در طی سال‌های اخیر ترکیه نه تنها در زمینه اقتصادی گوی سبقت را از ایران ربوده است بلکه می رود تا رهبری سیاسی خاورمیانه و نقش مدافع «مستضعفین» منطقه را نیز از دست ایران خارج کند.

در سال‌های اخیر ترکیه نه تنها در زمینه اقتصادی گوی سبقت را از ایران ربوده است بلکه می‌رود تا رهبری سیاسی خاورمیانه و نقش مدافع «مستضعفین» منطقه را نیز از دست ایران خارج کند.

به گزارش نیویورک تایمز، زمانی که ترکیه در خردادماه گذشته به قطعنامه تحریم شورای امنیت علیه ایران رای منفی داد، این طور به نظر آمد که روابط بین ایران و ترکیه مستحکم‌تر از همیشه است، اما واقعیت این است که ایران نگران نفوذ اقتصادی و سیاسی ترکیه در منطقه خاورمیانه است که این می‌تواند موجب به حاشیه راندن ایران شود.

حسادت ایران به ترکیه

ایران روابط سیاسی و تجاری خوبی با ترکیه دارد و دومین تامین کننده گاز طبیعی این کشور است. نیویورک تایمز می‌گوید که علیرغم تلاش آمریکا برای انزوای جهانی ایران و متوقف کردن برنامه هسته‌ای‌اش، ترکیه روابط خودش را با ایران نزدیک‌تر و محکم‌تر کرده است.

به گزارش نیویورک تایمز، دولت ترکیه که ریشه‌های اسلامی دارد، علیرغم مخالفتش با وجود سلاح های هسته‌ای در منطقه، همواره از برنامه هسته‌ای ایران پشتیبانی کرده است.

در ماه مه گذشته، دولت ترکیه قراردادی را با روسیه برای تاسیس نخستین پایگاه هسته‌ای‌اش امضا کرد که مورد مخالفت شدید هواداران انواع دیگر انرژی قرار گرفت.

ترکیه و ایران دارای 500 کیلومتر مرز زمینی اند و ارزش سالانه  روابط بازرگانی دو کشور نزدیک به 7.5 میلیارد دلار است. به علاوه هر سال حدود یک میلیون ایرانی از ترکیه دیدن می‌کنند.

اما به گزارش صدای آمریکا، هنگامی که عبد‌الله گل رئیس جمهور ترکیه، به  همراه همتاهای پاکستانی و افغان خود در اجلاس افغانستان در اردیبهشت ماه گذشته شرکت کرد، ایران جزو معدود شرکت کننده‌هایی بود که به ارسال نماینده‌ای در سطح پایین‌تر از رئیس جمهور بسنده کرد.

به گفته الیوت هن تاو، کارشناس روابط ایران و ترکیه، «ایران چندان دل‌خوشی از ترکیه ندارد و هرگز هم نخواهد داشت.»

به اعتقاد وی، رهبران ایران از اینکه می‌بینند کشوری که سی سال قبل، زمان پیروزی انقلاب اسلامی، نصف ایران ثروت داشت، امروز ثروتی نزدیک به دو برابر جمهوری اسلامی دارد، مبهوت می‌شوند و حتی رشک می‌خورند.

به گفته هن تاو، دیدن کشوری که روزگاری عقب‌مانده و توسعه نیافته با حاکمیتی مستبد بود و حال به عنوان یک مدل و رهبر در منطقه ظاهر می‌شود برای رهبران ایران، ناامید کننده است. به اعتقاد او این حس، بر روابط دو کشور تاثیر می‌گذارد و پذیرش رهبری ترکیه برای ایران، یک گام به عقب خواهد بود.

ترکیه امروز یک نیروی سیاسی و اقتصادی مهم در خاورمیانه است. در پهنه جهانی نیز از نظر رشد اقتصادی در رتبه شانزدهم قرار دارد و ایران به دنبال همکاری تجاری و اقتصادی با آن است.

نقش سیاسی ترکیه در منطقه

از نظر سیاسی نیز ترکیه، در سال‌‌های اخیر کمترین تنش را با کشورهای منطقه داشته و همواره نقش میانجی را در اختلافات بین فلسطینی‌ها و سوری‌ها با اسرائیل بازی کرده و نقش موثری در برقراری صلح در لبنان و آشتی بین رهبران عربستان سعودی و سوریه داشته است.

در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران و تحریم‌ها و فشارهای بین‌ا‌لمللی علیه این کشور نیز، ترکیه همواره با تحریم ایران مخالفت کرده و سعی کرده نقش میانجی را بین ایران و غرب ایفا کرده و از طریق دیپلماتیک و مسالمت‌آمیز، مسئله هسته‌ای ایران را حل کند.

