در حالیکه بهرام بیضایی کارگردان سینما و تئاتر ایران ساخت فیلمنامه «مقصد» خود را به دلیل شرطهای تعیین شده از سوی مسئولین غیرممکن میداند، مدیرکل اداره ارزشیابی و نظارت وزارت ارشاد مانعی برای تولید این فیلم نمیبیند و پروانه ساخت آن را صادر کرده است.
در حالیکه بهرام بیضایی کارگردان سینما و تئاتر ایران ساخت فیلمنامه «مقصد» خود را به دلیل شرطهای تعیین شده از سوی مسئولین غیرممکن میداند، مدیرکل اداره ارزشیابی و نظارت وزارت ارشاد مانعی برای تولید این فیلم نمیبیند و پروانه ساخت آن را صادر کرده است.
به گفته علیرضا سجادپور وزارت ارشاد در هنگام صدور پروانه ساخت، توصیهها، پیشنهادات و رعایت ملاحظات کلی را به همه تهیهکنندگان با حضور کارگردان منتقل میکند.
وی بحثهای پس از آن را مبنی بر اینکه تهیهکننده اعمال تغییراتی را مد نظر داشته باشد به شرطی که حدود داستان تغییری نکند به عهده خود تهیهکننده میداند.
فیلمنامه «مقصد» در سال 76 نگاشته شده و پس از آنکه چندین بار برای دریافت پروانه ساخت به وزارت ارشاد و بنیاد فارابی داده شد سرانجام سال گذشته پروانه ساخت آن به صورت رسمی صادر شد.
در حالی که با وجود صدور پروانه ساخت، پیش تولید این فیلم آغاز نشد، گمانهزنیها در محافل هنری و خبری از انصراف آقای بیضایی و تهیهکننده از ساخت فیلمنامه «مقصد» خبر میداد.
آقای بیضایی در گفتوگو با خبرگزاری ایسنا با اشاره به اینکه در مراجعه به وزارت ارشاد به صورت شفاهی و غیررسمی فهرستی از تغییرات برای ساخت این فیلم شرط شده، تاکید میکند که وی و تهیهکننده به این نتیجه رسیدهاند که با وجود شرطهای تعیین شده ساخت «مقصد» عملا غیرممکن است، اما این به معنای انصراف او یا تهیهکننده نیست.
بیضایی و مهدی کریمی تهیهکنندهای که برای ساخت فیلمنامه «مقصد» کنار این کارگردان صاحب نام سینمای ایران قرار گرفته آمادگی آن را دارند تا این فیلمنامه را به صورت متنی که منتشر شده و به صورت رسمی بدون قید و شرط پروانه گرفته است بسازند در صورتی که هر دو اطمینان داشته باشند درست به همان شکل به روی پرده خواهد رفت.
«مقصد» سفری درونی میان رابطه سه انسان است که با وجود تعداد پرسوناژهای محدود به عنوان طرحی ساده برای ساخت از آن یاد میشود اما به نظر میرسد مضمون فیلمنامه پیچیدگیهایی را در ساخت آن ایجاد کرده است.
بهرام بیضایی و سالهای ناکامی
بیضایی که در طول سالهای پس از انقلاب بارها با سانسور و توقیف آثارش مواجه شده است پیش از آنکه دست به ساخت فیلم سینمایی «وقتی همه خوابیم» بزند قصد داشت جدیدترین طرح سینمایی خود «لبه پرتگاه» را مقابل دوربین ببرد که ساخت آن به دلیل اختلاف با تهیهکننده در انتخاب بازیگر فیلم، متوقف شد.
فیلمنامه «اتفاق خودش نمیافتد» یکی دیگر از طرحهای بیضایی بود که پروانه ساخت آن در سال 82 صادر شد و به دلیل مواردی نظیر «توصیههای شفاهی» امکان ساخت نیافت.
آقای بیضایی در سال 85 در گفتوگویی توضیح داده بود که «بعضی وقتها مجوزهای کتبی برای ساخت فیلم وجود دارد اما توصیههای شفاهی نیز به دیگران میشود تا آن فیلم ساخته نشود» و وی معتقد بود که این اتفاق برای «اتفاق خودش نمیافته» افتاده است.
به نظر میرسد برخی از طرحهای این کارگردان چون «تاریخ سری سلطان در آبسکون» که ساختاری شبیه به فیلم «مرگ یزدگرد» وی دارد هم به دلیل هزینههای بالا ساخته نشدند.
بیضایی در آستانه سال 88 در دیدار با دانشجویان دانشگاه تهران درباره ساخت فیلمنامه دیگر خود «دیباچه نوین شاهنامه» گفته بود: اجازه ساخت «ديباچه نوين شاهنامه» را ندادند و اين درحالی بود که هزاره فردوسی در حال برگزاری بود و همه دنيا درباره او سخن میگفتند، اما به من گفته شد ساخت اين فيلم بلوایی به پا میکند.
وی در این دیدار ساخت فیلمنامه «یک داستان واقعی» را نیز یکی از آرزوهای خود برشمرده و گفته بود «اگر اجازه ساخت آن را گرفتید و تهیهکنندهای هم برای آن پیدا کردید حتما آن را میسازم».
بیضایی در «وقتی همه خوابیم» آخرین اثر سینمایی خود، محصول سال 87 و هفت سال پس از ساخت «سگکشی» که آن نیز 10 سال پس از «مسافران» ساخته شده بود به لایههای پنهان سینمای ایران توجه نشان داد.
آقای بیضایی، خود معتقد است «وقتی همه خوابیم» در نقد سینما نیست بلکه شرایط سینما را نشان میدهد بدون اینکه قضاوتی انجام داده باشد.
نمایش آخرین اثر سینمایی این نمایشنامهنویس و فیلمنامهنویس در جشنواره فیلم فجر و پس از آن نمایش عمومی نظرات متفاوتی را به دنبال داشت.
بیضایی در «سگکشی» مخاطبان خود را با اثری متفاوت از آثار پیشین خود روبهرو کرد و همین امر به نقدهایی از سوی منتقدان و علاقمندانش انجامید.
«وقتی همه خوابیم» نیز که اثری متفاوت در مقایسه با آثار گذشته این کارگردان چون «رگبار»، «کلاغ»، «مسافران» و «مرگ یزدگرد» بود به عنوان فیلمی ضعیف به نقد کشیده شد که «عصبیت شدید و افراطی فیلم» شکلی انتقامجویانه و افشاگرانه به آن بخشیده است.