رکود بازارهای جهانی که نتیجه بحران مالی سال گذشته بود، موجب شد تولیدکنندگان خارجی به دنبال درهای باز کشورهایی باشند که بتوانند در بازار آنها محصولات خود را بفروشند و ایران یکی از آن کشورها بود.

رکود بازارهای جهانی که نتیجه بحران مالی سال گذشته بود، موجب شد تولیدکنندگان خارجی به دنبال درهای باز کشورهایی باشند که بتوانند در بازار آنها محصولات خود را بفروشند و ایران یکی از آن کشورها بود.

کاهش میزان نقدینگی در سیستم بانکی و اعتباری از پیامدهای این بحران اقتصادی بود که از سال 2005 کلید خورد و به سال 2008 کشیده شد و آثار آن تا سال 2010 نیز ادامه یافت.

در سال‌های گذشته رشد واردات رسمی و قاچاق برخی کالاها مانند فولاد، خودرو و قطعات آن، منسوجات و پوشاک، کیف و کفش یا محصولات کشاورزی مانند گندم، برنج، میوه و مرکبات، شکر، روغن، چای و بسیاری کالاهای دیگر باعث شده تا کالاها و محصولات تولید داخل، در مقابله با کالاهای وارداتی، میدان رقابت را واگذار کنند و به‌دلیل افزایش هزینه‌های تمام شده حتی از مقابله با کالاهای بی‌کیفیت اما ارزان قیمت وارداتی نیز ناتوان باشند.

بنزین، گندم، خودرو، طلا، انواع میوه و مرکبات، برنج، اسباب بازی و بسیاری محصولات مصرفی راه بازارهای ایران را در پیش گرفته‌اند و درهای ایران به روی این کالاها باز است.

بر اساس گزارشی که روابط عمومی گمرک ایران منتشر کرد تنها در 9 ماه نخست سال 88، 37 میلیارد و 35 میلیون و 740 هزار دلار انواع کالا وارد ایران شده که نسبت به مدت مشابه سال 87، رشد 13.08 درصدی نشان می‌دهد.

اما روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان توسعه تجارت ایران، گزارشی منتشر کرد که در آن به نقل از حمید صافدل، معاون کل سازمان توسعه تجارت ایران از کاهش پنج درصدی واردات در 11 ماه سال 88 خبر داده است.

آقای صافدل گفته است که بر اساس آخرین آمار رسمی گمرک ایران در 11ماه سال 87 میزان واردات به کشور 51 میلیارد و 615 میلیون دلار بوده که این میزان در مدت مشابه سال 88 به 49 میلیارد و 137 میلیون دلار کاهش یافته است.

بنزین در صدر فهرست واردات

بیش از 4.5 میلیارد دلار بنزین در سال گذشته وارد کشور شده که نسبت به سال 87، از نظر ارزش 67 درصد افزایش یافته و بر این اساس بنزین در صدر فهرست کالاهای عمده وارداتی سال 88 قرار گرفته است.

حجم و ارزش واردات بنزین در سال 88 نشان می‌دهد در این سال، هفت میلیون و 799 هزار و 900 تن بنزین به ارزش چهار میلیارد و 578 میلیون و 700 هزار دلار وارد کشور شده که این میزان 15.04درصد از وزن و 8.30 درصد از ارزش کل واردات به کشور را در این مدت بوده است.

این در حالی است که میزان واردات بنزین در سال 87، سه میلیون و 62 هزار تن به ارزش دو میلیارد و 237 میلیون و 200 هزار دلار بود که 6.94درصد از وزن و 4.88 درصد از ارزش کل واردات را در این سال شامل‌ می‌شد.

به بیان دیگر در سال 88 میزان واردات بنزین به ایران در مقایسه با سال 87، از نظر وزن و ارزش به ترتیب 154.73 و 67.28 درصد افزایش نشان داده است.

در گزارش تفریغ بودجه سال 1387 نیز به انحراف دولت در واردات بنزین و گازوئیل بیش از سقف مصوب مجلس اشاره شده و تاکید شده در حالی که مجلس اجازه واردات فرآورده‌های نفتی در قانون بودجه جدید را نداده بود ولی دولت اقدام به واردات و توزیع گسترده بنزین کرده است.

واردات 4.6 میلیون تن گندم در سال 88

بیش از چهار میلیون و 664 هزار و 400 تن گندم به ارزش یک میلیارد و 180 میلیون و 800 هزار دلار در سال گذشته به ایران وارد شده که به ترتیب سهم 9 درصدی و 2.14 درصدی از وزن و ارزش کل واردات را در این مدت داشته است.

این در حالی است که آمار منتشر شده از سوی گمرک نشان می‌دهد روند واردات گندم در 10ماه نخست سال 88 نسبت به مدت مشابه در سال 87 روند صعودی داشته و تنها در دو ماه پایانی سال 88 روند این واردات رو به کاهش گذاشته است.

خودرو و قطعات؛ سه میلیارد دلار واردات

بر اساس گزارش ایسنا، آمارهای منتشره شده نشان می‌دهد میزان واردات خودرو و قطعات آن در سال 1388 با کاهش سه میلیارد دلاری در مقایسه با سال 1387 روبه‌رو بوده است.

این در حالی است که میزان صادرات در بازار خودرو در این دوره افزایش داشته و در حدود 300 میلیون دلار اعلام شده ولی صادرات قطعات با کاهش 71 درصدی مواجه شده است.
ایران بیشترین میزان خودروی وارداتی را از کره خریداری کرده و مقصد 80 درصد خودروهای صادراتی ایران نیز کشوره عراق گزارش شده است.

