خبر تولید نرم‌افزار تشخیص و فیلترینگ چهره چندی پیش در رسانه‌های ایران انتشار یافت. به نظر می‌رسد دولت ایران قصد دارد با ارائه چنین نرم‌افزاری، محدودیت استفاده از اینترنت را افزون کند.
<meta charset="utf-8" />«فیلترینگ اینترنت و اینترنت ملی» از بحث‌هایی که در ماه‌های اخیر درباره آن بسیار صحبت شده و در برخی موارد با اعتراض‌هایی روبه‌رو بوده است. دو بحثی که بعد از وارد شدن واژه «جنگ نرم» به ادبیات سیاسی ایران، با حرارت و دقت نظر بیشتری دنبال می‌شود. بر همین اساس در ماه‌های اخیر همایش‌ها، سخنرانی‌های زیادی در مورد اینترنت ملی و زیر مجموعه‌های آن که فیلترینگ و جنگ در فضای مجازی را هم شامل می‌شود، برگزار شده است.
در یکی از آخرین نمونه‌ها، خبری درباره تولید نرم‌افزار تشخیص و فیلترینگ چهره در ایران بود که اگر از شیوه پوشش هماهنگ آن از سوی خبرگزاری‌های مختلف بگذریم، نبود جزئیات از کارکرد این نرم‌افزار پرسش‌های بسیاری را ایجاد می‌کند.
نرم‌افزار تشخیص و فیلترینگ چهره چیست؟
براساس اخبار منتشر شده در مورد این نرم‌افزار که تاکنون نام دقیق آن هم مطرح نشده است، به صورت روشن و واضح نمی‌توان درباره‌اش صحبت کرد. اما براساس اعلام مهران فتوحی، طراح این نرم‌افزار، کارکرد آن تشخیص و فیلترینگ چهره به گونه‌ای است که با پردازش تصاویر دریافتی می‌تواند تا ۹۰ درصد از تصاویر غیراخلاقی را تشخیص دهد و فیلتر کند.
اما نکته‌ای که در اینجا مطرح می‌شود، تعریف تصاویر غیراخلاقی از نظر ارائه‌دهندهٔ این نرم‌افزار است. آیا منظور تنها تصاویر پورن است یا تصاویری مانند کاریکاتورهای سیاسی را هم شامل می‌شود؟
شفاف نبودن تعریف واژهٔ «غیراخلاقی» این خطر را به وجود می‌آورد که دامنهٔ این روش فیلترینگ به مرور زمان دچار گستردگی افسارگسیخته‌ای شود، در نهایت به سرنوشت فیلترینگ غیرمدون اینترنت در ایران بیانجامد و زمانی فرا برسد که بسیاری از تصاویر موجود در اینترنت فیلتر شوند.
کاربردهای این نرم‌افزار چیست؟
به گفته آقای فتوحی، این نرم‌افزار دارای نسخه‌های تجاری و خانگی است به گونه‌ای که شرکت مخابرات و ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی تا کاربران خانگی می‌توانند از آن استفاده کنند.
<meta charset="utf-8" />آقای فتوحیعلت پیشنهاد استفاده از این نرم‌افزار توسط مخابرات را هم اینگونه توجیه کرده است که پالایش اینترنت تا کنون «ناکارآمد و کور» بوده است و به کمک این نرم‌افزار تا حدودی هدفمند و مشخص می‌شود. هر چند که همچنان تعریف موارد و مصادیق غیراخلاقی جای سوال دارد.
دلیل احتمالی طراحی این نرم‌افزار چیست؟
نکتهٔ دیگری که در سخنان آقای فتوحی جلب نظر می‌کند آن است که ایشان از «جست‌وجوگر ملی مانند فایرفاکس یا اینترنت اکسپلورر» سخن گفته است، سوال اینجاست که چگونه طراح یک نرم‌افزار فیلترینگ تصاویر در اینترنت فرق مرورگر با جست‌وجوگر را نمی‌داند؟
«فایرفاکس» و «اینترنت اکسپلورر» دو مرورگر هستند در حالی که «گوگل» و «بینگ» را می‌توان جست‌وجوگر نامید. حال اگر از این اشتباه فاحش آقای فتوحی بگذریم، سوال دیگری که پیش می‌آید دلیل احتمالی طراحی این نرم‌افزار است؟
با توجه به اخبار محدودی که درباره این نرم‌افزار منتشر شده است، به صورت دقیق نمی‌توان درباره چرایی طراحی آن صحبت کرد اما می‌توان حدس زد که براساس سخنان اخیر محمود خسروی، مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت، طراحی این نرم‌افزار قدمی به سوی فیلترینگ در لایهٔ دسترسی (Access) است. تغییر سیاستی که آقای خسروی در ۱۳ مهر سال جاری از آن سخن گفت و از اجرای فیلترینگ در آخرین مرحله تحویل اینترنت به مصرف‌کننده خبر داد. فیلترینگی که بر روی رو‌تر مصرف‌کنندهٔ نهایی که اطلاعات مورد نظر خود را از طریق آن دریافت و ارسال می‌کند، اعمال می‌شود.
از بومی‌سازی تا اینترنت ملی
<meta charset="utf-8" />«بومی‌سازی نرم‌افزارهای مختلف و همچنین ابزارهای آنلاینی مانند موتور جست‌وجو» از آن دست مسایلی است که در ماه‌های گذشته درباره آن زیاد بحث شد. به عنوان نمونه می‌توان به طرح موتور جست‌وجوی ملی «یا حق» اشاره کرد.
علاوه بر آن در ماه‌های اخیر از راه‌اندازی فاز اول اینترنت ملی سخن به میان آمده است. بر این اساس می‌توان اینطور نتیجه گرفت که مسئولان ایرانی بعد از حوادث ریاست‌جمهوری سال ۱۳۸۸ و با توجه به خاصیت اطلاع‌رسانی اینترنت، سعی دارند آن را کنترل و محدود کنند.
اجرای طرح‌هایی مانند طراحی چنین نرم‌افزاری را می‌توان قدمی در مسیر همین سیاست دانست تا شاید بتوان فضای وب را بیش از پیش کنترل کرد. هر چند که با توجه به زمزمه‌هایی که از شروع به کار فاز اول اینترنت ملی تا پایان سال جاری به گوش می‌رسد، طراحی چنین نرم‌افزارهایی می‌تواند بخشی از همین پازل باشد. پازلی که در آن موتور جست‌وجوی ملی، ایمیل ملی، سیستم عامل ملی، موبایل ملی و حال نرم‌افزار فیلترینگ تصاویر ملی قرار دارند و هر یک به صورتی سعی دارند بخشی از فضای وب را از طریق روش‌های مختلف کنترل کنند.
اما نباید این نکته را فراموش کرد که با توجه به سابقهٔ طراحی چنین نرم‌افزارهایی مانند سیستم عامل ملی که با شکست مواجه شد، شاید نرم‌افزار تشخیص و فیلترینگ چهره هم تنها یک خبر باشد و هیچگاه به مرحلهٔ عمل و اجرا نرسد.
