به دنبال بالاگرفتن ضعف جسمانی و کهولت سن آيت الله سيستانی، مرجع تقليد و از رهبران شيعه عراق، بحث در مورد انتخاب جانشينی برای او در ميان محافل دينی و شيعيان عراق به ويژه شهر مذهبی نجف بالا گرفته است.

به دنبال بالاگرفتن ضعف جسمانی و کهولت سن آيت الله سيستانی، مرجع تقليد و از رهبران شيعه عراق، بحث در مورد انتخاب جانشينی برای او در ميان محافل دينی و شيعيان عراق به ويژه شهر مذهبی نجف بالا گرفته است.

در این باره خبرگزاری آسوشيتدپرس، امروز یادداشتی در وب سايت خود منتشر کرده که به کشمکش‌ها و بحران‌های ناشی از اين انتخابات می پردازد:

در پشت صحنه شهر مقدس نجف، روحانيون شيعه کنجکاوند بدانند در کشمکش بين دانش و تقوا از يک سو و پول و دخالت خارجی، چه کسی به جای آيت الله العظمی سيستانی رهبر بانفوذ و محترم سياسی مذهبی عراق انتخاب خواهد شد.

خروج سيستانی 83 ساله از صحنه، چشم انداز سياسی عراق را به طرز موثری دگرگون خواهد کرد. نشانه‌هايی به چشم می خورد که ايران در صدد گسترش نفوذ خود بر نجف است و اميدوار است چهره‌ مذهبی‌ای نزديک به رهبری مذهبی تهران را سرانجام جايگزين آيت الله سيستانی کند.

از سال 2003 بعد از سقوط صدام، آيت الله سيستانی، از نفوذ پدرسالارانه خود برای حفظ ثبات جامعه متزلزل عراق در حرکت اين کشور به سمت يک حکومت دمکراتيک و دور نگهداشتن شيعيان از خشونت استفاده کرده است. در همان حال وی قاطعانه از پيروان خود خواسته است از شرکت در هر گونه انتخابات سياسی پرهيز کنند.

آيت الله سيستانی به ندرت از خانه کوچک خود در نجف بيرون می آيد و از گفتگو با رسانه‌ها می پرهيزد و ترجيح می دهد بيشتر نقش مشاور را برای سياستمداران عاليرتبه که راهنمايی‌های خصوصی و حمايت او را خواهان‌اند، بازی کند.

فتواهای مذهبی و سياسی او که کل ملت عراق را خطاب قرار می‌دهد، به دقت مورد توجه قرار گرفته و بدان عمل می‌شود.

اما ناتوانی وی در متوقف ساختن خشونت سبعانه بين شيعيان و اهل سنت در سال‌های 2006 و 2007 که منجر به کشته شدن ده‌ها هزار تن شد، نشانه‌ای از محدوديت قدرت او بود، قدرتی که اگر خشونت‌های اخير هرچه زودتر متوقف نشود، دوباره زير سوال خواهد رفت.

در جريان حملات هفته گذشته در عراق به ويژه در اطراف بغداد، به خاطر بی ثباتی ناشی از انتخابات سياسی اين کشور(که هنوز به طور مشخص برنده‌ای نداشته)، حدود 120 نفر کشته شدند. شايد هفته ها و بلکه ماه ها طول بکشد تا حکومت جديدی در عراق بر سر کار آيد.

نزديکان آيت الله سيستانی می‌گويند وضع سلامتی آيت الله خوب است اگرچه وی در سال 2004 به خاطر بيماری قلبی، برای مداوا به لندن سفر کرد.

اما کهولت سن او می تواند دليل قانع کننده‌ای برای حرکت‌های پشت صحنه در نجف، اين شهر مقدس منزوی در جنوب بغداد باشد، شهری که پايگاه مهم‌ترين حوزه‌های علميه جهان شيعه با ده‌ها مدرسه مذهبی است.

هر کس جايگزين آيت الله سيستانی، اين روحانی ايرانی‌ تبار شود، بدون شک نقش مهمی در شکل گيری آينده عراق و جهت گيری اکثريت شيعه آن ايفا خواهد کرد.

از اين رو کسب موقعيت آيت الله سيستانی برای ايران وسوسه‌کننده است. ايرانی که به دنبال گسترش موقعيت خود در عراق بعد از ترک نيروهای آمريکايی در پايان سال 2011 است.
ايران از سال‌ها قبل، نفوذ قابل توجهی در ميان شيعيان عراق دارد چرا که بيشتر سياستمداران شيعه عراقی در دوران تبعيد خود در زمان حکومت صدام حسين، سال‌ها در ايران زندگی کرده‌اند.

اما به اعتقاد عليرضا نادر کارشناس موسسه رند(RAND) در واشنگتن، « ايران دلش می خواهد جانشين آيت الله سيستانی را خود تعيين کند، اما حکومت ايران، وجهه مذهبی و ايدولوژيک لازم را برای اين کار ندارد.»

