خبرگزاری رویترز در گزارشی به بررسی چگونگی نقل و انتقالات مالی ایران با کشورهای جهان پرداخته و می‌نویسد ترکیه و برخی کشورهای دیگر امکان انجام معاملات اقتصادی ایران را با دنیا فراهم می‌کنند.
ترکیه و دیگر متحدین آمریکا با وجود فشارهای بین‌المللی برای سخت‌تر کردن تامین مالی برنامه غنی‌سازی اورانیوم ایران، مقاومت کرده و کشورهای غربی را در این‌باره ناکام گذاشته‌اند.
خبرگزاری رویترز با بررسی گزار‌ش‌های محرمانه و مصاحبه با دیپلمات‌های غربی، مقامات دولتی و اطلاعتی به این نتیجه رسده است که این کشورها از طریق رابط‌های مشکوک امکان انجام معاملات اقتصادی را برای بانک‌های ایران فراهم ساخته‌اند.
براساس یک گزارش اطلاعاتی درباره ترکیه و ایران که از سوی یک دیپلمات در اختیار خبرگزاری رویترز گذاشته شده است، روابط اقتصادی و مالی در حال رشد ترکیه و ایران، امکان ارتباط ایران با دستگاه مالی اروپا را فراهم کرده است. به عبارت دیگر ترکیه اجازه می‌دهد که ایران از طریق بانک‌ها و ارز این کشور به عنوان پوشش برای فعالیت‌های اقتصادی خود استفاده کند.
ترکیه که عضو ناتو، سازمان پیمان آتلانتیک شمالی است و مایل است به اتحادیه اروپا بپیوندد، از رشد روابط اقتصادی و مالی خود با ایران خشنود است.
تجارت دو کشور در سال 2008 بالغ بر 10 میلیارد دلار بود که به گفته نخست‌وزیر ترکیه در پنج سال آینده قرار است به سه برابر افزایش یابد.
به گفته دیپلمات‌ها، اگرچه بیشتر این تجارت، قانونی است اما اگر ترکیه بهشت امنی برای فعالیت‌های بانکی ایران شود، گریز از تحریم‌ها برای ایران آسان‌تر خواهد شد.
بر اساس گزارش رویترز، متقاعد کردن ترکیه برای چشم‌پوشی از علائق اقتصادی و محدود کردن فعالیت‌های بانک‌های ایرانی که از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا تحریم‌شده‌اند آسان نیست. آنکارا ملزم به اجرای تحریم‌های سازمان ملل است ولی تنها بانک‌هایی از ترکیه در معرض مجازات‌‌های تحریمی آمریکا هستند که با آمریکا ارتباط تجاری زیادی دارند.
تحریم‌های بانکی ایران
برخلاف خواست آمریکا و بریتانیا و برخی از کشورهای غربی، شورای امنیت سازمان ملل تنها یک شعبه بانک ملت به نام بانک صادرات شرق را در فهرست تحریم‌های خود قرار داد و حتی خود بانک ملت تحریم نشد.
اگرچه آمریکا و اتحادیه اروپا بانک ملت را تحریم کرده‌اند اما این بانک به کار خود در شعب سه شهر استانبول، آنکارا و ازمیر در ترکیه ادامه می‌دهد و دولت ترکیه در این امر مداخله‌ای نکرده است.
به جز بانک صادرات شرق، بانک سپه، تنها بانک ایرانی است که در فهرست سیاه چهار قطعنامه شورای امنیت بوده است، اگرچه شورای امنیت به دو بانک صادرات و ملی نیز هشدار داده است.
وزارت خزانه‌داری آمریکا تاکنون 17 بانک ایرانی را تحریم کرده و هر گونه کار بانکی شرکت یا موسسات مالی با آن‌ها در آمریکا نیز غیرقانونی اعلام شده است.
یکی از مقامات وزارت خزانه‌داری آمریکا به صورت ناشناس به رویترز گفته است که یکی از مقامات مالی آمریکا اخیرا به ترکیه سفر کرده چرا که این کشور «مایه نگرانی» است.
به گفته این مقام وزارت خزانه‌داری آمریکا، مقامات خزانه‌داری آمریکا به بحرین، امارات متحده عربی، لبنان، برزیل، اکوادور و سایر کشورها نیز در همین رابطه سفر کرده‌اند.
به گفته دیپلمات‌های غربی، بانک توسعه صادرات ایران و اگزیم بانک ترکیه در اوایل سال جاری توافق کرده‌اند تا به تجارت بین دو کشور با ارزهای محلی اقدام کنند و بانک ملت در شعبه استانبول خود در حال حاضر بر اساس لیره، ارز ترکیه، عمل می‌کند.
