مهرناز تابنده اردکانی، (نام مستعار) روزنامه‌نگار و تحلیل‌‌‌‌گر مسائل سیاسی، در یادداشتی که برای مردمک نوشته به عواقب احتمالی طرح هدفمندسازی یارانه‌ها و عکس‌العمل‌های اصلاح‌طلبان و اصول‌گرایان منتقد دولت به وضعیت اقتصادی ایران اشاره می‌کند.

طرح موسوم به تحول اقتصادی و جنجالی‌ترین بخش آن یعنی هدفمند کردن یارانه‌ها، در روزهای آینده آغاز خواهد شد. سه سال است که دولت احمدی‌نژاد تلاش می‌کند شرایط را برای اجرای این طرح مهیا کند و از شر تامین حجم سرسام‌آور یارانه‌ها خلاص شود؛ حتی به بهای آنکه بخشی از این رقم را نقدی به حساب مردم واریز کند.

در تمام این دوران، منتقدان هم بر نظر خود اصرار کرده‌اند که این دولت را قادر به اجرای چنین طرح بزرگی نمی‌دانند و معتقدند فراهم نشدن بسترهای اقتصادی و نیز بی‌اعتمادی متقابل ملت و حاکمیت، سرانجام این طرح را به یک بحران اقتصادی و اجتماعی و شاید سیاسی خواهد رساند. این دیدگاه را نه فقط اصلاح طلبان مخالف دولت، بلکه منتقدان دولت از درون اصولگرایان نیز ابراز می‌کنند.

جدیدترین ابراز نگرانی در این راستا، هشدار محمد خوش‌چهره درباره احتمال بروز «تنش‌های گسترده اجتماعی» پس از هدفمند کردن یارانه‌هاست. خوش‌چهره همان کسی است که در انتخابات ریاست‌جمهوری سال 1384 به عنوان نماینده اقتصادی احمدی‌نژاد به تلویزیون آمد و نقش مهمی در جلب نظر افکار عمومی به نفع او و علیه هاشمی رفسنجانی داشت. اما در سالهای بعد، او به یکی از منتقدان اقتصادی دولت تبدیل شد و تا جایی پیش رفت که هفته گذشته خبر محرومیت او از عضویت در هیئت علمی دانشگاه و بازنشستگی‌اش منتشر شد.

با این حال محمد خوش‌چهره از مخالفت خود با دولت احمدی‌نژاد دست برنداشته و در جدیدترین نمونه، در مصاحبه با خبرآنلاین به شدت به دولت تاخته است. وی در این مصاحبه نه تنها از اینکه همه سخنرانان اجلاس امامان جمعه از حامیان دولت بوده‌اند، انتقاد کرده، بلکه وضعیت اقتصادی کشور را نیز بحرانی خوانده و اجرای طرح تحول اقتصادی در شرایط فعلی را به یک چاشنی تشبیه کرده که ممکن است باروت را که همان اقتصاد و ثبات جامعه باشد، منفجر کند. او به مطالعات نهادهای امنیتی در این باره اشاره کرده و از احتمال بروز تنش‌های گسترده اجتماعی سخن به میان آورده است.

اما این تنها منتقدان دولت نیستند که نگران تبعات هدفمند شدن یارانه‌ها یا به بیان صریح‌تر آزادسازی قیمت‌ها هستند؛ حامیان دولت وضع بدتری دارند، و اگر لحن منتقدان پر از هشدار است، لحن و نگاه حامیان دولت، چه در مجلس و چه در نهادهای امنیتی، مملو از بیم و اضطراب است.

در هفته جاری، مهر ماه از نیمه می‌گذرد تا زمان اعلام شده برای آغاز طرح هدفمند کردن، فرا برسد. اما هنوز اولین روز هفته به پایان نرسیده، چندین مصاحبه و اظهارنظر از سوی حامیان دولت احمدی‌نژاد در رسانه‌های جناح دولتی انعکاس می‌یابد که هریک به نحوی از سرانجام طرح بزرگ اقتصادی دولت، ابراز نگرانی می‌کنند.

از ظهر روز جمعه که سردار احمدی مقدم فرمانده نیروی انتظامی در سخنان پیش از نمازجمعه تهران از احتمال بروز «فتنه اقتصادی» خبر داد، هنوز یک روز نگذشته بود که محسنی اژه‌ای دادستان کل کشور هم در مانور نیروهای یگان ویژه پلیس، به ابراز نگرانی از احتمال اغتشاش در نتیجه فشار اقتصادی به مردم، زبان گشود.

