگاه اجتماعی متعلق به این نیروهای تعریف می‌شود، خارج از گروه‌های اجتماعی طرفدار جبهه مشارکت، کارگزاران یا سازمان مجاهدین انقلاب قرار دارد.
نیروهای اصلاح‌طلب معمولا از این جریان به آرای خاموش تعبیر کرده و می‌دانند که این رای در انتخابات تعیین کننده خواهد بود.
از این رو شکی نیست که سرنوشت انتخابات ریاست جمهوری دهم با حضور یا عدم حضور این جریان می‌تواند به گونه‌ای دیگر برای اصلاح‌طلبان رقم خورده و شاید از این رو است که شخص آقای خاتمی هرگونه گفتگو و توافق با محافظه‌کاران را در چارچوب دولت وحدت ملی که محدود به میانه‌‌روهای اصلاح‌طلب و محافظه کار باشد، تکذیب کرده است.