در گزارش اطلاعاتی غربی‌ها آمده است که ترکیه می‌تواند در تحریم‌های بین‌المللی خلل ایجاد کند و ایران با استفاده از موقعیت ترکیه می‌تواند تحریم‌ها را دور بزند و فعالیت مالی خود را در اروپا و سایر کشورهای غربی امکان‌پذیر سازد.
یونس هرمزی، رئیس بانک ملت واحد ترکیه به رویترز گفته است که چند بانک ترکیه که با آمریکا و اتحادیه اروپا پیوند مالی زیادی دارند، تجارت مالی خود با ایران را به دنبال تحریم‌های سازمان ملل قطع کرده‌اند.
او تایید کرد که نماینده آمریکا در سفری به ترکیه با بانک‌های این کشور درباره موضع‌گیری به نفع ایران هشدار داده و آن‌ها را تشویق به قطع معامله با ایران کرده است؛ اما دولت ترکیه فشاری روی هیچ بانکی وارد نکرده است.
ادامه روابط اقتصادی کشورها با ایران
مقام‌های اطلاعاتی غربی بر این باورند که مشکلات مشابهی در مورد کره جنوبی و سایر کشورها نیز وجود دارد.
مثلا وزیر دارایی کره جنوبی به تازگی بانک ملت و 101 شرکت و 24 شخصیت حقیقی ایرانی را تحریم کرد اما مقامات کره جنوبی اعلام کردند که بانک مرکزی ایران موافقت کرده است تا در دو بانک دولتی این کشور حساب‌هایی افتتاح کند تا به تجارت دو جانبه دو کشور آسیبی نرسد. کره جنوبی ششمین طرف تجاری ایران در سال 2009 بوده است.
آوی جوریش، کارشناس اطلاعات مالی آمریکا اخیرا به کمیته‌ای در کنگره آمریکا گفته است: بسیاری از موسسات مالی دنیا به انجام معامله با جمهوری اسلامی ادامه می‌دهند و این امر تلاش عمومی تحریم علیه این کشور را کند می‌کند.
در گزارش اطلاعاتی مربوط به ترکیه و ایران که رویترز آن را به‌دست آورده، آمده است: ابربانک اتریش نیز که بانکی در اتحادیه اروپاست با نگهداشتن حساب خود در بانک دولتی ترکیه به نام هالک بانکسی احتمالا «به مشتریان ایرانی در تجارت و نقل و انتقالات پولی آن‌ها از طریق بانک ترکیه به بانک‌های دیگر در اروپا کمک می‌کند».
ابربانک اتریش در یادداشتی به رویترز با اشاره به این‌که فعالیت‌های این معاملات کاملا و به دقت کنترل می‌شود تاکید کرده که مشتریان آن‌ها قدیمی و کاملا شناخته شده‌اند.
مقامات غربی، دوبی را نیز مرکز کلید مالی ایران می‌دانند. دوبی در سال 2009 پنجمین طرف تجاری ایران بوده است.
اگرچه مقامات دوبی تاکید کرده‌اند که از تحریم‌های سازمان ملل تبعیت می‌کنند اما یک مقام آگاه در این مورد به رویترز گفته است که او هیچ نشانه‌ای مبنی بر تلاش این کشور در تغییر شیوه‌های خود ندیده است.
تحریم نشدن بانک مرکزی ایران از سوی غرب
آمریکا، بریتانیا و برخی از کشورهای دیگر از شورای امنیت خواستند فعالیت‌های بانک مرکزی ایران را ممنوع اعلام کند اما سازمان ملل آن را نپذیرفت زیرا چین و روسیه که به گفته رویترز دارای پیوندهای نزدیک اقتصادی با ایران هستند، با آن مخالفت کردند.
آمریکا و اتحادیه اروپا اگرچه از احتمال تحریم بانک مرکزی ایران سخن گفته‌اند اما هنوز این بانک را در فهرست سیاه خود قرار نداده‌اند، چرا که می‌تواند باعث مشکلات زیادی برای ایران در هرگونه تجارت بین‌المللی شود.
آن‌ها صرفا کشورهای عضو شورای امنیت را متقاعد کردند که اعضا را به مراقب بودن در همه معاملات مرتبط با بانک مرکزی ایران تشویق کنند اما مقامات آمریکایی و اتحادیه اروپا می‌گویند که بانک مرکزی ایران با استفاده از سایر موسسات، معاملات خود را تحت پوشش انجام می‌دهد.
رویترز در پایان این گزارش آورده است: یک دیپلمات کارشناس غربی برآورد کرده است که تحریم‌های ایران احتمالا برنامه هسته‌ای این کشور را 18 ماه تا دو سال به تاخیر می‌اندازد که اگر سایر کشورها به اجرای سخت‌تر آن بپردازند بیشتر هم خواهد شد.
