مسیح علی‌نژاد، روزنامه نگار در وبلاگ خود به آزرده شدن مردها از دیدگاه شادی صدر که با نام «چه فرقی است بین امام‌جمعه تهران و سایر مردان ایرانی؟» منتشر شده است، اشاره کرده و مطلب قدیمی خود درباره یک روز خیابان‌گردی در تهران را به آن افزوده است.

چه دلم قرص شد وقتی دیدم شادی صدر اینگونه نیست که تا موج خشم به راه افتاده در فضای مجازی را ببیند عقب‌نشینی کند و صد بار هم عذر بخواهد تا مبادا دل کسی بشکند.

به دردی مشابه گرفتار شده بودم وقتی از خشم آنچه در خیابان گذشت مطلبی نوشته بودم که در آن اگر چه همه مردان را مشابه مردان خیابانی نخوانده بودم اما لحنی تند داشت. تنها یک مطلب وبلاگی بود و تصویر یک روز خیابان‌گردی. درست در مورد همین ماجرای متلک گفتن‌های مردان ایرانی. بعد از آن مطلب، دوستان مذکر زیادی از من ایمیل دریافت کرده بودند که بابت نوشته مشابه خودم در همین مورد از آنان عذر خواسته بودم.

حالا بازار انتقاد از شادی صدر داغ شده است، جالب است که لحن تند نقد زنانه برخی از مردان را بیشتر از لحن تند متلک‌ها رنج می‌دهد. وقتی متفاوت از مردانی باشند که به راستی آسیب زده‌اند به زنان، خب باید هم برنجند و حق هم دارند. ولی تصور کنید رنج زنانی که از کلمات مسوم و آلوده خیابانی روی تک تک اعضای بدنشان نشت و تحقیرشان کرد کجا و رنجی که کلمات از سر دلسوزی ما گاهی بر شما مردانی که حسابتان از مردان دیگر جداست تحمیل می‌کند کجا؟

کمی صبوری کنید مردان دگراندیش و همراه، منتقدان به لحن نقد شادی صدر شاید باید بیش از اینها صبوری کنند و اصل واقعه را دریابید.

شادی صدر در مورد خصیصه برخی از مردان ایرانی که زن را ضعیفه می‌پندارند و از تن و جان زن بالا رفته‌اند تا مردانگیشان را در یک نشان مرسالارانه تثبیت کنند مطلبی نوشته است و آنان را برابر با امام جمعه‌ای دانست که بی‌حجابی زنان را نشان زلزله عنوان کرده است. علی‌رغم نوشته‌های منطقی و آرامی که همیشه از او منتشر شده است این بار ترجیح داده است تند و بی‌پروا و کمی خشمگین مردان ایرانی را در یک قالب کلی مورد عتاب و خطاب قرار دهد.

صرف نظر از نقد کسانی که به زیبایی به خود این ایراد جامعه مردسالارانه پرداخته‌اند و تنها از لحن شادی گلایه کرده‌اند موج خشم تندتری که در فضای اینترنتی به راه افتاده را که می‌بینم باورم می‌شود که انگشت روی خوب ایرادی گذاشته است. طبق معمول همیشه، از ریز و درشت زندگیش گرفته تا مراحل و دلال جایزه گرفتنش هم از دید کامنت‌گذاران فعال اینترنتی دور نمانده است.

حالا فقط یک سوال دارم آیا در میان همه منتقدان، کسی هست که واقعا فکر کند شادی صدر تا کنون حتی یک مرد هم ندیده است که حرمت زنان نگاه داشته باشد؟

آیا شادی صدر حتی یک مورد استثناء هم در تمام دوران فعالیت خود ندیده است که به حرمت همان یک مورد استثناء کمی از تعمیم دادن خصیصه مورد نکوهش متلک‌گویی و آزار جنسی زنان به کل جامعه مردان ایرانی کوتاه بیاید؟

معلوم است که او بهتر از خیلی از ایراد گیرندگان (نه منتقدان منطقی) به این موضوع آگاه است، بی‌شک او هم مثل خیلی از کسانی که خشمگین شده‌اند آنقدرها دانش و تدبیر دارد که در یک آسیب شناسی اجتماعی نباید آمار را قربانی انگیزه کرد.

