در پی حملات اخیر گروه‌های مسلح در استان کردستان ایران پای گروه‌های گوناگونی به میان کشیده شده است، از پژاک تا اسلام‌گرایان تندرو.
گروه «پژاک» مسئولیت حمله به پاسگاه مرزی مریوان را در روز ۱۳ فروردین بر عهده گرفته است. از سوی دیگر شورای اطلاع‌رسانی استان کردستان «گروه‌های اسلامی تندرو» را به دست داشتن در حملات دیگری این بار در شهر سنندج متهم کرده و جزییاتی را در مورد کشته شدن دو نفر از عاملان این حملات ارائه کرده است.
مقام‌های محلی می‌گویند این دو نفر در روستای تجره نزدیک شهر سنندج بوده‌اند و به گفته معاون سپاه بیت المقدس استان کردستان، «توانایی و حتی آمادگی‌های اولیه را برای دفاع از خود نداشتند.»
یک مقام محلی کردستان نیز اعلام کرده است که یک «خانه تیمی» متعلق به «گروه‌های تندروی مذهبی» در این استان کشف شده است. خبرگزاری ایرنا به نقل از یک مقام آگاه نوشته است، «مواد منفجره‌ای که در این خانه کشف شده، توان تخریب نیمی از شهر سنندج را دارد».
از ابتدای سال ۱۳۹۰ تاکنون، افراد مسلح ناشناس سه بار به ماموران نیروی انتظامی جمهوری اسلامی در استان کردستان حمله کرده‌اند. در تازه‌ترین حادثه، بر اثر حمله مسلحانه به یکی از پاسگاه‌های فرماندهی مرزبانی در شهر مریوان در روز ۱۳ فروردین، چهار مامور این پاسگاه کشته و چند مامور دیگر زخمی شدند. پژاک تاریخ این عملیات را ۱۱ فروردین اعلام کرده و مسئولیت آن را به عهده گرفته است.
همین‌طور در جریان دو حادثه تیراندازی که شامگاه پنجشنبه، چهارم فروردین در سنندج، مرکز استان کردستان اتفاق افتاد، یک سرباز وظیفه و یک نیروی فرماندهی انتظامی استان کردستان کشته و سه نفر زخمی شدند.
در اقدامی دیگر، افراد مسلح ناشناس، شامگاه یک‌شنبه هشتم فروردین به یک خودروی گشت پلیس راهنمایی و رانندگی در سنندج تیراندازی کردند، اما به گزارش خبرگزاری‌ها، این حمله تلفاتی نداشت.
«پژاک»: به تلافی
پژاک می‌گوید به تلافی اعدام حسین خضری، یکی از فعالان کرد در ارومیه و «فشار بر کردها» به پاسگاه مرزی در مریوان حمله کرده است.
پژاک یا «حزب حیات آزاد کردستان»، یک گروه شبه‌نظامی در کردستان ایران است و هدف مبارزه‌های خود که بخشی از آن مسلحانه است را «حمایت از حقوق ایرانیان کرد در چارچوب یک نظام دموکراتیک در کشور» اعلام کرده است.
پژاک از سوی شماری از کشور‌ها، از جمله ایران، کشورهای هم‌پیمان ناتو و اتحادیه اروپا در فهرست گروه‌های تروریستی قرار گرفته است.
این گروه گرچه مسئولیت حمله مرزی در مریوان را به عهده گرفته اما درباره حملات داخل شهر سنندج بیانیه‌ای صادر نکرده است.
اجلال قوامی، سخنگوی سازمان دفاع از حقوق بشر در کردستان، در گفت‌وگویی به مردمک می‌گوید: «پژاک تاکنون هر عملیاتی که انجام داده، در بیانیه‌های خود مسئولیت آن را به عهده گرفته است، اما این گروه نه تنها دو حادثه تروریستی سنندج را به عهده نگرفته، بلکه آن را محکوم کرده است.»
گروه‌های سلفی
پس از حمله افراد مسلح ناشناس به نیروهای انتظامی در شهر سنندج، شورای اطلاع‌رسانی استان کردستان تصویر چهار نفر را از تلویزیون استان کردستان منتشر و اعلام کرد که این چهار نفر مسئول حمله‌های مسلحانه سنندج هستند. در بیانیه شورای اطلاع‌رسانی استان کردستان گفته شد که این چهار نفر وابسته به «گروه‌های تندروی سنی» هستند که با «وهابیون کج‌اندیش» ارتباط دارند.
