این روزها که عیدهای مذهبی و تعطیلات فرصت برگزاری جشن‌های عروسی را فراهم کرده کاروان‌های عروسی متفاوتی در شهرهای بزرگ ایران به چشم می‌خورند.
AFP/Getty Images/Atta Kenare
ایرانی‌ها، قرن‌هاست که به سان سایر مردم جهان، ازدواج خود را جشن می‌گیرند. فارغ از قومیت،مذهب، محل سکونت و یا تفکرات سیاسی، مردم ایران همیشه به برگزاری جشن‌های عقد و عروسی علاقه داشته‌اند. اما در سال‌های بعد از دهه شصت و به خصوص در ده سال گذشته، جشن‌های رنگارنگ و باشکوه نامزدی، حنابندان، عقد، عروسی و پاتختی کم‌کم شکلی شگفت‌آور و باورنکردنی به خود گرفته‌اند.
در سال‌های پس از انقلاب 57، بسیاری از زوج‌های جوان، چه مذهبی و چه غیرمذهبی، با تاثیر گرفتن از فضای خاص انقلاب و جنگ، عامدانه از گرفتن جشن عقد و عروسی پرهیز کردند. بسیاری با لباس عادی و بدون هیچ گونه تجملی زندگی مشترک خود را آغاز و عده دیگر هزینه‌های معمول را صرف کمک به مستمندان و یا گروه‌های سیاسی و مذهبی کردند.
با شدت گرفتن آتش جنگ و محدودیت‌های مالی و اجتماعی دهه شصت، امکان برگزاری مراسم جشن ازدواج، تنها تحت شرایط خاصی امکان‌پذیر بود.
اما آن‌چه ما پدیده «عروسی» در ایران می‌خوانیم، چیزی نو و محصولی از یک روند تکاملی تجارتی در ده سال گذشته است. حالا صحبت از شرکت‌های رنگارنگ «خدمات عروسی»ست که زوج جوان و خانواده‌های آنان را ماه‌ها همراهی می‌کنند و خدمات گوناگونی ارائه می‌دهند.
خدمات این شرکت‌ها و یا گروه‌های خدماتی، آن‌ها از راه‌نمایی و مشاوره در انتخاب لباس و کیف و کفش عروس تا حلقه و انگشتر ازدواج شروع و به دکوراسیون اتاق خواب و سالن برگزاری مراسم پاتختی ختم می‌شود.
سال گذشته، گروه پژوهش آسیب‌های اجتماعی دانشگاه شهید بهشتی تهران اعلام کرد که بررسی‌های آنان نشان می‌دهد یک ازدواج معمولی و متوسط در تهران، چیزی حدود 30 میلیون تومان هزینه دارد و این هزینه هنگفت تاثیر مستقیمی بر بالا رفتن سن ازدواج در پایتخت گذاشته است.
برای آن که تصویر روشن و قابل درکی از این هزینه‌های داشته باشید به مثال‌های زیر توجه کنید: هزینه اجاره باغ‌های خوب و مطمئن و دنج تهران و کرج بین 3.5 تا 5 میلیون تومان، هزینه آرایشگاه‌های معروف عروس در تهران بین 1 میلیون تا یک میلیون و سیصد هزار تومان، دسته گل و تزیین ماشین عروس بین 450 تا 600 هزار تومان، گروه فیلمبرداری و عکاسی بین 4 تا 6 میلیون تومان، لباس عروس بین 3 تا 6 میلیون تومان، ارکستر و گروه موسیقی و رقص بین 3 تا 5 میلیون تومان و ماشین عروس (لیموزین با راننده) ساعتی 20 تا 30 هزار تومان هزینه دارد. شام یک عروسی با مشخصات یاد شده، برای هر نفر ، بین 45 تا 85 هزار تومان هزینه دربر خواهد داشت.
کسانی که چنین جشن‌هایی برگزار می‌کنند، قطعاً به مراسم عروسی اکتفا نمی‌کنند. در واقع قرارداد برای یک دوره چند ماهه، از زمان مراسم نامزدی و حنابندان تا جشن عقد و عروسی و پاتختی امضا‌ء می‌شود. این گروه‌های خدماتی، تیم‌هایی متشکل از نیروهای متخصص دارند که انواع و اقسام کارهای مربوط به جشن را، از گل آرایی، سفره آرایی، میوه آرایی، شمع آرایی، بادکنک آرایی و نورافشانی و تزیین سفره عقد، تا سرو مشروبات الکلی و پذیرایی از مهمانان و نظافت را به عهده می‌گیرند.