اما پرسشم این است که چرا دوستان هم‌اندیش و هم‌دغدغه، انگیزه بی‌نظیر نقدی چنان صریح به بخش‌های فراگیری از مردان ایرانی را ندیده گرفته و بار دیگر مشغول خودمان شده‌ایم؟

به کسی که سال‌ها از نزدیک با زنان آسیب‌دیده بسیاری از جامعه کار کرده است، هزینه داده است، رنج کشیده است، آیا نباید کمی بیشتر اعتماد کرد و اصل موضوعی که او مطرح کرده است را در حاشیه نیانداخت؟

نمی‌گویم بر ایرادات خود چشم بپوشیم اما این همه انرژیمان آیا نباید معطوف به نقد حاکمیت و تفکری شود که همه زندگی ما را به یغما برده است و حالا به نام ما نماینده کرسی‌های تصمیم‌ساز در سازمان‌های بین‌المللی می‌شوند و بعد هم یک گوشه نشسته‌اند و نگاه می‌کنند که ما چه روشنفکرانه به جای پرداختن به ظلم آنها زیادی به خودمان مشغول می‌شویم.

بی‌شک به اندازه همه منتقدان، این رونامه‌نگار و فعال حقوق زن هم زیاد دیده است مردانی را که به زیبایی، هم‌پای زنان به آرمان‌های برابری‌خواهانه اندیشده‌اند و یاری‌گر نیز بوده‌اند. بنابراین اگر در این تردیدی ندارید که او هم همانند همه منتقدان می‌دانست و می‌داند که همه مردان را نباید با چوب اکثریت چشم‌گیر مردان ایرانی در یک چهارچوب قضاوت کرد، پس دغدغه او که دغدغه خواهران و مادران و همسران همه مردان دگراندیش نیز هست را بیشتر جدی بگیریم.

هم او و هم همه زنان دیگری که در این سال‌ها حریم خصوصیشان و زندگی شخصیشان را قربانی کرده‌اند تا ایران را آزاد و آباد بسازند، خوب می‌دانند که در این رهگذر مردان و زنان تنها در کنار و با هم می‌توانند مطالبات به حق برابری‌خواهان را با سرعت بیشتری محقق سازند.

متن آن مطلب قدیمی‌ام که گزارشی برای تصویر یک روز خیابان‌گردی در تهران پس از یک سال دوری از ایران بود را اینجا می‌گذارم و تردید ندارم که اگر هر کدام از مردان تنها یک بار همین پیشنهادی که در این مطلب داده بودم را آزمایش می‌کردند «شاید» لحن نقدشان به چنین جامعه از ما زنان تندتر و تلخ‌تر می‌شد.

مردان ایران وعده خانه می‌دهند این روزها!

خیابان دراز تخت طاووس را به ناز لباس پر از چینی که مادرم می‌پسندد، برای قدم زدن در سحرگاهی که همه خوابند برگزیدم و برای آنکه در برابر پرسش کسانی که از خواب بیدار می‌شوند و جای خالی‌ام را در خانه پرسش می‌کنند جوابی بیابم، مقصدم را کله پاچه‌ای روبروی پارک ساعی گفتم تا با دست پر برگردم و بی‌علامت سوال. غافل از آنکه شهر به جای کله‌پاچه، خروار خروار سوال توی تغارم می‌ریزد و حالا چه فرقی می‌کند که بوی کله‌پاچه هم بدهی. مهم این است که تو زنی و از قضا کیفی هم به شانه آویزان نداری و این خود هزار معنا در فرهنگ لغت مردان شهر دارد. می‌گویی نه؟ خب امتحان کن. زن شو.

