ایران رسما با پذیرش مبادله اورانیوم خارج از مرزهای ایران موافقت کرد و طرح تنظیمی از سوی سه کشور ایران، برزیل و ترکیه را همراه با نمایندگان آن دو کشور در وین تسلیم سازمان بین‌المللی انرژی اتمی کرد

نامه رسمی ایران درباره تبادل سوخت هسته‌ای روز دوشنبه سوم خرداد ماه 89، تحویل «یوکیا آمانو»، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، شد.

این نامه، که در وین توسط نمایندگان ایران، برزیل و ترکیه، تحویل مدیر کل آژانس شد، در راستای عمل به بیانیه مشترکی موسوم به «بیانیه تهران» است که چندی پیش در تهران به امضای ایران، ترکیه و برزیل رسید.

در بخش نخست این نامه که متن آن توسط خبرگزاری کار ایران، ایلنا منتشر شد، آمده است: جمهوری اسلامی ایران به عنوان عضو فعال آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در راستای عمل به تعهدات خود و معاهده ان.پی.تی همواره همکاری‌هایی در تعامل با آژانس از خود نشان داده‌است؛ متقابلا انتظار دارد با محترم شمرده شدن حقوق بین‌المللی پیش‌بینی شده در آژانس برای اعضا و طبق اساس نامه بدون هیچ تبعیضی از کمک‌ها و امکانات برخوردار شود.

در ادامه نامه با خاطرنشان کردن مسئولیت این آژانس در زمینه تامین سوخت راکتور تحقیقاتی اعضا به «عدم پاسخگویی آژانس» در گذشته برای ارائه سوخت راکتور که «دارای مصارف دارویی و خدمات پزشکی برای حدود یک میلیون نفر است» اشاره شده‌است.

در این نامه که یک نسخه از «بیانیه تهران» نیز ضمیمه آن بود به مفاد بیانیه مشترک هفته‌ گذشته ایران، ترکیه و برزیل به روشنی اشاره‌شده‌است.

تاکید ایران بر «معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای»، «اعتقاد به روند مثبت و مبتنی بر تعامل و همکاری‌های آینده در این زمنیه»، «تبادل سوخت هسته‌ای به عنوان بستری برای شروع همکاری در عرصه‌های مختلف»، همچنین «اجتناب از هرگونه تقابل یا صدور بیانیه‌های تهدید آمیز و لطمه زننده به حقوق و تعهدات هسته‌ای ایران تحت ان.پی.تی» و سرانجام «موافقت با امانت گذاری یک هزار و 200 کیلو گرم اورانیوم با غنای کم در ترکیه با نظارت ایران و آژانس» از جمله مفاد بیانیه مشترک بود که در این نامه به آن اشاره‌شده‌است.

در انتهای پیام که علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران آن را امضا کرده‌است، از آژانس خواسته شده‌ تا پاسخ مثبت گروه وین که شامل آمریکا، روسیه، فرانسه و خود این سازمان است را به ایران اطلاع دهد.

اجتناب از تحریم‌ها

خبرگزاری آسوشیتدپرس روز سوم خرداد با اعلام خبر تسلیم توافقنامه سه کشور ایران، ترکیه و برزیل به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، آن را حرکتی برای «اجتناب از تحریم‌های سازمان ملل» از سوی ایران دانست.

آمریکا، روسیه، چین، بریتانیا و فرانسه پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد هفته گذشته به دنبال «بیانیه تهران» پیش‌نویس قطعنامه چهارم این شورا را مبنی بر اعمال تحریم‌های گسترده‌تر علیه ایران به امضا رساندند.

علی‌اصغر سلطانیه‌، ریاست هیئت نمایندگی ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به آسوشیتدپرس گفت: حضور ترکیه و برزیل به هنگام تسلیم این توافقنامه به یوکیا آمانو، ریاست آژانس، «دلیل روشنی است که این دو کشور برادر و دوست کاملا از ما حمایت می‌کنند.»

بیانیه تهران برای غرب کافی نیست

وی که به دلیل حضور در کنفرانس منع سلاح‌های هسته‌ای در نیویورک بود، در یک تماس تلفنی گفت: ما از دیگران هم انتظار داریم تا از این فرصت ویژه استفاده کنند.

