یکی از مباحثی که در ماه‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است، بحث اینترنت پاک و ناپاک است که اولین بار توسط رضا تقی‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات مطرح شد. امین ثابتی، گزارش می‌دهد.
یکی از مباحثی که در ماه‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است، بحث اینترنت پاک و ناپاک است که اولین بار توسط رضا تقی‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات مطرح شد. طرحی که ابعاد آن روشن نیست و از «موتور جستجوی پاک» شروع شد و تاکنون به «اینترنت پاک» رسیده است.
آقای تقی‌پور در گفتگویی که با خبرگزاری مهر در مهر ماه سال جاری انجام داده است، از ایجاد جستجوگر پاک خبر داده است تا جایگزین موتورهای جستجوی گوگل و یاهو شوند. سخن از موتور جستجوی پاک در حالی بیان می‌شود که در اواخر تابستان سال جاری صحبت از موتور جستجوی ملی‌ای با نام «یاحق» در رسانه‌های ایران مطرح شد که هدف آن افزایش دقت جستجو و همچنین کاهش هزینه‌ها اعلام شده است.
حال آنکه براساس اعلام آقای تقی‌پور هدف از موتور جستجوی پاک کمک به افزایش تولید محتوا در وب فارسی است تا دسترسی به این محتوا از طریق این دست موتورهای جستجو راحت‌تر باشد. سخنانی که این سوال را پیش می‌آورد که رابطه‌ی ایجاد یک موتور جستجو با افزایش تولید محتوا در چیست؟
براساس تعریف کلی که برای موتورهای جستجو (Search Engine) وجود دارد، موتورهای جستجو تنها مطالب موجود در وب را مورد بررسی قرار می‌دهند و سپس براساس کلیدواژه‌های وارد شده از طرف کاربر، آن مطالب را نشان می‌دهند. حال آنکه این فرآیند چگونه می‌تواند به تولید محتوا کمک کند جای سوال است. البته نباید از این نکته گذشت که موتورهای جستجو می‌توانند دسترسی را مطالب مفید را بهینه و راحت‌تر کنند، اقدامی که این روزها موتور جستجوی گوگل با آن دست به گریبان است و به دلیل افزایش وب‌سایت‌ها و وبلاگ‌های اسپم، پیدا کردن مطالب مرتبط با کلیدواژه‌های وارد شده با دشواری‌هایی همراه است.
اما اگر از این موضوع بگذریم، سوالی که پیش می‌آید هدف از ایجاد موتور جستجوی پاک است.
با بررسی کلی موتورهای جستجویی مانند گوگل می‌توان به این نکته پی برد که اکثر موتورهای جستجو گزینه‌ای دارند که به کمک آن می‌توان از مشاهده‌ی تصاویر و یا نتایج خاص مانند غیراخلاقی جلوگیری کرد. بر همین اساس می‌توان گفت که موتورهای جستجوی کنونی تا حدودی پاک هستند؛ هر چند که باید تعریف واژه‌ی «پاک» از دید مسئولین ایران را فهمید تا در این مورد با دقت بیشتری صحبت کرد. زیرا براساس دامنه‌ی فیلترینگی که توسط مسئولین ایران بعد از انتخابات سال گذشته اجرا شده است، می‌توان گفت که معنای واژه‌ی «پاک» بیشتر براساس دیدگاه‌های سیاسی است تا معیارهای دیگر.
اینترنت پاک
از طرفی دیگر آقای تقی‌پور در مصاحبه‌ای که در دی ماه سال جاری با خبرگزاری مهر انجام داده است از جداسازی اینترنت پاک و ناپاک خبر داده است. واژگانی که همانگونه که گفته شد تعریف آنها مشخص نیست و زنگ خطر اجرای طرحی سلیقه‌ای را به صدا در می‌آورد. زنگ خطری که در گذشته با اعمال فیلترینگ سلیقه‌ای و گسترش بی‌حد و حصر آن بعد از انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته، به صدا درآمده بود.
براساس سخنان آقای تقی‌پور، اینترنت ناپاک بخشی از اینترنت است که به «کسب و کارهای کثیف و غیراخلاقی» می‌پردازند که می‌توان خرید و فروش تصاویر و فیلم‌های مستهجن و یا فعالیت‌های گروه‌های تروریستی را شامل این دسته دانست. اما با رصد فضای وب فارسی می‌توان به این نکته پی برد که نه تنها بخش قابل توجه‌ای از این وب‌سایت‌ها، بلکه بسیاری از وب‌سایت‌ها و وبلاگ‌هایی که به مسائل سیاسی و مذهبی می‌پردازند فیلتر و به نوعی از دسترس کاربران ایرانی خارج شده‌اند. به همین دلیل می‌توان گفت که هم اکنون نوعی از اینترنت پاک وجود دارد و بر همین اساس است که آقای تقی‌پور در مورد فضای اینترنت پاک در ایران می‌گوید: «اطلاعات دقیقی از میزان استفاده پاک و یا ناپاک از فضای اینترنت نمی‌توان ارائه داد اما در مقایسه با آمارهای دیگر کشورها و برخلاف آنچه تصور می‌شود درصد بالایی از استفاده‌هایی که در کشور ما از اینترنت صورت می‌گیرد استفاده‌های مناسب و درستی است.»
از اینترنت پاک تا شبکه‌ی ملی اینترنت
بحث اینترنت ملی و اجرای فاز اول آن از سوی آقای تقی‌پور در سال جاری، بحث‌هایی را در مورد آینده‌ی اینترنت در ایران به وجود آورده است که شاید اینترنت پاک و جستجوگر پاک را بخشی از ایجاد شبکه‌ی ملی اینترنت دانست.
این دیدگاه را می‌توان اینگونه توضیح داد که با ایجاد شبکه‌ی ملی اینترنت (اینترانت) و همچنین ایجاد جستجوگرهای بومی مانند «یاحق» شبکه‌ای کاملا جدا از شبکه‌ی جهانی اینترنت به وجود بیاید به گونه‌ای که وب‌سایت‌هایی که مسئولین در آن تعریف می‌کنند در دسترس کاربران قرار بگیرد. البته نباید این نکته را فراموش کرد که در گزینه بدترین حالت ممکن است و راهکارهایی مانند افزایش دامنه‌ی فیلترینگ به تبدیل کردن اینترنت به فیلترنت (مخلوط واژه‌ی فیلترینگ و اینترنت) تا حدودی خواسته‌های مسئولین ایران برآورده شود.
علاوه بر آن باید به این نکته نیز دقت کرد که اینترنت ابزاری است که مانند یک چاقو عمل می‌کند به گونه‌ای که کارکردهای دوگانه‌ای دارد. اینترنت از یک سو می‌تواند باعث رشد آگاهی و دانش عمومی جامعه شود و از سوی دیگر باعث آموزش فعالیت‌های تروریستی و خرابکارانه؛ اما آنچه مسلم است ایجاد محدودیت‌هایی از نوع سیاسی و اجتماعی با عناوینی مانند اینترنت پاک در بلند مدت پاسخگو نخواهد بود و با شکست مواجه خواهد شد.
