فتانه کیان‌ارثی در این یادداشت نگاهی دارد به پدیده «حجابیستا» یا زن مسلمان مدرنی که علیرغم رعایت موازین اسلامی در پوشش خود، به مد روز توجه زیادی دارد

_{هفته مد پاکستان/ عکس از ASIF HASSAN/AFP/Getty Images}

روسری مدت زمان زیادی‌‌ست که دیگر تنها یک نماد مذهبی یا سیاسی به شمار نمی‌رود. طراحان لباس و مد طی سال‌های اخیر توجه‌ خود را به سوی مد اسلامی معطوف کرده‌اند.

صحبت از پدیده  «حجابیستا"» ست. پدیده‌ای که با افزایش شمار زنان مسلمانی که حجابی متفاوت دارند، بیشتر و بیشتر مطرح می‌شود. «حجابیستا» به تعبیری، زن مسلمان مدرنی‌ست که علیرغم رعایت موازین اسلامی در پوشش خود، به مد روز توجه زیادی دارد.

بازار مد اسلامی با مانتوهای بلند و رنگارنگ، پیراهن‌ها گشاد با طرح‌های جدید، روسری و شال‌های گوناگون و کمربند و کفش و زینت‌آلات متناسب با آن‌ها، حالا مرزهای «جهان اسلام» را درنوردیده است و بخش چشمگیری از فروشگاه‌های لباس در اروپای غربی و شمالی را نیز شامل می‌شود.

زنان و دختران مسلمان اروپایی، به خصوص آن‌ها که جوان‌ترند، ترجیح می‌دهند که به جای پوشش و حجاب سنتی مادران‌شان، مطابق مد روز لباس بپوشند. برای همین است که نه تنها بسیاری از تولیدی‌ها و فروشگاه‌های لباس، بلکه طراحان و مجله‌های مد هم تمرکز خود را بر روی خواسته‌ها و علائق این گروه بزرگ از مشتریان گذاشته‌اند.

در ماه آوریل گذشته، اولین شماره مجله انگلیسی‌زبان «آکویلا» در سنگاپور منتشر شد. این مجله حاوی کلیه مطالبی‌ست که یک «زن مسلمان مدرن» به آن‌ها علاقه نشان می‌دهد. از لوازم آرایش گرفته تا طرح‌های جدید لباس و نوآوری در زمینه حجاب،‌همه و همه را می‌توان در این مجله یافت.

حالا در اروپا، روسری که معمول‌ترین نماد حجاب اسلامی‌ست، کمتر به شکل سنتی آن دیده می‌شود. روسری‌ها با طرح‌های اسلیمی، هندسی، مدرن و یا علامت‌ها و مارک‌های معروف دنیای مد به بازار می‌آیند. حتی شکل بستن آن‌ها هم متفاوت شده است. کافی‌ست در سایت‌های اینترنتی و یا ویدئوکلیپ‌های یوتیوب چرخی بزنید، تا متوجه شوید که هزار و یک راه برای سر کردن روسری و تزئین آن وجود دارد.

آرایشگران ترک‌تبار مقیم کشورهای اروپای غربی، از جمله اتریش و آلمان، نه تنها به کار پیرایش مو و ابرو و صورت مشتریان خود می‌پردازند بلکه چند وقتی است، یک متخصص تزیین روسری هم در کنار بقیه کارکنان سلمانی مشغول به کار است. این خانم متخصص به طور معمول حدود پنجاه مدل مختلف برای بستن روسری در موقعیت‌ها و مناسبت‌های گوناگون بلد است. برای بهتر شدن نتیجه کار، غیر از روسری پارچه‌ای، گاهی از سنجاق و منجوق و گل مصنوعی هم استفاده می‌شود.

تنوع و شمار پیروان «حجابیستا» در شهرهای مختلف، متفاوت است. گاهی حتی از روی نقش‌ها و طرح‌های استفاده شده و یا نوع حجاب می‌شود تبار و اصلیت این زنان مسلمان را حدس زد. دختران جوان عرب تبار، از نقش‌های و لباس‌های سنتی شمال آفریقا استفاده می‌کنند، در صورتی که زنان ترک‌تبار، بیشتر شلوارهای تنگ، تونیک‌های بلند و کمربندهای پهن دارند و روسری‌شان را با سنجاق‌های متعدد و رنگارنگ روی موهای‌شان سفت می‌بندند.

در ایران، زنان و دختران هم با حجاب متفاوتی در کوچه و بازار ظاهر می‌شوند. اما نکته‌ای که حجاب «ایرانی» را از خیل حجابیست‌های کشورهای دیگر متمایز می‌کند، این است که بخش قابل توجهی از زنان ایرانی به دلایل اعتقادی یا مذهبی محجبه نیستند، بلکه قانون «حجاب اجباری» آنان را ناچار به رعایت قوانین می‌کند. به همین جهت، روسری و شال‌های معمول در ایران نه تنها مو را نمی‌پوشانند، بلکه بیشتر جنبه تزیینی پیدا کرده‌اند. بخش سنتی و مذهبی کشور هم کماکان به پوشش‌ معمول یعنی چادر و مانتوی بلند و مقنعه وفادار مانده است. اما حتی در میان این زنان هم می‌شود تعدادی را دید که از چادر اندامی یا عربی یا مدل‌های دیگر استفاده می‌کنند.

گرچه با توجه به گفتگوها و جدل‌های اخیر در مورد عدم هم‌پیوندی مسلمانان اروپا و مخالفت‌های شدید با حجاب زنان مسلمان، نمی‌توان انتظار داشت که این مد، مخاطبانی هم در میان زنان غیرمسلمان پیدا کند اما آن‌ماری بونش، محقق تاریخ پوشش ( تاریخ لباس) در مصاحبه با روزنامه استاندار اتریش می‌گوید: «در قرون وسطی، استفاده از روسری در اروپا کاملاً متداول بوده است. در اواخر قرن نوزدهم، زنان بسیاری روسری‌های ابریشمی به سر می‌کردند. اما گره زدن روسری در زیر گلو، تنها در بین زنان کشاورز اروپایی معمول بوده است. دردهه پنجاه میلادی، چهره گریس کلی، هنرپیشه آمریکایی که بعدها ملکه موناکو شد، بارها با روسری بر روی اکران سینما پدیدار شد. در آن مقطع، زنان اروپایی و امریکایی به پیروی از او، در هنگام رانندگی و یا روزهای پاییزی روسری به سر کردند.»

مواجه با پدیده «حجابیستا» سبب شده است، کلیشه «زن مسلمان محجبه» به چالش کشیده شود. این نوع پوشش، ترکیبی از هویت دینی-سیاسی، خلاقیت و تازگی‌ست که بی‌شک موافقان و مخالفان بی‌شماری دارد. بسیاری از مخالفان آن هم، مسلمانان سنت‌گرایی هستند که پوشش اسلامی دیگرگونه را برنمی‌تابند.