بی‌بی‌سی در این گزارش نمودارهای تولید ناخالص ملی، تولید نفت و سرمایه‌گذاری خارجی و مشتریان آسیایی نفت ایران را بررسی کرده است.

شبکه خبری بی.بی.سی در دومین بخش از بررسی تحریم‌های ایران نوشت: از زمان انقلاب اسلامی ایران در سال 1979 روابط این کشور با غرب متزلزل بوده است.

ایران پس از گذشت بیش از یک سال، 63 گروگان آمریکایی را آزاد کرد، اما گروگان گرفتن آنان به تحریم‌های اقتصادی و مسدود شدن 12 میلیارد دلار از دارایی‌های ایران منجر شد.

به گفته مقام‌های آمریکا، بخش زیادی از دارایی‌های مسدودشده ایران توسط آمریکا در نتیجه بازگشت گروگان‌های آمریکایی، آزاد شد، اما بخشی از این دارایی‌ها که به گفته ایران 10 میلیارد دلار است هم‌چنان مسدود مانده است.

پس از گروگان‌گیری کارمندان سفارت آمریکا در تهران در سال 1980 و جنگ ایران و عراق در دهه 80، آمریکا ایران را تحریم کرد و در سال‌های اخیر تحریم‌های سازمان ملل با هدف انصراف ایران از اجرای برنامه هسته‌ای‌اش منظور شده است.

اما سوال این است که آیا این تدابیر واقعا بر اقتصاد ایران اثر گذاشته است؟ نمودارهایی که در این گزارش آورده شده و رویدادهایی که در 30 سال گذشته در ایران اتفاق افتاده است، به این سوال پاسخ می‌دهد.

نمودار تولید ناخالص ملی، منبع بانک جهانی

 تولید ناخالص ملی: براساس برنامه‌های توسعه اقتصادی پنج ساله برای سال‌های 2000 تا 2015، رشد هشت درصدی برای تولید ناخالص ملی ایران درنظر گرفته شده است.

به استثنای چند سال در این مدت، اقتصاد ایران رشد مطلوبی نداشته است؛ در نتیجه کاهش قیمت نفت که درپی سقوط بازارهای مالی جهانی صورت گرفت، رشد اقتصادی ایران در سال 2008 به‌شدت پایین آمد.

این در شرایطی است که صادرات نفت و گاز حدود 60 درصد از درآمدهای ایران را تشکیل می‌دهد.

تولید نفت: تولید نفت ایران افزایش آهسته اما ثابت را در 30 سال گذشته نشان می‌دهد، اما تولید نفت از سال 2005 به دلیل نبود سرمایه‌گذاری در توسعه میدان‌های جدید نفت و گاز ایران کاهش یافته است.

روش پیچیده بیع متقابل و سیستم سیاسی ایران موجب شده است تا شرکت‌های نفتی بین‌المللی از همکاری با کشوری که چهارمین ذخایر نفتی جهان را دارد، کنار بکشند.

سرمایه‌گذاری خارجی: آمارهای رسمی ایران درمورد سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در این کشور در سال‌های گذشته متناقض بوده است. برخی از این آمارها شامل یادداشت‌های تفاهمی است که هرگز به قرارداد تبدیل نشدند.

تمام این آمارها کاهش سرمایه‌گذاری خارجی از زمان ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد در سال 2005 تاکنون را نشان می‌دهند.

برخلاف محمد خاتمی، رئیس‌جمهور پیشین ایران که سرمایه‌گذاری خارجی را در این کشور تشویق می‌کرد، سیاست‌های مخالفت آقای احمدی‌نژاد با سرمایه‌گذاری خارجی موجب شده است تا سرمایه‌گذاران خارجی از سرمایه‌گذاری در ایران منصرف شوند.

تاریخچه اقتصادی ایران

نمودار واردات تجاری: نمودار زیر تا حدودی بازتاب تحولاتی است که کشورهای همسایه ایران در خاورمیانه را تحت تاثیر قرار داده و فراز و نشیب‌های بازار نفت است.

نمودار صادرات نفت، منبع وزارت امور اقتصادی و دارایی: در سال 1995 ایران 47 درصد نفت به اروپا، 23 درصد به آسیا و 30 درصد را به دیگر کشورهای جهان صادر کرده است.

درسال 2009 سهم صادرات نفتی ایران به اروپا 25 درصد، آسیا 36 درصد و دیگر کشورها 39 درصد بوده است.

در این نمودار می‌توان اثر تحریم‌ها و هم‌چنین اجبار مشخص ایران برای روی آوردن به آسیا جهت جبران عدم حضور اروپا و آمریکا در بازار نفت ایران را مشاهده کرد.

آمار صندوق بین‌المللی پول

داده‌های صندوق بین‌المللی پول در سال 1978 یعنی یک سال پیش از انقلاب اسلامی ایران نشان می‌دهد که 80 درصد از صادرات (نفت) ایران به کشورهای توسعه یافته سرازیر شده و سهم آمریکا از این مقدار 20 درصد بوده است.

از آن زمان تاکنون آمریکا از نقشه صادرات ایران محو شده است.

اگرچه سهم صادرات نفتی ایران به کشورهای توسعه یافته هم‌چنان بیش از 40 درصد است اما آمار صادرات ایران به کشورهای توسعه یافته در سال‌های پس از انقلاب کاهش قابل توجهی را نشان می‌دهد.

صادرات ایران به چه کشورهایی می‌رود؟

کشورهای درحال توسعه آسیایی سهم بیشتری از صادرات ایران را خریدار هستند؛ چین که بزرگ‌ترین بازار ایران است، در سال 1995 تنها یک درصد از کل صادرات ایران را خرید.

کشورهای خاورمیانه هم در مجموع نقش مشابهی را در خرید صادرات ایران دارند، اما نقش این کشورها برای ایران به اندازه نقش چین قابل توجه نیست.

در نتیجه این آمار در راستای این خبر است که ایران برای جبران ازدست دادن مشتریان اروپایی و آمریکایی خود به بازارهای دیگری چشم دوخته است و ظهور آسیا در بازار صادرات ایران به این معنی است که پیداکردن بازارهای جدید برای این کشور کار چندان دشواری نیست.