این مقاله با شکافتن معنای آنتی‌اکسیدانت به توضیح اهمیت آن برای بدن و شناسایی غذاهای حاوی آن می‌پردازد.
کلمه آنتی آکسیدانت ، همواره تداعی کننده بیماری سرطان است و به عنوان موادی شناخته می‌شود که علیه سرطان عمل می‌کنند. اما پرسش اساسی این است که آنتی آکسیدانت چیست، چگونه عمل می‌کند و در چه مواد غذایی یافت می‌شود.
کلمه آنتی به معنای «ضد»، «مخالف » یا «اصلاح‌کننده» است. برای این که بهتر بفهمیم این مواد چه هستند باید بدانیم که این مواد علیه چه چیز عمل می‌کنند و یا چه چیزی را در بدن اصلاح می‌کنند.
در داخل بدن انسان همواره میلیون‌ها فرایند در حال وقوع هستند که همگی مستلزم وجود اکسیژن است. متاسفانه همان فرایندی که اکسیژن حیاتی را فراهم می‌کند می‌تواند اثرات جانبی زیان‌آور داشته باشد یعنی مواد اکسیدکننده ایجاد کند و موجب آسیب سلولی و نهایتا بیماری مزمن گردد.
مواد اکسیدکننده یا اکسیدانت‌ها که به‌نام «رادیکال‌های آزاد» معروفند از طریق منابع خارجی مانند نور خورشید یا آلودگی نیز ایجاد میشوند. سایر عوامل محیطی مانند استرس و برخی از مواد غذایی مصرف‌شده مانند مشروبات الکلی، غذاهای ناسالم و کشیدن سیگار هم در این میان سهم دارند.
تقریبا به همان صورتی که اکسیداسیون در محیط طبیعی بیرونی، زنگ ایجاد می‌کند و سطح اشیای بی‌جان را می‌شکند، اکسیداسیون در داخل بدن نیز منجر به شکستن سلول‌ها می‌شود. رادیکال‌های آزاد حاصل از این شکستن به سلول‌های سالم و معمولا به دی.ان.آ و پروتئین و چربی‌ها حمله می‌کنند.
این زنجیره وقایع، ایمنی بدن را کاهش می‌دهد، فرایند پیری را سرعت می‌بخشد و به بیماری‌هایی مانند آب‌مروارید، انواع مختلف سرطان و بیماری قلبی می‌انجامد. حتی برخی مطالعات نشان از پیوندهای احتمالی این مواد و بیماری آرتروز و چند بیماری مزمن دیگر نیز دارند.
آنتی‌آکسیدانت‌ها یا مواد ضد اکسیده‌شدن اثر اکسیدانت‌های خطرناک را از طریق پیوند با مولکول‌های زیان‌آور کاهش می‌دهند. به این ترتیب قدرت نابودکنندگی این مولکول‌ها کم می‌شود. از طرف دیگر آنتی‌اکسیدانت‌ها می‌توانند به اصلاح آسیب‌هایی کمک کنند که پیشتر به وسیله سلول‌ها ایجاد شده است.
برخی آنزیم‌های آنتی‌آکسیدانت نیز در داخل بدن تولید میشوند و هر یک کنش معینی دارند. از جمله مکانیزم‌های اثربخشی این آنزیم‌ها می‌توان به تغییر هیدروژن پروکساید یا شکستن هیدروژن پروکساید و تبدیل آن به آب و ذرات ریز اکسیژن یا گاز اشاره کرد.
یکی دیگر از این آنزیم‌ها از طریق پیوند با مواد سمی مختلف و تغییر شکل آن‌ها امکان دفع‌شان را از بدن فراهم می‌کند.
مواد غذایی زیادی هم دارای مواد آنتی‌آکسیدانت هستند.
آنتی آکسیدانت‌های موجود در مواد غذایی
نکته مهم در باره آنتی‌آکسیدانت‌ها این است که بیشترین فایده آن‌ها به بدن از طریق مصرف مواد غذایی حاوی آن‌ها و نه مصرف قرص حاصل می‌شود. به عبارت دیگر تحقیقات نشان می‌دهند که مصرف قرص‌های آنتی‌آکسیدانت، اثربخشی مصرف مواد غذایی حاوی آن‌ها را ندارد.
علت این امر احتمالا مربوط به ترکیب پیچیده‌ای از انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی موجود در غذاهاست که در قرص‌ها یافت نمی‌شود.
از آن‌جا که آنتی‌آکسیدانت‌های مختلف در مواد غذایی بسیار متنوعی یافت میشوند مصرف آن‌ها به طور طبیعی بسیار آسان است.
مواد سرشار از ویتامین آ، ویتامین سی، ویتامین ای و بتا-کاروتین در این زمینه بیشترین خاصیت آنتی‌آکسیدانت را دارا هستند.
آنتی‌آکسیدانت‌های موجود در مواد غذایی را می‌تواند در دسته‌های جداگانه قرار داد:
میوه‌ها: گیلاس، توت، شاه‌توت، توت‌فرنگی و تمشک، انار، انگور، پرتقال، آلو، آناناس، کیوی، لیمو، هلو و گریپ‌فروت از جمله مهم‌ترین میوه‌های حاوی آنتی‌آکسیدانت شناخته میشوند.
سبزیجات: گیاهان با رنگ سبز تیره مانند اسفناج، گل کلم یا کلم پیچ سبز، براکلی، فلفل قرمز، کلم قرمز، جعفری و شاهی آبی و نیز هویج، گوجه‌فرنگی، سیر، سیب‌زمینی و آرتیشوک از سبزیجات حاوی آنتی‌آکسیدانت فراوان به‌حساب می‌آیند. لیمو و چغندر نیز دارای مواد آنتی‌آکسیدانت زیادی هستند.
میوه‌های خشک مانند زردآلو، آلو یا خرما سرشار از آنتی‌آکسیدانت هستند.
انواع حبوبات از نوع لوبیاهای مختلف، عدس یا ماش و سویا و یا غلاتی مانند جو، جو دوسر و ذرت از مواد غذایی هستند که آنتی‌آکسیدانت زیادی دارند.
دانه‌های روغنی و تخمه‌ها نیز دسته دیگری از آنتی‌آکسیدانت‌ها را تشکیل می‌دهند.
برخی نوشیدنی‌ها مانند چای سبز و سیاه، قهوه و برخی ادویه‌ها ماننند دارچین، آویشن، یا میخک دارای آنتی‌آکسیدانت هستند.