هر مراسمی، آداب و روش‌های خاص خود را دارد که البته برخی از آنان هیچ گونه سنخیتی با رسوم و سنت‌های ایرانی ندارند. از جمله زنان و مردان جوانی که همگی لباس‌هایی هم‌شکل و هم‌رنگ به تن دارند و ساقدوش‌های عروس و داماد تلقی می‌شوند.
آن‌چه پیش از این «سفره عقد» خوانده می‌شد، امروزه به صورت مجموعه عظیمی از شمعدان‌ها و گل‌دان‌ها و مجسمه‌های طلایی، نقره‌ای و برنز درآمده است که مساحت قابل توجهی را اشغال می‌کند. به تازگی، در این «سفره»ها، انواع و اقسام میوه‌های گرمسیری گران و کمیاب به وفور دیده می‌شوند. اضافه بر آن، سفره‌های جدید بر روی صحنه شیشه‌ای، کنار استخر و یا روی دریاچه‌های مصنوعی هم قرار می‌گیرند.
از جمله ایده‌های جدید، می‌توان از هدیه دادن به مهمانان هم نام برد. مهمانان عروسی‌های جدید، در بدو ورود یا هنگام خروج از جشن، یادگاری‌هایی دریافت می‌کنند. این یادگاری‌ها شامل عکس قاب شده زوج جوان، شکلات یا دسته گل مزین به نام و عکس عروس و داماد است.
در روند تکاملی تدارکات ازدواج، داماد نیز نقش متفاوتی پیدا کرده است. واژه «پیرایش داماد» از جمله تعابیر مورد استفاده در این خدمات است. پیرایش داماد شامل استفاده از محصولات آرایشی و بهداشتی مردانه، انتخاب مدل مو و ریش و سبیل و گریم کامل صورت داماد است. خدمات جانبی هم شامل مشاوره در انتخاب کت‌وشلوار، پیراهن و کراوات و پاپیون و کفش داماد است.
عکاسی و فیلمبرداری مراسم عقد و ازدواج، دیگر تنها محدود به عکس‌های رایج تکی، دونفره یا خانوادگی معمول نیست. عمدتاً، یک گروه عکاسی و یک گروه فیلمبرداری حرفه‌ای با امکانات مختلف، در روزها و مکان‌های مختلفی عکس و فیلم می‌گیرند. عکس اسپرت، پرتره، فشن و نام‌های دیگری از این دست فهرست بلندبالایی از خدمات عکاسان را تشکیل می‌دهد. برای فیلمبرداری هم غیر از سالن و تالار و باغ، پرواز با هلی‌کوپتر از تهران به نمک‌آبرود، قدم زدن در ساحل دریای خزر و یا جنگل سی‌سنگان از جمله‌های خدمات خاص هستند. تنها هزینه فیلمبرداری با هلی‌کوپتر ساعتی یک میلیون و هفتصد هزار تومان برآورد می‌شود.
طبیعتاً این فیلم‌ها و عکس‌ها تناسب چندانی با زندگی روزمره ندارد و بیشتر یادآور فیلم‌های هالیوود و بالیوود است. علیرغم آن که تمامی شرکت‌ها مدعی ویژه بودن ابتکارات‌شان هستند، اما نتیجه کارها تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند. همان گونه که ظاهر بیشتر زوج‌های جوان به هم شبیه است، ژست و لوکیشن‌ها و ایده‌ها هم هم‌سان هستند.
این جشن‌ها مختص بخش خاصی از جامعه ایران است، هنوز در بسیاری از نقاط ایران از جمله شهرهای بزرگ ، زوج‌های جوان تلاش می‌کنند تا با کم‌ترین هزینه از عهده برگزاری مراسم ازدواج بربیایند. این گونه ازدواج‌ها تنها محدود به مراسم عقد محضری و خوردن یک ناهار یا شام خانوادگی می‌شود. گرچه همین اندک هم چند میلیون تومان خرج برمی‌دارد.
