با وجود آنکه همسایه قطری، 10 سال زودتر از ایران برداشت از میدان گازی پارس جنوبی را آغاز کرده است، مسئولان امیدوارند که برداشت ایران و قطر تا سال 93 از این میدان برابر شود.

در شرایطی که قطر چند برابر ایران از میدان گازی پارس جنوبی برداشت می‌کند، علی وکیلی، مدیر عامل شرکت نفت و گاز پارس وعده داده است که ایران تا سال 1393 بتواند سهم کامل خود از این میدان گازی را برداشت کند.

قطر در حال حاضر روزانه حدود 240 میلیون متر مکعب گاز بیشتر از ایران از میدان گازی مشترک پارس برداشت می‌کند که ارزش این میزان گاز بالغ بر 18 میلیارد و 600 میلیون تومان است.

میزان برداشت روزانه گاز قطر از میدان گازی گنبد (پارس شمالی) بیش از 455 میلیون متر مکعب است. در مقابل ایران از این میدان روزانه 215 میلیون متر مکعب گاز برداشت می‌کند که در صورت گشایش فازهای 9 و 10 این میدان تا پایان سال، قرار است میزان برداشت ایران به 265 میلیون متر مکعب افزایش یابد.

میدان گازی پارس جنوبی در خلیج فارس واقع شده و میان ایران و قطر مشترک است. این میدان در قطر با عنوان میدان گازی گنبد شمالی شناخته می‌شود.

این میدان (گنبد شمالی در قطر) 9700 کیلومتر مربع مساحت دارد که از این میزان شش هزار متر در آب‌های سرزمینی قطر و 3600 متر در آب‌های ایران واقع شده است. حجم گاز قابل برداشت از این میدان گازی به همراه میعانات گازی 230 میلیارد بشکه برآورد شده است.

ذخیره بخش ایرانی میدان 14 هزار میلیارد مترمکعب گاز درجا، 10 هزار میلیارد مترمکعب گاز قابل برداشت و 17 میلیارد بشکه میعانات گازی است که 50 درصد ذخایر گازی ایران و هشت درصد از ذخایر گازی جهان است.

ایران ذخایر گازی پارس جنوبی را به 24 فاز تقسیم کرده است که هنوز بهره‌برداری از 14 فاز آن در دستور کار است و اجرا نشده است.

ذخایر بخش قطری این میدان شامل 37 هزار میلیارد مترمکعب گاز درجا و 30 هزار میلیارد مترمکعب گاز قابل برداشت و 30 میلیون بشکه میعانات گازی است.

ذخیره گازی میدان گنبد شمالی 99.9 درصد ذخایر گازی این کشور را تشکیل می‌دهد که معادل 21 درصد ذخایر گازی جهان است.

ضعف‌هایی که ایران را عقب می‌اندازد

با توجه به اینکه قطر برداشت گاز از میدان پارس را زودتر از ایران آغاز کرده است، همیشه این واهمه وجود دارد تا قطر ذخیره گازی بیشتری نسبت به سهم خود در اختیار بگیرد.

قطر برداشت گاز از این میدان را یک دهه زودتر از ایران آغاز کرده است و بدین ترتیب احتمال دارد تا بخشی از گاز و میعاناتی که در آب‌های ایران قرار دارد به سوی بخش‌های واقع در آب‌های قطر مهاجرت کرده باشد.

این نگرانی موجب شده است تا مقام‌های بخش نفت و گاز ایران نسبت به تاخیر در برداشت گاز پارس جنوبی هشدار داده و بر لزوم برنامه‌ریزی برای برداشت هرچه بیشتر و سریع‌تر تاکید کنند.

مسعود میرکاظمی، وزیر نفت معتقد است که سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز به شیوه‌های قبلی، «نتیجه درخور توجهی» نداشته است و سرمایه‌گذاری در این صنعت نیازمند «اصلاح برخی ساختارها و بسترسازی مناسب» است.

علی وکیلی، مدیر عامل شرکت نفت و گاز پارس، مرداد‌ماه امسال وعده داد که تا 19 ماه دیگر میزان برداشت ایران و قطر از میدادن گازی پارس جنوبی برابر می‌شود.

اما برخی از کارشناسان اعتقاد دارند که فرصت 19 ماهه برای توسعه پارس جنوبی و برداشت برابر با قطر کافی نیست و برای آنکه بتوان برداشت ایران و قطر از این میدان گازی را برابر کرد، 10 سال زمان لازم است.

رقابت در شرایط تحریم

قطر تاکنون بالغ بر 50 میلیارد دلار بیش‌تر از ایران از میدان گازی گنبد شمالی گاز برداشت کرده است.

در عین حال این کشور برنامه‌ریزی‌های جدی را برای تولید ال.‌ان.‌جی و برداشت از این میدادن گازی در دستور کار دارد.

قطر قصد دارد تا سال 2012 حدود 77 میلیون متر مکعب ال.‌ان.‌جی تولید کند. از سوی دیگر مشکلات ایران را برای انعقاد قرارداد برای صادرات گاز را نیز ندارد.

تحریم ایران به دلیل پافشاری بر ادامه فعالیت‌های هسته‌ای شرایطی نا‌برابر را برای ایران در صادرات گاز رقم زده و نمی‌تواند همپای رقبای قطری خود در میدادن ظاهر شود.

از سوی دیگر با آنکه مسئولان امید دارند که با راه‌اندازی فازهای تازه‌ای از پارس جنوبی میزان برداشت ایران و قطر در آینده‌ای نه چندان دور، برابر شود، اما اعمال تحریم‌ها پای پیمانکاران قدر خارجی را از بخش نفت و گاز ایران کم کم کوتاه می‌کند.

از سال 84 تا کنون و با تاکید هرچه بیشتر دولت محمود احمدی‌نژاد بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران، بسیاری از شرکت‌های بزرگ خارجی از سرمایه‌گذاری در پروژه‌های نفت و گاز ایران دست کشیده و ایران را ترک کرده‌اند.

براساس برآوردهای صورت گرفته توسط معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهوری ایران طی چهار سال گذشته با سیر نزولی سرمایه گذاری خارجی در بخش نفت و گاز روبه‌رو بوده است.

این گزارش نشان می‌دهد که در چهار سال دولت نهم حجم سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت نفت ایران روند نزولی طی کرده است و با 64 درصد کاهش یافته است.

میزان سرمایه‌گذاری خارجی در سال 84 بیش از چهار میلیارد دلاربوده است که در سال 87 به حدود یک و نیم میلیارد دلار رسیده است.

با وجود آنکه دولت تلاش می‌کند جای خالی پیمانکاران خارجی را با پیمانکاران ایرانی پر کند، اما شدت گرفتن شرایط تحریم، دشواری‌های بسیاری را برای تبادل پول و تجهیزات برای پیمانکاران داخلی رقم زده است.

با جدی شدن موج تحریم‌ها علیه ایران و خروج شرکت‌های غربی تنها چینی‌ها در اکثر موارد به فعالیت‌‌های خود ادامه می‌دهند.

از سوی دیگر سپاه پاسداران از طریق قرارگاه خاتم‌الانبیاء جای خالی پیمانکاران خارجی را پر کرده و پروژه‌های نفت و گاز ایران فعالیت می‌کند.

تحلیل‌گران بخش نفت و گاز هشدار می‌دهند که ادامه سیاست‌های موجود در پارس جنوبی با توجه‌های به برنامه‌ریزی و روند برداشت در قطر می‌تواند آسیب‌های جبران ناپذیری را برای این منبع گازی ایران رقم زند.