روی صحبتم با کسانی نیست که این روزها برای تنبیه و تحقیر، لباس زنانه به تن مردان بدکاره شهر می‌پوشند. روی سخن با ساده‌ترین مردانی است که این روزها «اندوه زن بودن» را هنوز یک طنز کهنه یا یک شعر روشنفکرانه می‌دانند و باز در جمع‌های مردانه‌شان بساط همان شوخی‌های معمولی برای هر زن تنهایی که از کنار پنجره باز خانه یا ماشینشان می‌گذرد، مهیاست.

رودربایستی که نداریم. در هر اردوگاه و جایگاه فکری که باشی حتما متلک و نگاه‌های ریز و تیزی که بر پیکره نیمی از جمعیت این کشور رژه می‌رود را خوب می‌شناسی اگر باز هم می‌گویی نه، خب امتحان کن.

یک روز لباس زنانه بپوش تا ببینی دوستان و مریدان و مرشدان و روشنفکران شهرت نیز ناگهان رنگ عوض می‌کنند. زن شو و هنوز خورشید نزده بزن به خیابان، بزک لازم نیست، کسی به سرخی و زردی رویت کاری ندارد، فقط زن باش. همین بس تا در امتداد یک خیابان کوچک، ناباورانه دریابی که مساله ساده حمل نکردن کیف بر شانه هم می‌شود یک معمای بزرگ یعنی اینکه تو بی‌مقصد و منظور به خیابان آمدی و نیتت جز خدمت به مردان گرسنه شهر نیست.

یادت باشد اگر اولین «پیشنهاد بی‌شرمانه» را یک افغانی در میان خاک و خل یک آسمان خراش نیمه‌کاره به تو داد از کوره در نروی، آخر تو زن نیستی و هنوز می‌توانی این خیابان دراز را تا انتها بروی. برو و ببین که انتشار فیلم تجاوز یک افغانی به دختر ایرانی تنها بهانه‌ای است برای بالیدن به غیرت «خصوصی» مردان ایرانی.

برو تا با چشم خودت ببینی که مردان اتو‌کشیده شهر هم به همان اندازه در برابرت هرز می‌شوند که کارگر محرومیت کشیده افغانی. زن باش تا ببینی در همین شهری که بی‌خانمانی و اجاره‌نشینی بیداد می‌کند، چنان پرو پیمان وعده بارانت می‌کنند که گویی همین تهران به اندازه تمام زنان شهر، «خونه خالی» دارد.

یادت باشد آنقدر مرد باشی که اگر تکرار کریه اسم اجزای تن یک زن توسط هم‌جنسانت حالت را بد کرد بالا نیاوری و برای امن شدن، لباس زنانه‌ات را از تن در نیاوری. تا انتهای خیابان همین لباس زنانه را طاقت بیاور و به جای یک زن برو یک قابلمه کله‌پاچه برای خانه بیاور. باور کن بوی کله‌پاچه قابل مقایسه نیست با بوی تند دهان کسانی که نوستالژی را به لجن کشیده‌اند.

صبح خنکی است. شهر پر از نگاه‌های هیز است. از در و دیوار شهر نگاه‌های هیز می‌ماسد روی پیراهن پرچین و شکنی که مادرم دوست دارد. روزهای انتخابات است و روز زن. در و دیوار شهر پر از عکس و نگاه «نامزد»‌هایی است که می‌خواهند امنیت برای «عروس» شهر بیاورند.

شهر پر از نگاه است. پر از چشم‌هایی که به من به زن خیره شده‌اند و تا بنا گوش می‌خندند و مهربانی نثارم می‌کنند.

هنوز نمی‌دانم برای ستون روزنامه از نگاه‌های هیز مردانی که در خیابان‌های شهر می‌خندند بنویسم یا از نگاه‌های تیز مردانی که بر دیوارهای شهر می‌خندند. تفاوتشان چیست؟

شگفتا که در این بی‌خانمانی هر دو وعده «خانه» (مسکن) می‌دهند و هر دو نگاه چیزی را در درونم می‌شکند یا شاید بیهوده به این مقایسه عبث مجال داده‌ام؛

مردان شهر وعده خانه می‌دهند!