ویژگی مشترک تحریم‌ها این است که همه آنها به طور مشخص، بخش انرژی ایران از جلمه نفت و گاز را هدف گرفته‌اند. خبرگزاری رویترز در گزارشی به بررسی تاثیر تحریم بر صنعت نفت و گاز ایران پرداخته است.
همه جا حرف از تحریم ایران است. بعد از تحریم شورای امنیت و تحریم کنگره آمریکا، حالا نوبت اعضای اتحادیه اروپا است که طرح تحریم جدیدی را که روز گذشته (چهارم مرداد) درباره آن توافق کرند، اجرا کنند.
ویژگی مشترک این تحریم‌ها این است که همه آنها به طور مشخص، بخش انرژی ایران از جلمه نفت و گاز را هدف گرفته‌اند.
یکی از مفاد اصلی تحریم اروپایی، ممنوعیت سرمایه‌گذاری در زمینه نفت و گاز ایران است.
آمریکا و هم پیمانانش می‌دانند که اهمیت نفت در اقتصاد ایران تا چه حد است به طوری که هر گونه فشار و محدودیت در این زمینه می‌تواند ضربه‌های سنگین و جبران ناپذیری به اقتصاد و جامعه ایران بزند.
ایران از نظر میزان ذخایر نفتی، سومین کشور دنیا است و از نظر منابع گاز هم مقام دوم را در جهان دارد. درآمد از فروش نفت خام، رگ حیاتی اقتصاد ایران است.
ایران 10 درصد منابع نفت جهان را در اختیار دارد و چهارمین صادر کننده بزرگ نفت جهان و دومین صادرکننده بزرگ نفت در اوپک بعد از عربستان سعودی به شمار می‌آید اما به دلیل کمبود پالایشگاه‌های نفتی مجبور است بخش مهمی از بنزین مورد نیاز خود را یعنی تا میزان 40 درصد، از خارج وارد کند.
با این که مسئولان دولتی تلاش می‌کنند در سخنان رسمی خود، تاثیر تحریم بر صنعت نفت و گاز ایران را ناچیز جلوه دهند، اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد تحریم در همین زمان اندک، تاثیر منفی خود را گذاشته است؛ اگرچه تحریم‌ها معمولا برای دراز مدت برنامه‌ریزی می‌شود و هدف آنها گرفتن نتایج فوری نیست.
همزمان با تصویب تحریم اروپایی، ایران اعلام کرد که حاضر است بدون قید و شرط بر سر مبادله سوخت هسته‌ای با غرب مذاکره کند.
برخی تحلیلگران غربی، اعلام آمادگی ایران برای مذاکره با غرب را نتیجه تحریم گسترده اقتصادی آن به ویژه در بخش انرژی می‌دانند.
اعمال این تحریم‌ها همچنین اجازه نمی‌دهد ایران فناوری لازم را برای افزایش ظرفیت تولید در اختیار داشته باشد.
باربارا لوییس، تحلیلگر اقتصادی رویترز معتقد است که تحریم‌های بین‌المللی تازه باعث رکود توسعه اقتصادی ایران و مانع از رشد صنعت نفت آن می‌شود.
به باور خانم لوییس، موج جدید تحریم، تهاجمی علیه هرگونه همکاری و سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی در صنعت نفت ایران تلقی می‌شود.
این تحریم‌ها نه تنها شرکت‌های آمریکایی را از همکاری با ایران در زمین نفت و گاز برحذر می‌دارد، بلکه مانع از سرمایه‌گذاری بانک‌ها و موسسات خارجی غیر آمریکایی در صنعت نفت و گاز ایران شده است.
از سوی دیگر به گزارش رویترز، تحریم‌ها باعث تاخیر در اجرای بسیاری از پروژه‌های نفتی و گازی شده است.
تحریم و متحدان آسیایی ایران
در ماه‌های گذشته، به ویژه بعد از تصویب چهارمین قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران و تصویب تحریم‌های یک‌جانبه کنگره آمریکا و به دنبال آن اعمال محدودیت‌های تازه علیه شرکت‌ها و افراد مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران، بیشتر شرکت‌های بزرگ نفتی بین‌المللی از بستن قراردادهای جدید با ایران خودداری کرده‌اند.
