سی و یک سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مخالفان مفهوم جمهوری اسلامی را به چالش کشیده اند.

بهمن 57 صفحه اول روزنامه های ایران صحنه جدال انقلابیون و طرفداران نظام سلطنتی بود. از یک طرف آیت الله خمینی از استقرار جمهوری اسلامی می گفت و از طرف دیگر شاهپور بختیار که بعد از سالها بتازگی از زندان به دفتر نخست وزیری رفته بود سرسختی می کرد.

روزنامه اطلاعات روز 16 بهمن از قول شاهپور بختیار که هنوز ظاهرا در راس قدرت سیاسی بود تیتر زد: جمهوری اسلامی برای من مجهول است.

او تنها کسی نبود که با مفهوم جمهوری اسلامی احساس بیگانگی می کرد. آیت الله خمینی پیش از آن، در مورد حکومت اسلامی کتاب نوشته بود اما درک همنشینی مفهوم "جمهوری" در کنار مفهومی سنتی مانند "اسلام" برای بسیاری دیگر نیز آسان نبود.

هنوز در بین رهبران گروه های سیاسی بر سر عنوان حکومت آینده بحث و جدل بود که آیت الله خمینی گفت جمهوری اسلامی، نه یک کلمه کم و نه یک کلمه زیاد. این نقطه یکی از بزنگاه های مهم تاریخ انقلاب اسلامی است. چرا که برخی سازمان ها و گروه های سیاسی را که مبنای غیر اسلامی داشتند یا دست کم به استقرار حاکمیت اسلام در حوزه سیاست نمی اندیشیدند، در جبهه دیگری قرار داد.

حتی مجموعه ای مانند نهضت آزادی و گروه های ملی مذهبی نیز که خود پایه اسلامی داشتند از مخالفان چنین ساختاری بودند.

حزب توده، گروه های فدائیان خلق از جمله گروه هایی بودند که برقراری یک حکومت مذهبی را مخالف ایده های انقلابی خود می دیدند و خیلی زود مخالفت خود را آشکار کردند. مخالفتی که بزودی و با قاطعیت آیت الله خمینی به مبارزه مسلحانه و ایستادن در مقابل حاکمیت کشیده شد.

دیرتر در فروردین 1358 کمتر از دو ماه بعد از انقلاب اسلامی، جمهوری اسلامی برای مردمی به همه پرسی گذاشته شد که هنوز نخبه هایشان هم هنوز با این مفهوم کنار نیامده بودند. در گرماگرم آن شور انقلابی جمهوری اسلامی با رای اکثریتی بیش از 98 درصد به عنوان شیوه اداره حکومت تازه ایران برگزیده شد.

جز کتاب حکومت اسلامی و ولایت فقیه نوشته آیت الله خمینی، کتاب قابل توجهی که به حکومت از نوع اسلامی پرداخته باشد مجموعه ای است که آیت الله منتظری درباره نظریه ولایت فقیه نوشته از نظر صورت مفهوم جمهوری اسلامی به حکومتی اطلاق می شود که در آن مبانی نظر جمهور مردم حاکم باشد با این قید که با مقررات اسلام در تضاد نباشد اما نظریه ولایت فقیه که مبنای حکومت در ایران شد در ساده ترین شکل به حکومت ولی، قائل است. کسی که در دوران غیبت امام دوازدهم شیعیان مسئولیت اداره امور جامعه را بر عهده دارد.

برای محکم کردن بنای این ایده سیاسی دو هفته بعد از پیروزی انقلاب، حزب جمهوری اسلامی آغاز به کار کرد. میرحسین موسوی که این روزها عنوان نامزد معترض به انتخابات را پس نام خود می کشد از اعضای شورای مرکزی این حزب بود.

او هرگز تصور نمی کرد که سی و یک سال بعد از انقلاب اسلامی در ایران، هوادارانش، معترضان به حکومت از سودای تشکیل حکومت ایرانی حرف بزنند و در شعارها و تجمع های خود خواهان حذف نظام جمهوری اسلامی و جایگزینی آن با جمهوری ایرانی می شوند. این شعار در حالی تکرار می شود که مانند مفهوم جمهوری اسلامی در سال 57 هنوز معنای روشن و دقیقی از آن روشن نشده است.

جمهوری اسلامی که در شعارهای مردم انقلابی سال پنجاه و هفت تکرار می شد بنا بود بنا به وعده بنیان گذارش حکومتی باشد که در آن هم دنیای مردم آباد شود و هم آخرتشان.

اکنون سی و یک سال بعد در حالی که خیابان های پایتخت همچنان شور انقلابی را تجربه می کند شعاردهندگان انقلابی با سردادن شعار جمهوری ایرانی از حکومت سی ساله مقرراتی که به نام اسلام حاکمیت یافتند اظهار پشیمانی می کنند.

جمهوری ایرانی شاید آرمان قدیمی مردم ایران برای رسیدن به جامعه ای باشد که جمهور مردم در آن حق حاکمیت بر سرنوشت خود را داشته باشند این بار اما در شمایلی تازه.