نمایش «خنکای ختم خاطره» به کارگردانی نیما دهقان بیشترین جوایز بخش بین‌الملل بیست و هشتمین جشنواره تئاتر فجر را به دست آورد.

نمایش «خنکای ختم خاطره» به کارگردانی نیما دهقان بیشترین جوایز بخش بین‌الملل بیست و هشتمین جشنواره تئاتر فجر را به دست آورد.

نمایش «خنکای ختم خاطره» به عنوان بهترین نمایش بخش بین‌الملل این دوره از جشنواره برگزیده و متن آن که توسط حمیدرضا آذرنگ نوشته شده، به عنوان بهترین نمایشنامه شناخته شد.

داوران بخش بین‌الملل، منوچهر شجاع را برای طراحی صحنه نمایش «خنکای ختم خاطره» و فرشاد فزونی را برای موسیقی این نمایش به عنوان بهترین طراح صحنه و آهنگساز برگزیدند.

نمایش «خنکای ختم خاطره» به سفارش انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس با حضور هنگامه قاضیانی، علی سرابی، سعید چنگیزیان، الهام کردا، بنفشه نجاتی، محسن بابایی و حمیدرضا آذرنگ در نقش شخصیت‌های این نمایش در شهریور ماه گذشته در سالن شماره دو تماشاخانه ایرانشهر به روی صحنه رفت.

این نمایش با اندکی تغییرات و اضافه شدن دو بازیگر دیگر آزاده خوانساری و ساقی عطایی که جایگزین بنفشه نجاتی شدند در دو بخش «مرور تئاتر تهران در سال 88» و «مسابقه بین‌الملل» اجرا شد.

این نمایش در هفت اپیزود مستقل که به گفته کارگردان ساختار «برشتی» داشته و قابلیت این را دارند که به تنهایی اجرا شوند به انسان‌هایی که در هشت سال جنگ ایران و عراق جان خود را از دست داده‌اند و خانواده‌های آن‌ها در فضای امروز می‌پردازد.

دهقان در نمایش «خنکای ختم خاطره» از یک فضای غیرمتعارف و انتزاعی وارد فضایی واقعی شده و باز به همان فضای غیرمتعارف باز می‌گردد.

وی واقعی بودن قصه‌ها را در فضای غیرواقعی این نمایش محرکی برای تماشاگر می‌داند تا به کشف و شهود در طول نمایش بپردازد.

از موضوعاتی چون مرگ، زنده شدن انسان‌ها و سرنوشت آن‌ها به عنوان موضوعات مورد علاقه آذرنگ در مقام نویسنده و دهقان در مقام کارگردان در سال‌های اخیر یاد می‌شود.

این نمایشنامه‌نویس و کارگردان پیش از این هم در نمایش‌های «مادر مانده» و «زری بانو» که در سال جاری اجرا شدند با یکدیگر همکاری کرده و به چنین موضوعاتی پرداخته‌اند.

دهقان در بیست و پنجمین دوره جشنواره تئاتر فجر نیز نمایشنامه دیگری از آذرنگ با عنوان «دو متر در دو متر و جنگ» را برگرفته از فضای سال‌های جنگ اجرا کرد.

تلاش برای نگاهی نو به اثری سفارشی

در حالی که به نظر می‌رسد ویژگی‌های اجرای نمایش «خنکای ختم خاطره» و ارایه اثری متفاوت با مضمونی وام گرفته از شرایط سال‌های جنگ ایران و عراق سبب شد که به عنوان اثر برگزیده جشنواره انتخاب شود، از ان انتقادهایی هم شده است.

برخی از منتقدان تلاش کارگردان را برای اجرای نمایشی متفاوت در ژانر جنگ با استفاده از شیوه‌های نو در اجرا و نزدیک شدن به فورم‌گرایی و فضاسازی مدرن در طراحی صحنه و موسیقی موفق نمی‌دانند.

این دسته از منتقدان می‌گویند نمایشنامه به درستی «دراماتیزه» نشده و رد پای موضوعی بودن نمایش بر صحنه دیده می‌شود.

به نظر می‌رسد شخصیت‌های نمایش برای تماشاگر این نمایش درونی نشده و به لایه‌های متعدد شخصیت‌ها در روایت پرداخته نشده است.

منتقدان این نمایش بر این باورند که شخصیت‌ها در طول نمایش به صورت تیپ‌هایی از قومیت‌ها و اقلیت‌های مذهبی بدون عمق و ظرافت‌های درونی باقی می‌مانند و کارگردان نیز در اجرای این نمایشنامه به تیپ‌سازی و کلیشه‌پردازی دامن زده است.

نیما دهقان خود می‌گوید که بیشتر آثار نمایشی با مضمون جنگ در یک مقطع زمانی باقی مانده‌اند و نگاهی نو و مدرن به این موضوع را دغدغه خود عنوان می‌کند.

به نظر می‌رسد آن چه نمایش «خنکای ختم خاطره» را به اثری قابل توجه تبدیل کرده، طراحی صحنه آن با توجه به ساختار فورم‌گرای نمایش است.

منوچهر شجاع که در نمایش‌های «کادانس» و «دو متر در دو متر جنگ» با دهقان همکاری کرده است در «خنکای ختم خاطره» با استفاده از شیشه، خط و ایجاد فضاهای تو در تو فضایی متفاوت خلق کرده است.

در حالی‌که این نمایش «خنکای ختم خاطره» بازتاب متفاوتی داشت، برخی کارشناسان و منتقدان آن را دارای لحظات خلاق می‌دانند که تلاش کرده از قالب یک اثر سفارشی بیرون آید و رویکردی نو از موضوعی «نخ‌نما» ارایه دهد.

با نگاهی به نقدهای صورت گرفته درباره نمایش «خنکای ختم خاطره» به نظر می‌رسد که این نمایش با وجود قدرت تاثیرگذاری موسیقی، نو و طراحی صحنه نتوانسته است به اثری ویژه در ژانری که «دفاع مقدس» خوانده می‌شود تبدیل شود.