هنوز این خبر به رسانه‌ها نرسیده بود که خبرگزاری فارس از سمت دیگر انتشار مصاحبه‌های پیاپی تهدیدآمیز در خصوص فتنه اقتصادی را آغاز کرد و از قول چند نماینده مجلس، از برنامه «فتنه‌گران» برای برهم زدن نظم جامعه پس از هدفمند کردن یارانه‌ها پرده برداشت. یکی از نمایندگان پروپاقرص حامی دولت، حتی سخن را از افشاگری هم جلوتر برد و مخالفت طرح انقلاب اقتصادی دولت را تهدید به مجازات کرد.

در این میان، سخنان چند سردار دیگر از جمله رادان، فضلی، عراقی و نقدی هم چاشنی بحث شد تا نشان دهد که آش بحران اقتصادی، ناگهان بیش از حد شور شده است. سردارها از فتنه جدید پس از هدفمند شدن یارانه‌ها گفتند و اینکه آنها با اقتدار در کنار دولت می‌ایستند.

سران حامی دولت به تهدید لفظی هم بسنده نکردند؛ به سراغ دم دستی‌ترین نشانه‌های بحران اقتصادی رفتند تا فتنه اقتصادی را در نطفه خفه کنند. بازار طلافروشان از یک هفته قبل تعطیل بود، و هنوز هم هست. این اعتصاب، تا مغازه‌های سطح شهر و شهرستان‌های دور و نزدیک نیز گسترده بود. اما از پایان هفته قبل که نگرانی از تبعات امنیتی و اجتماعی هدفمند شدن یارانه‌ها بالا گرفت، طلافروشان برخلاف روزهای قبل با زبان تهدید مواجه شدند و مسئولان دولتی آشکارا به آنها گفتند که «باید» مغازه‌ها را باز کنند. البته این تهدید تا اولین روز هفته جاری هم اثربخش نبود، و مشخص نیست که اگر تهدیدها پررنگ‌تر شود، چه پاسخی در پی‌اش خواهد بود.

علاوه بر بازار طلافروشان، بازار ارز هم در هفته گذشته، استعداد بحران را از خود نشان داد. اما برخلاف تصور تحلیلگران بدبینی که معتقد بودند بالا رفتن نرخ ارز، کار خود دولت است، و حتی برخلاف گفته‌های دولتمردان که در روز اول سرشان را بالا گرفتند و گفتند: «اوضاع تحت کنترل است»، عصر روز چهارشنبه ناگهان اعلام شد که دولت از فردا ارز نامحدود ارائه خواهد داد تا قیمت ارز مهار شود. اما حتی پرداخت این بهای سنگین هم تاکنون نتوانسته از قیمت ارز بکاهد، بلکه تنها بازار خرید و فروش ارز را در رکود فرو برده و صف خریداران امیدوار به تداوم افزایش بهای دلار و یورو در جلوی بانک‌ها را طولانی‌تر کرده است.

بازار طلا و ارز هنوز مهار نشده و در آستانه هدفمند شدن یارانه‌ها، احتمالا برخوردهای تندتری برای مهار این دو بازار تنش‌آلود در راه است. هشدارها و نگرانی‌ها درباره زنده شدن اعتراضات موسوم به فتنه ادامه دارد و هنوز کار به هدفمندی نرسیده، هر چند روز یک بار زمزمه‌های افزایش قیمت یک یا چند کالا به گوش می‌رسد؛ که آخرین آنها روغن و برنج بود که امروز معاون وزیر اقتصاد افزایش قیمتشان را تایید کرد.

در چنین شرایطی، دولتمردان احمدی‌نژاد هم هیچ ابایی ندارند از اینکه همچون خود او، رفتارهای دردسرساز و غیر قابل پیش‌بینی از خود نشان دهند؛ کل سیاستهای وارداتی را یکباره تغییر دهند و یا اعلام کنند که قیمت بنزین، یک ساعت قبل از افزایش اعلام می‌شود!

در چنین وضعیت بحران‌خیزی، شاید فقط خدا بتواند از بروز یک انفجار اقتصادی در نیمه دوم سال 1389 جلوگیری کند و از پیامدهای ناگهانی اجتماعی، سیاسی و امنیتی آن بکاهد.