به نظر آسوشیتدپرس اشاره تلویحی او به آمریکا، فرانسه و روسیه بود که هفت ماه پیش پیشنهاد مشابهی در زمینه مبادله سوخت هسته‌ای مطرح کرده بودند، اما در آن زمان ایران آن را رد کرد چرا که خواهان مبادله در داخل مرزهای کشور بود.

آسوشیتدپرس موضع کنونی ایران را یک «امتیاز مهم» ازسوی این کشور ارزیابی می‌کند و می‌نویسد: احتمالا بیانیه تهران برای غرب کافی نیست چرا که ایران مایل است هم‌چنان به غنی‌سازی اورانیوم ادامه دهد.

دیوید آلبرایت در موسسه علوم و امنیت بین‌المللی در واشنگتن و کارشناس  مسئله هسته‌ای ایران می‌گوید: در اکتبر گذشته زمانی که ایران پیشنهاد فرانسه و روسیه را رد کرد دارای دو هزار و 100 کیلوگرم اورانیوم بود که تخمین زده‌می‌شود این میزان به دو هزار و 300 کیلو افزایش یافته است که دو برابر مواد مورد نیاز برای ساخت بمب اتمی است.

در ادامه گزارش آمده است از آن زمان تاکنون ایران به غنی‌سازی اورانیوم از سطح 3.5 درصد به 20 درصد ادامه‌داده‌است و غرب براین باور است که ایران حتی می‌تواند از این سطح غنی‌سازی سریع‌تر عبور کند.

آسوشیتدپرس نوشته: آقای سلطانیه از ارائه هرگونه پاسخ مستقیم درباره ادامه غنی‌سازی بیشتر که برای غرب خط قرمز محسوب می‌شود، اجتناب کرده‌است.

اما او با تاکید بر پیگیری غنی سازی آن را «حق سلب نشدنی ایران» می‌داند که ربطی به پیشنهاد مبادله سوخت ندارد.

اهمیت برزیل و ترکیه برای ایران و غرب

خبرگزاری آسوشیتدپرس با اشاره به حمایت برزیل و ترکیه از ایران در زمینه تحریم شورای امنیت، نقش این دو کشور را در میان هشت کشور باقی‌مانده غیردائم شورای امنیت در زمینه تحریم ایران بسیار مهم ارزیابی می‌کند.

این خبرگزاری با اشاره به علامت دادن دو کشور ترکیه و برزیل مبنی بر رای علیه تحریم‌های جدید می‌نویسد: برای تصویب پیش‌نویس قطعنامه شورای امنیت 10 کشور از 15 کشور باید به آن رای مثبت دهند.

از طرف دیگر این دو کشور به طور خاص برای آمریکا دارای اهمیت هستند.

برزیل بزرگ‌ترین کشور آمریکای جنوبی است و نقش مهمی در این قاره‌دارد. ترکیه نیز متحد کلیدی ناتوست و پشتیبان عمده آمریکا در منطقه محسوب می‌شود و به سوی «صدای مستقل» شدن در حرکت‌است.

آسوشیتدپرس حمایت ترکیه و برزیل را از ایران بر سر مبادله هسته‌ای علاوه بر «زورآزمایی، انعکاسی از اولویت‌های هسته‌ای» آن‌ها نیز دانسته‌است.

برزیل دارای برنامه هسته‌ای پیشرفته‌ای است که شامل غنی‌سازی اورانیوم نیز می‌شود و به گفته دیپلمات‌ها، ترکیه نیز علاقه‌مندی خود را نسبت به غنی‌سازی اورانیوم در داخل کشور به عنوان بخشی از برنامه هسته‌ای آینده خود در مقیاسی بزرگ و با اهداف غیرنظامی ابراز کرده‌‌است.

لوئیز ایناسیا لولاداسیلوا، رئیس‌جمهوری برزیل، در یک مصاحبه رادیویی به نقل از آسوشیتدپرس در هفته جاری گفته است: ما برای توافق‌نامه هسته‌ای به تهران نرفتیم بلکه ما به آن‌جا رفتیم تا ایران را متقاعد کنیم پیشنهاد ما و ترکیه را بپذیرد و پای میز مذاکره بنشیند.