فیلم زنان بدون مردان براساس رمانی نوشته شهرنوش پارسی‌پور ساخته شده و بیشتر بخش‌های آن در مراکش فیلم‌برداری شده و داستان چهار زن ساکن تهران را در جامعه مردسالار به تصویر می‌کشد

فیلم «زنان بدون مردان» ساخته شیرین نشاط با همکاری شجاع آذری، در جشنواره‌های معتبر بین‌المللی اکران شد و جایزه شیر نقره‌ای ونیز را به‌دست آورد.

«زنان بدون مردان»، نخستین فیلم بلند خانم نشاط است. این هنرمند سابقه عکاسی و فیلم‌برداری نیز دارد و نخستین موفقیت هنری خود را با برپایی یک نمایشگاه عکس با نام «زنان الله» نمایان کرد.

خانم نشاط در این نمایشگاه به روشی هنرمندانه تصاویری از زنان باحجاب ازجمله خودش را نشان داد که برخی سلاح در دست داشتند و بر روی دست‌ها، پاها و حتی مردمک چشمان این زنان اشعار و آوازهای فارسی نقش بسته بود.

سال‌ها بعد او تصاویر ویدئویی خلق کرد و در این تصاویر زیبایی، فرهنگ، تاریخ و جغرافی ایران را درهم آمیخت.

روزنامه نیویورکر از این تصاویر به عنوان «مشاهده درهم تنیدگی جغرافی و فرهنگ» توسط زنان در اسلام و خانم نشاط نام برد که به گفته خود یک مسلمان سکولار است.

این فیلم در مدت 97 دقیقه فیلمبرداری شده و رشته‌ای از دورنماهای هنرمندانه را به تصویر می‌کشد که برخی از این دورنماها احساسات بسیار قوی را در بیننده برمی‌انگیزد و می‌بینیم که هر زن علیه نقشی که به او محول شده، عصیان می‌کند. 

زنان بدون مردان بخشی از همین ویدئوها و تصاویر است و موضوع کار خانم نشاط این بار براساس سیاست و تاریخ و به‌ویژه کودتای طراحی شده توسط سازمان سیای آمریکا و بریتانیا در ایران است که دولت منتخب محمد مصدق را در سال 1953 (1332) سرنگون کرد و رژیم پهلوی را دایر کرد که بیش از یک ربع قرن دوام داشت.

زنان بدون مردان براساس رمانی نوشته شهرنوش پارسی‌پور ساخته شده و بیشتر بخش‌های آن در مراکش فیلم‌برداری شده است.

این فیلم داستان‌های نیمه مجازی چهار زن ساکن تهران را در جامعه مردسالار نشان می‌دهد. یکی از این زنان، یک فاحشه فراری وجوان بسیار لاغر و استخوانی است، دیگری همسر یک ژنرال ارتش است که از سرویس دادن به شوهرش خسته شده است. شخصیت دیگر این داستان یک زن میان‌سال جنگ‌طلب هواخواه مصدق است که توسط برادر اصول‌گرای خود سرکوب شده و زن چهارم قربانی تجاوز جنسی است.

فیلم زنان بدون مردان این هفته در تورنتوی کانادا پخش ویژه دارد و پیش‌تر در سی و چهارمین جشنواره فیلم تورنتو در سپتامبر 2009 به نمایش درآمده بود. این جشنواره به دلیل حمایت از ساخته‌های مستقل، اهمیت ویژه‌ای دارد.

قرار است این فیلم به‌زودی در شهر نیویورک نیز نمایش داده شود.

خانم نشاط به روزنامه کانادایی استار گفت که به اندازه هنر به فعالیت سیاسی خودش هم اهمیت می‌دهد.

این هنرمند همچنین گفت: واقعیت این است که ایران در سال 1953 سکولار بود و دموکراسی حاکم بود. ما رهبر خود را دوست داشتیم اما دولت آمریکا با کمک بریتانیا تمام آن‌ها را سرنگون کرد. حالا هم آمریکا دچار فراموشی شده است؛ آمریکا به بردن دموکراسی به عراق افتخار می‌کند اما خود آمریکایی‌ها بودند که دموکراسی را از آن‌جا گرفتند.

شیرین نشاط و هنرش

خانم نشاط درمورد حرکت به سوی ساخت فیلم به روزنامه کانادایی «گلوب اند میل» گفت: ایده داستان‌گویی را دوست دارم و سینما بیشتر از گالری و موزه، به مردم و فرهنگ مردمی نزدیک‌ است.

به گفته این کارگردان ایرانی، «فیلم زمانی روح‌بخش است که بتوانید یک فیلم واقعا قوی و هنرمندانه در سطح بالا بسازید اما ساخت فیلم طوری باشد که به مردم مرتبط بوده و در دسترس همگان باشد».

خانم نشاط به جیمز ادامز، نویسنده مقاله گفت که زنان بدون مردان تا حدودی به غربی‌ها و ایرانیان نشان داد برخلاف آن‌چه ملاها می‌گویند که ایران همواره اسلامی بوده، ما زمانی یک جامعه سکولار و وابسته به دنیای بین‌الملل بودیم».

براساس این گزارش، اگرچه خانم نشاط بخش زیادی از دوران زندگی خود را در غرب گذرانده اما او خود را فردی دوفرهنگی می‌داند که نسبت به فرهنگ مادری و غرب شناخت دارد.

وی از یک سو همانطور که فیلمش نشان می‌هد، با بهره‌گیری از هنر تجسمی و اقتباس از فیلم‌سازان غربی مانند استنلی کوبریک و آندری تارکوفسکی فیلم می‌سازد و ازسوی دیگر، از ادبیات و ارزش‌های شعری، تمثیلی و استعارگونه در کار خود بهره می‌گیرد که برآمده از سنت هنر اسلامی و هنر ایرانی است.

جیمز ادامز بایقین می‌گوید که ظاهر خانم نشاط که ظریف، لاغر و شکننده است، عامل پویایی او هم هست و خاطرنشان می‌کند که این  هنرمند با این‌که به نظر می‌آید لباس‌های ساده دوست دارد اما در جشنواره فیلم تورنتور گوشواره‌هایی مانند شندلیه به گوش کرده و دور چشم‌هایش را سرمه کشیده بود.

خانم نشاط درمورد این‌که سرمه کشیدن چشم‌هایش یادآور ریشه‌های ایرانی او است، به جیمز ادامز گفت: این برمی‌گردد به این که هنرمندان این‌گونه به هنر خود شخصیت می‌دهند.

این کارگردان ایرانی طرز آرایش چشمان خود را مانند «فریدا» ، نقاش سرشناس مکزیکی دانست و گفت: فریدا ادامه هنری است که خود در نقاشی‌هایش خلق کرده است. فریدا بخشی از من است که احساس می‌کند خیلی قدیمی است. من بدون سرمه احساس عریانی دارم اما سرمه به من حس آرام بودن می‌دهد.

خانم نشاط همچنین گفت: من به اندازه‌ای که غربی هستم، ایرانی هستم. فیلم من این را نشان می‌دهد و چیزی نیست که از آن شرمنده باشم. زمانی که هنرمند مجبور می‌شود که به هر دلیلی جای دیگری فیلم بسازد آن زمان طعم فرهنگ‌های دیگر را هم حس می‌کند که به درون کارش نفوذ کرده است.

شیرین نشاط از پدر و مادری ایرانی در شهر قزوین متولد شده است. وی در دهه 70 میلادی به آمریکا آمد و از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه برکلی فارغ التحصیل شد. او از سال 1983 تاکنون در نیویورک زندگی می‌کند.