امین ثابتی در گزارش این هفته به به بررسی وب‌سایت جدیدی با نام «دانشنامه آزاد جنگ نرم» که توسط محمود احمدی‌نژاد در روز 3 آبان از آن پرده‌برداری شد، می پردازد
واژه «جنگ نرم» با به وجود آمدن مرکز بررسی جرائم سازمان یافته (گرداب) که یکی از مراکز وابسته به فرماندهی پدافند سایبری سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است، به ادبیات سیاسی ایران راه پیدا کرد.
واژه‌ای که معادل دقیق انگلیسی برای آن وجود ندارد و می‌توان آن را واژه‌ای ساخته شده توسط مسئولین ایران دانست؛ زیرا آنچه در شبکه جهانی اینترنت توسط جهانیان برای تاثیرگذاری بر روی دیگر کشور استفاده می‌شود، استفاده رسانه‌ای از اینترنت است که از آن با عنوان Soft Power یاد می‌شود نه یک جنگ از نوع نرم؛ به همین دلیل می‌توان جنگ نرم را واژه‌ای نادرست دانست که این روزها مورد به میزان بسیار زیادی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
با این مقدمه به بررسی وب‌سایت جدیدی با نام «دانشنامه آزاد جنگ نرم» که توسط محمود احمدی‌نژاد در روز 3 آبان از آن پرده‌برداری شد، می‌رویم.
دانشنامه آزاد جنگ نرم چیست؟
براساس آنچه دانشنامه آزاد جنگ نرم اعلام کرده است، هدف از ایجاد این وب‌سایت جمع‌آوری کلیه اطلاعات در زمینه جنگ نرم است. جنگ نرمی که تاکنون در مورد آن تعریف دقیقی وجود ندارد و هر یک از مسئولین تعریف خاص خود را دارند. به عنوان نمونه یک روز هنرمندان و فعالین حوزه هنر به عنوان یکی از عناصر دشمن در جنگ نرم اعلام می‌شوند و در روزی دیگر همین قشر به عنوان افرادی که مورد هدف دشمنان هستند، شناخته می‌شوند.
براساس اطلاعاتی که در این دانشنامه وجود دارد، این دانشنامه در تاریخ 14 مهر 1389 (6 اکتبر 2010) ایجاد شده است و دارای دو کاربر فعال است که هر دوی این کاربرها از مدیران این دانشنامه هستند. اما نکته قابل تامل آن است که با این حالی که این دانشنامه به صورت رسمی شروع به کار کرده است، اما تا لحظه نوشتن این مطلب، هیچ مطلبی در این دانشنامه به ثبت نرسیده است و عملا می‌توان دانشنامه آزاد جنگ نرم را تنها یک نام دانست که مانند سلاحی بدون گلوله است در جبهه‌ی جنگ!
هدف از ایجاد دانشنامه آزاد جنگ نرم چیست؟
در ماه‌های اخیر دولت ایران براساس سیاستی که دارد و جبهه جنگ با مخالفین را در عرصه مجازی و از نوع نرم می‌داند، همایش‌ها، کنفرانس‌ها، نمایشگاه‌ها و وبسایتهای بسیاری را در ارتباط با جنگ نرم برگزار و یا ایجاد کرده است که با مرور کلی آنها می‌توان به این نکته رسید که تمامی تلاش دولت در عرصه وب در جهت کاهش تاثیرگذاری و دامنه نفوذ حامیان جنبش سبز است. حامیانی که به ارزش اینترنت و استفاده رسانه‌ای آن، ما‌ه‌ها قبل از انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته پی‌برده بودند و از شبکه‌های اجتماعی به بهترین شکل ممکن برای کاهش برتری رسانه‌ای دولت استفاده کردند.
همین نکته باعث شده است تا دولت ایران پس از رخدادهای انتخابات ریاست جمهوری به ارزش و قدرت اینترنت پی ببرد و برای گسترش نفوذ خود در این بخش از فضای رسانه‌ای تلاش کند. به همین دلیل بعد از 22 خرداد 1388، به یکباره انواع خبرگزاری‌ها، وبسایتهای خبری- تحلیلی، وبلاگ‌ها و حتی شبکه‌های اجتماعی مانند «والاترین» ایجاد شدند تا شاید کفه ترازوی اینترنت را که به سمت حامیان جنبش سبز و مخالفان دولت سنگینی می‌کرد را تا حدودی به سمت دولت جابه‌جا کند.
به عنوان نمونه می‌توان به ایجاد «دانشنامه فقه» یا ویکی فقه اشاره کرد که یک روز قبل از افتتاح «دانشنامه‌ی آزاد جنگ نرم» خبر آن بر روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار گرفت.
آیا دانشنامه‌ها ابزاری موثر در جنگ نرم هستند؟
قبل از اینکه به پرسش فوق پاسخ داده شود، باید به چند نکته توجه کرد که می‌تواند در درک بهتر دیدگاه دولت ایران از جنگ نرم و فضای وب کمک کند.
نکته اول آن است که در زمان انتشار خبر افتتاح دانشنامه آزاد جنگ نرم، هیچ یک از خبرگزاری‌ها آدرسی از این دانشنامه ارائه ندادند. این مورد را می‌توان نوعی کم‌سوادی رسانه‌های داخل ایران در خبرنویسی و عدم آشنایی با فضای وب دانست؛ زیرا در خبری که در مورد افتتاح یک وب‌سایت است، مهمترین قسمت آن آدرس آن وب‌سایت است.
اما نکته دوم، نکته‌ای بسیار مهم است؛ براساس خبرهای منتشر شده از این دانشنامه با عنوان «آزاد» یاد شده است، عنوانی که براساس آن هر کاربری می‌تواند در محتویات آن دست ببرد و آن را تغییر دهد (مانند ویکی‌پدیا)، اما با توجه به ساختار و هدف ایجاد این دانشنامه که مبارزه با بخشی از فضای وب (حامیان جنبش سبز و مخالفان دولت) است، باز بودن درهای این دانشنامه بر روی تمامی کاربران وب فارسی مانند وبلاگ‌نویسان و یا کاربران شبکه‌های اجتماعی مانند توییتر یا فیس‌بوک بعید به نظر می‌رسد، زیرا براساس اعتقاد دولت ایران این بخش از کاربران خود از افسران دشمن دولت ایران در جنگ نرم هستند.
به همین دلیل، براساس همین نکته می‌توان اینگونه گفت که با توجه به ساختار آزاد دانشنامه‌های اینترنتی اینگونه پروژه‌ها در بلند مدت با شکست مواجه خواهند شد. زیرا برای کنترل دانشنامه‌ای مانند جنگ نرم که اهداف مشخصی دارد، اجازه ویرایش توسط تمامی کاربران امکان‌پذیر نیست و باید در آینده‌ای نزدیک منتظر محدودیت‌های در تغییر محتوای اینگونه دانشنامه‌ها بود. به عنوان مثال، با انتشار آدرس این دانشنامه در شبکه اجتماعی فرندفید، صفحه‌ی اول این دانشنامه به طور کامل تغییر کرد، هر چند بعد از دقایقی به حالت اول بازگردانده شد. علاوه بر این، با توجه به سیاست دولت ایران مبنی بر «اعمال محدودیت در اینترنت» که با اصول وجودی دانشنامه‌ها یعنی گردش آزاد اطلاعات در تضاد کامل است، آینده اینگونه پروژه‌ها تا حدودی زیاد مبهم است.