با اين حال، بسياری از اهالی نجف معتقدند که ايران دارد حضورش را در اين شهر تقويت می‌کند، شهری که در تمام اين سال‌ها، استقلال خود را از مراکز مذهبی شيعه در ايران حفظ کرده است.
به گفته شيخ علی نجفی فرزند آيت الله بشير نجفی روحانی پاکستانی تبار عراقی که جزو چهار روحانی برجسته شهرنجف است، « گاهی تلاش‌هايی از طرف دست‌های مخفی برای دخالت در انتخاب مرجعيت در نجف صورت می‌گيرد. دخالت خارجی ها در امور نجف قابل انتظار است.» اشاره نجفی، تلويحا به دخالت ايران در اين زمينه است.

يکی از نزديکان آيت الله سيستانی می گويد که علمای عاليرتبه ايران از جمله آيت الله علی خامنه‌ای رهبر ايران، اخيرا دفاتر نمايندگی‌ای را در شهر نجف داير کرده‌اند که به جمع‌آوری خمس پرداخته و طلاب را برای حوزه‌های علميه تحت نمايندگی خود ثبت نام می‌کنند.

همراه نزديک آقای سيستانی که به خاطر حساسيت موضوع نخواسته‌است نامش فاش شود، می‌گويد، «وقتی آمريکايی‌ها عراق را ترک کنند، ايرانی‌ها آن بازی را که دوست دارند با ما شروع خواهند کرد.» حرف‌های اين روحانی، بيانگر ترس مردم نجف از گسترش نفوذ ايران در عراق بعد از خروج آمريکايی‌هاست.

از سوی ديگر به اعتقاد تعداد زيادی از اهالی نجف که در تماس روزانه با رهبری مذهبی شهرند، پول نيز عامل مهم ديگری در انتخاب جانشين آيت الله سيستانی است. اين افراد به خاطر حساسيت موضوع، همگی خواسته اند که نامشان افشا نشود.

به عنوان مثال حدود 7000 طلبه شيعه از سراسر جهان برای تحصيل در نجف به سر می‌برند که بيشتر آنها از نظر مالی فقيرند و به خاطر غذا و سرپناه به روحانيون عاليرتبه وابسته‌اند.

بنابراين روحانيونی که شرايط بهتری برای زندگی و مقرری بيشتری برای اين طلبه‌ها فراهم کنند، نفوذ بيشتری خواهند داشت.

آيت الله سيستانی دارای لقب « مرجع عاليقدر» است و نه تنها در عراق بلکه در تمام جهان شيعه از احترام خاصی برخوردار است.

نزديک به 200 ميليون شيعه از سراسر جهان، می توانند مرجع تقليد خود را از ميان روحانيون انتخاب کنند اما حتی در ميان کسانی که مرجع تقليد خاص خود را دارند، آيت الله سيستانی از اعتبار ويژه‌ای برخوردار است.

در حال حاضر از دو آيت الله بزرگ شهر نجف به عنوان جانشين احتمالی آيت الله سيستانی صحبت می‌شود: آيت الله محمد اسحاق الفياد روحانی افغان تبار و محمد سيد الحکيم، روحانی عراقی. اما سن هر دو نفر بالاست و جانشينان موقتی خواهند بود.

الفياد 80 ساله که در طی چهل سال گذشته در شهر نجف زندگی کرده‌ است، می‌تواند روی حمايت تنها بخشی از پيروان آيت الله سيستانی در سراسر جهان حساب کند. اما اهالی نجف معتقدند که وی نزديک ترين فرد به آيت الله سيستانی است.

آيت الله سيستانی همواره فاصله‌اش را با رژيم مذهبی ايران حفظ کرده و هرگز بر اصول مذهبی‌ای که جمهوری اسلامی بر مبنای آن ساخته شده يعنی ولايت فقيه صحه نگذاشته است.

اما الفياد اصل ولايت فقيه را به صورت مشروط می پذيرد، اگرچه اين پذيرش به معنی حمايت وی از حکومت ايران نيست.

به احتمال زياد ايران با گسترش دامنه نفوذ خود در ميان طلاب جوان شهر نجف، اميدوار است سرانجام چهره ای‌ نزديک به حاکميت مذهبی اش، در مقام مرجعيت شيعه در عراق ظهور کند.

از آنجا که هيچ روحانی‌ای در حد اعتبار و نفوذ آيت الله سيستانی در عراق وجود ندارد، اين امکان وجود دارد که جانشين ضعيفی به طور موقت برای او انتخاب شود.

مردم نجف می گويند احتمالا کسی نمی‌تواند عنوان آيت الله سيستانی را بعد از او کسب کند و سه آيت الله مقتدر ديگر هر کدام به همين شيوه الان خود عمل خواهند کرد تا اينکه روحانی قدرتمند ديگری ظهور کند.