برج قابوس بلندترین برج آجری جهان علاوه بر آنکه دچار انحراف شده است در معرض یادگاری‌نویسی و رشد گیاهان هرزه قرار گرفته است.

در حالی که عملیات لیزر انجام شده در سال گذشته از وجود انحراف برج قابوس در شهر گنبد کاووس به سمت شمال غرب خبر می‌دهد، خبرگزاری مهر در گزارشی به یادگار نوشته‌ها، رشد گیاهان هرزه و فضله‌های پرندگان بر بدنه این برج اشاره می‌کند که این بنای تاریخی را در معرض آسیب قرار داده است.

حمید عمرانی رکاوندی مدیر پایگاه میراث فرهنگی استان گلستان با اشاره به انحراف برج قابوس این اثر تاریخی را مستلزم مطالعات سازه‌ای و معماری می‌داند.

به گفته آقای عمرانی گنبد قابوس در حال حاضر تعیین حریم شده است و در صورت تامین اعتبار لازم، جلوگیری از آلوده‌سازی و آزادسازی فضای پیرامون آن انجام می‌گیرد. وی همچنین به روند شهرسازی و ساخت و سازهای پیرامون برج و نیاز به آب و فاضلاب اشاره کرده و می‌گوید: به دلیل نفوذ آب به سمت پایین تپه و ضرورت تعیین وضعیت رطوبتی آن، این عملیات در دستور کار قرار گرفته است.

نخستین عملیات مرمت بر روی برج قابوس در سال 1310 انجام شده و برای بار دوم هم در سال 1348 بر روی تزیینات این بنا کار شده است و آقای عمرانی می‌گوید که ثبت این اثر در فهرست میراث جهانی در دست اقدام است.

بر اساس گفته‌های مدیر پایگاه میراث فرهنگی استان گلستان به نظر می‌رسد انجام مطالعات سازه‌ای و معماری برج قابوس در دستور کار سازمان میراث فرهنگی قرار گرفته است.

برج قابوس، از آثار معماری قرن چهارم هجری که از دوره ساسانی – اشکانی بر بالای تپه‌ای خاکی در سه کیلومتری بازمانده شهر قدیم جرجان به جای مانده، به دستور شمس‌المعالی قابوس بن‌وشمگیر مشهورترین پادشاه آل زیار ساخته شده و عنوان «بلندترین برج آجری جهان» را به خود گرفته است.

این بنا از چهار بخش پی و صفه بنا، سردابه، بدنه و گنبد مخروطی تشکیل شده است، ارتفاع آن 70 متر، بدنه بنا 37 متر و دارای 10 ترک است.

در حالی که در سال 85 گفته شده بود که گنبد قابوس در صورت اجرای ضوابط تعیین شده از سوی یونسکو در فهرست ثبت آثار جهانی قرار می‌گیرد، این بنای تاریخی هنوز به عنوان یکی از آثار میراث فرهنگی ایران ثبت نشده است.

در حالی که سه نوع حریم فنی، کیفی و منظری برای بناهای تاریخی تعیین شده است به نظر می‌رسد وجود بناهای مسکونی، تجاری و دولتی در اطراف برج و نیاز به آزادسازی حریم آن یکی از دلایل به تعویق افتادن ثبت این اثر در فهرست یونسکو است.

فرهنگ مراقبت از آثار تاریخی

بی‌توجهی‌هایی که در نگهداری از آثار تاریخی از سوی مسئولین و همچنین از سوی شهروندان صورت می‌گیرد موضوع تازه‌ای نیست و کارشناسان میراث فرهنگی بارها بی‌توجهی به شرایط نگهداری از این آثار، یادگاری نویسی بر آثار تاریخی، آسیب رساندن به آنها و برخوردهایی از این دست را مورد انتقاد قرار داده‌اند.

یادگاری‌نویسی که امروز گنبد قابوس را مورد تهدید قرار داده است در بسیاری از آثار ارزشمند تاریخی دیده می‌شود و به نظر می‌رسد مسئولان گردشگری و میراث فرهنگی باید در صدد یافتن راه‌هایی جهت فرهنگ‌سازی پیرامون این موضوع برآیند.

با وجود آنکه در برخی موارد شیوه عمل مسئولان هم در نگهداری آثار تاریخی مورد انتقاد قرار گرفته است، اما به نظر می‌رسد تا زمانی که فرهنگ مراقبت از این آثار در توده مردم نهادینه نشده است مرمت‌ها و بازسازی‌های بناها هم دوام چندانی نداشته و پس از مدتی در معرض یادگار‌ نویسی‌ها و کنده‌کاری‌های بازدیدکنندگان از این آثار قرار می‌گیرند.