شرکت‌های رویال داچ شل، توتال، بی.پی، ریلانس، ویتول، رپسول، اینپکس، او.ام.وی، گالنکور و لوک اویل از جمله این شرکت‌ها هستند که جای آنها را برخی شرکت‌های آسیایی مثل اس.کی.اس، سی.ان.پی.سی و سینوپک گرفتند اما این شرکت‌ها پایین‌تر از ظرفیت مورد نیاز ایران کار می‌کنند.
به اعتقاد تحلیلگران اقتصادی، این شرکت‌ها تجربه و فناوری لازم و مناسب صنعت نفت ایران را ندارند.
به نظر می‌رسد چین هیچ ترسی از تهدیدهای شورای امنیت و آمریکا در تجارت با ایران ندارد و بدون توجه به مشکلاتی که ممکن است در آینده برایش پیش بیاید، بی‌مهابا خواهان ادامه این رابطه است.
به گزارش رویترز برخی دیگر از کشورها مانند روسیه نیز با احتیاط بیشتری به رابطه خود با ایران در زمینه نفت و گاز ادامه می‌دهند. دولت روسیه در روزهای گذشته، با اعلام آمادگی برای تامین بنزین ایران، خواهان شفافیت برنامه هسته‌ای ایران شد.
مسعود میرکاظمی، وزیر نفت پیش از این گفته بود که تحریم، هیچ تاثیری بر روابط تهران و مسکو نگذاشته است.
از سوی دیگر، ترکیه نیز شریک دیگر ایران در صنعت نفت و گاز است که حاضر نیست این روابط تحت تاثیر تحریم قرار گیرد. ایران دومین صادرکننده گاز به ترکیه بعد از روسیه است.
«تاثیر تحریم، فاجعه بار نیست»
ایران مدعی است که تحریم‌ها نه تنها تاثیری بر صنایع نفت و گاز ایران نخواهد داشت، بلکه باعث فلج شدن شرکت‌های خارجی خواهد شد.
ایران همچنین اعلام کرده است که شرکت‌هایی را که با پیروی از تحریم، از داشتن رابطه تجاری با ایران پرهیز می‌کنند در لیست سیاه قرار خواهد داد.
محمدعلی خطیبی نماینده ایران در سازمان اوپک می‌گوید: تحریم‌ها برای ما تازگی ندارند؛ تنها شکل آنها فرق می‌کند. ما می‌توانیم به کارمان ادامه دهیم.
کالین لوتین، کارشناس شرکت مشاوره‌ای وود مکنزی هم می‌گوید که بدون تردید تحریم‌ها تاثیر دارند اما این تحریم‌ها برای ایران فاجعه‌بار نیست.
به اعتقاد کالین لوتین، صنعت نفت ایران خیلی قدرتمند است اما بدون کمک و سرمایه‌گذاری بین‌المللی نمی‌تواند به هدفش برسد؛ در حالی که مسئولان شرکت گاز ایران ادعا می‌کنند که می‌توانند هر مشکلی را در این زمینه از سر راه بردارند.
یک مشاور شرکت گاز ایران در همین زمینه گفته است: ما اصلا نگران تکنولوژی، سرمایه‌گذاری خارجی و مدیریت این پروژه‌ها نیستیم.
برخی هم تحریم را برای صنعت نفت و گاز ایران مفید می‌دانند، زیرا به نظر آنها این تحریم‌ها باعث کناره‌گیری قرارگاه خاتم‌الانبیا از پروژه‌های انرژی در جنوب کشور شده است.
قرارگاه خاتم‌الانبیا، شرکت مهندسی وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است.
چندی پیش قرارگاه خاتم از مشارکت در توسعه فازهای 15 و 16 میدان گازی پارس جنوبی، کناره‌گیری کرد.
به گفته مسئولان این قرارگاه، آنها نمی‌خواهند «منافع ملی ایران» را به خطر بیاندازند، اما تحلیلگران سیاسی، دلیل آن را تحریم شورای امنیت می‌دانند که شامل قرارگاه خاتم‌الانبیا هم می‌شود.
این تحلیل وجود دارد که سپاه پاسداران تخصص لازم برای انجام پروژه‌های نفت و گاز را ندارد و کناره‌گیری اجباری از پروژه‌ها به نفع آن است.
مهدی کروبی، دبیرکل حزب اعتماد ملی هم روز گذشته در گفت‌وگو با بی.بی.سی، با انتقاد از فعالیت‌های اقتصادی انحصاری سپاه پاسداران گفت که این نهاد توانایی انجام پروژه‌های سنگین نفتی و گازی در جنوب ایران را ندارد.