بنابر آمار منتشر شده توسط گمرک، میزان واردات خودرو در سال 88 نسبت به سال 87 از نظر تعداد و ارزش به ترتیب 17.70 و 14.23درصد کاهش یافته است.

در آمار منتشر شده توسط گمرک اشاره شده که بیش از 41 هزار و 610 خودرو به ارزش 828 میلیون دلار در سال 88 به ایران وارد شده که سهمی 1.50 درصدی از ارزش کل واردات کشور را به خود اختصاص داده است. بر اساس گزارش گمرک ایران، این میزان در سال 87، 50 هزار و 557 خودرو به ارزش 966 میلیون دلار بوده که سهم 1.72درصدی از ارزش کل واردات در این سال را شامل می‌شده است.

از سوی دیگر در اواخر سال 88 مجلس طرح کاهش تعرفه واردات خودرو از 90 درصد به 70 درصد را تصویب کرد. کاهش تعرفه واردات خودرو تنها به سود تولیدکنندگان خارجی، واسطه‌ها و واردکنندگان خودرو خواهد و منجر به افزایش واردات، زمین‌گیر شدن تولیدکنندگان داخلی قطعه و خودرو و بیکاری کارگران می‌شود.

سردار اسکندر مومنی، رئیس پلیس راهور از کسانی بود که از طرح کاهش تعرفه‌ها استقبال کرد چرا که به گفته وی اجرای آن سبب می‌شود خودروسازان داخلی با استانداردهای جهانی رقابت کنند و تنها سرعت خودروها را افزایش ندهند.

اما آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، در نخستین‌روزهای سال 88، با حضور در يکی از مراکز بزرگ صنعتی، از  تنظیم سیاست‌های بازرگانی به‌منظور جلوگيری از واردات بی‌رویه به عنوان يکی از نکات مهم یاد کرد.

افزایش 55 هزار درصدی واردات طلا در سال 88

در بازار طلا هم واردات این کالا در سال 88، روند رو به رشد را طی کرد. بیش از 796 میلیون دلار طلای خام در این سال وارد کشور شد که نسبت به سال 87، بیش از 55 هزار و 820 درصد افزایش داشته است.

در نیمه آبان‌ماه سال 88، واردات انواع شمش طلا از پرداخت حقوق ورودی معاف اعلام شد که این موضوع به مهم‌ترین دلیل افزایش واردات طلا در سال گذشته تبدیل شد.

براساس گزارش ایسنا، بیش از 796 میلیون دلار طلای خام، برای مصارف غیرپولی با قیمت متوسط هر کیلو 25 هزار و 788 دلار در سال 88 وارد کشور شد.

سهم 10 درصدی اسباب بازی از کل واردات

اسباب‌بازی یکی دیگر از کالاهایی است که در سال 88 با افزایش واردات روبه‌رو بوده است.
به گفته محمد حسین فرجو، دبیر شورای نظارت بر اسباب بازی، واردات این کالا در سال گذشته 8.9 درصد افزایش داشته است.

وی به خبرگزاری ایسنا گفته است که در سال 88، 31 میلیون و 578 هزار و 967 دلار اسباب‌بازی از ورودی‌های قانونی وارد کشور شد که این رقم نسبت به سال 87، 8.9 درصد افزایش نشان می‌دهد.

بیشترین میزان واردات اسباب بازی به ایران از چین و امارت متحده عربی انجام می‌شود.

واردات برنج کاهش وزنی، افزایش ارزشی

خودکفایی در تولید برنج از جمله هدف‌گذاری‌های مطرح‌شده وزارت جهاد کشاورزی پس از رسیدن به‌خودکفایی در تولید گندم بود اما با وجود شرایط نسبتا مساعد جوی و افزایش تولید داخلی، باز هم در این سال‌ها واردات برنج افزایش داشته است.

آمار رسمی واردات برنج در 11 ماه سال 88 نشان دهنده کاهش پنج درصدی وزنی و افزایش 49 درصدی ارزشی واردات برنج نسبت به مدت مشابه در سال 87است.

میزان برنج وارد شده در 11 ماه از سال 88، یک میلیون و 183 هزار و 900 تن به ارزش 984 میلیون و 800 هزار دلار بوده است که این میزان دو درصد از ارزش و 2.5 درصد از وزن کل واردات به کشور را در این مدت شامل می‌شود.

واردات مرکبات

میزان واردات مرکبات تنها در هشت ماه نخست سال 88 نسبت به مدت مشابه سال 87، بیش از 227 درصد رشد وزنی و 158.87 درصد رشد ارزش داشته است.

این در حالی است که به گفته مقامات دولتی تولید مرکبات کشور برای تامین نیاز بازار داخل کفایت می‌کند و در سال 88 نیازی به واردات پرتقال نداشتیم.

افزایش واردات در فصل برداشت مرکبات داخلی موجب شد تا پرتقال در هشت ماه نخست سال 88 در فهرست 100 قلم کالای عمده وارداتی قرار گیرد و کشاورزان انگیزه‌ای برای برداشت محصول خود نداشته باشند.

در حالی که به گفته محمد آقارضا فتوحی، مدیر کل دفتر امور میوه وزارت جهاد کشاورزی، ایران رتبه هشتم تولید مرکبات در جهان را دارد و سطح زیرکشت باغ‌های مرکبات کشور، حدود 290 هزار هکتار است.

به هر حال، نبود مرجع رسمی و قابل اتکا برای مدیریت واردات از جمله دلایل واردات بی‌رویه کالا از نوع صنعتی و کشاورزی آن- است که دست برخی واردکنندگان یا شرکت‌های دولتی را باز گذشته تا بتوانند به طور انحصاری و خاص یا در قالب اجرای سیاست‌های تنظیم بازار، به وارد کردن بی‌رویه کالا به داخل کشور اقدام کنند.