ترکیه از اعضای غیر‌دائم شورای امنیت سازمان ملل است که به همراه برزیل به قطعنامه تحریم شورای امنیت علیه ایران، رای منفی داد.

سه کشور ترکیه، برزیل و ایران، اوایل خرداد ماه گذشته، توافق‌نامه مشترکی را در مورد برنامه هسته‌ای ایران در تهران امضا کردند که به «بیانیه تهران» معروف شد.

براساس این توافق‌نامه، خاک ترکیه محل مبادله سوخت هسته‌ای ایران تعیین شده بود و قرار بود ایران یک هزار و 200 کیلوگرم اورانیوم «کمتر‌غنی‌شده» را در ترکیه به امانت بگذارد و در مقابل 120 کیلوگرم اورانیوم با غلظت 20 درصد دریافت کند.

اما اعضای شورای امنیت و اعضای گروه 1+5 شامل آمریکا، فرانسه، بریتانیا، روسیه، چین به علاوه آلمان، این ابتکارعمل سه‌جانبه ازسوی برزیل، ترکیه و ایران را کافی ندانستند و پیش‌نویس چهارمین قطعنامه تحریمی ایران را برای رای‌گیری به شورای امنیت سازمان ملل فرستادند که در نهایت با حداکثر آرا اعضا به تصویب رسید.

ترکیه، حامی جدید مستضعفان منطقه

به گزارش صدای آمریکا، ترکیه اکنون سیاست تازه‌ای را در منطقه در پیش گرفته است و می‌خواهد همانند ایران، از مسلمانان ستمدیده و مظلوم منطقه به ویژه فلسطین دفاع کند.

هفته گذشته ترکیه اعلام کرد که علیرغم مخالفت اسرائیل، قصد دارد یک منطقه صنعتی را در سرزمین فلسطین ایجاد کند.

از سوی دیگر حمله خردادماه کماندوهای اسرائیلی به کشتی ترکی که با کمک‌های بشردوستانه عازم غزه  بود، نه تنها باعث ایجاد تنش بین آنکارا و تل‌آویو شد بلکه نشان داد که ترکیه می‌خواهد به مدافع جدید فلسطینی‌ها و«مستضعفین» در منطقه تبدیل شود.

با این حال هن تاو، کارشناس روابط ایران و ترکیه، این سیاست جدید ترکیه را ناشی از مناسبات تجاری و اقتصادی حاکم بر منطقه می‌پندارد و معتقد است که گفتمان انقلابی، جایگزین بهتری در بازار منطقه است.

به اعتقاد تحلیل‌گران سیاسی، عرب‌ها به کشور مسلمان سنی لیبرال ترکیه امید بیشتری نسبت به ایران دارند و بازیگران سیاسی خاورمیانه، می‌خواهند کمتر روی جمهوری اسلامی ایران و رهبری سیاسی آن در منطقه تکیه کنند.

ماه گذشته سازمان فلسطینی حماس که همواره از سوی ایران پیشتیبانی شده، با ارسال کشتی امدادی از سوی ایران برای مردم غزه، مخالفت کرد و گفت که این کار ممکن است وضعیت را پیچیده‌تر کند.

به گفته هن تاو، نیروهای شبه نظامی فلسطینی و لبنانی طرفدار ایران مثل حماس و حزب‌الله، دارند کم کم به این نتیجه می‌رسند که نفوذ ایران به اندازه نفوذ ترکیه ارزشمند نیست.

به گزارش صدای آمریکا بر اساس یک نظرخواهی عمومی که اخیرا در آمریکا انجام شد، نیمی از فلسطینی‌ها و 60 درصد مردم لبنان، نظر خوشی در مورد ایران ندارند.

تحقیقات مشابه در کشورهایی مثل ترکیه که اکثریت آن مسلمانند، نشان می دهد که آنها نیز اطمینانی به درست بودن حرف‌ها و رفتار سیاسی محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران ندارند.

علیرغم احساس متناقض رهبران ایران نسبت به ترکیه و نقش آن در منطقه، ترکیه به هیچ‌وجه موافق حمله نظامی علیه تاسیسات هسته‌ای همسایه‌اش نیست و این یکی از مهم‌ترین حلقه‌های پیوند سیاسی دو کشور است.

ایران همچنان به ترکیه به عنوان یک دوست و نیروی مثبت نگاه می‌کند. با این حال به پیش بینی تحلیل‌گران سیاسی، صعود اقتصادی و سیاسی ترکیه می تواند باعث سقوط نفوذ ایران در منطقه شود.