مقام‌های امنیتی استان کردستان پیشتر هم از شکل‌گیری و فعالیت گروه‌های وهابی در این استان ابراز نگرانی کرده بودند.
اجلال قوامی، سخنگوی سازمان دفاع از حقوق بشر در کردستان، گروه بنیادگرای سلفی را گروهی توصیف می‌کند که «مسلح است و به عملیات انتحاری تمایل دارد». به گفته آقای قوامی «سلفی‌ها جریان‌های سیاسی غیر دینی را تکفیر و آن‌ها را به دو دسته تقسیم می‌کنند: کفر خارجی به سردستگی آمریکا و کفر داخلی که همه جریان‌های سیاسی سکولار و روشنفکران کرد را که دین را به حوزه خصوصی آورده‌اند، دربر می‌گیرد».
به گفته آقای قوامی، از نظر سلفی‌ها، هر دو دسته «مرتد محسوب می‌شوند و قتل‌شان واجب است».
سخنگوی سازمان دفاع از حقوق بشر در کردستان، در مورد پیشینه جریان سلفی می‌گوید، «نطفه این گروه از نه سال قبل به رهبری فردی به نام حمید عالی در مریوان شکل گرفته، اما از دو سال پیش به این طرف، در مناطق کردنشین فعال شده‌اند». به گفته او، حمید عالی که رهبر معنوی این جریان است، اهل سنت است و قرائتی بنیادگرا از دین اسلام دارد، اما روحانی نیست.
گفته می‌شود، در سال ۲۰۰۱ و به دنبال مداخلهٔ نظامی آمریکا در افغانستان شماری از عرب-افغان‌ها در جست‌وجوی پناهگاه‌های جدید وارد کردستان عراق شده و منطقهٔ بیاره را به زیر سیطره خود درآوردند. منطقه‌ای که ازقضا در مجاورت پاوه و اورامانات کردستان ایران قرار دارد. از همان زمان پای گروه‌های سلفی به کردستان ایران باز شد.
سخنگوی سازمان دفاع از حقوق بشر در کردستان می‌گوید که اقدام‌های «تروریستی» اخیر در کردستان، حرکتی غیرانسانی است که با هدف ایجاد نا‌امنی، احساس خطر در میان مردم و امنیتی کردن فضای کردستان صورت می‌گیرد و دستاورد دیگری ندارد.
از دید اجلال قوامی، «گروه‌هایی مثل سلفی‌ها، اعتقادی به مبارزه دمکراتیک، دیالوگ و فعالیت مدنی ندارند و فضا را به سمتی می‌برند که تنها راه نجات را در عملیات مسلحانه می‌بینند.»
او می‌گوید: «احزاب سکولار، جامعه مدنی، روشنفکران کرد و فعالان حقوق بشر، این عملیات تروریستی را محکوم می‌کنند و معتقدند که این اقدام‌ها در راستای جنبش مردم کرد نیست.»
کردستان ایران؛ ۳۰ سال پس از انقلاب
اجلال قوامی درباره میزان نفوذ پیروان سلفی در جامعه کردستان می‌گوید: «گروه سلفی نیروهای خود را عموما از میان جوانان فقیر و محروم روستایی و اقشار کم سواد جذب می‌کند که نسبت به وضع موجود و تبعیض‌هایی که در کردستان وجود دارد معترض‌اند.»
به گفته او، رهبران سلفی این نیرو‌ها را برای آموزش نظامی و مذهبی به پاکستان برده‌اند و در مساجد شهر سنندج، پایگاه درست کرده‌اند و ایدئولوژی و افکار خود را تبلیغ می‌کنند.
به گفته آقای قوامی، بی‌اعتنایی دولت به حقوق انسانی و مطالبات شهروندان کرد، انسداد کانال‌های مدنی، بازداشت فعالان مدنی، بستن روزنامه‌ها و ایجاد محدودیت‌های شدید برای نیروهای سکولار، زمینه را برای ظهور و رشد جریان‌های بنیادگرا و تندرو آماده می‌کند و نقض سیستماتیک حقوق بشر در کردستان، می‌تواند مامن و زمینه رشد این گونه جریان‌های تندرو در این منطقه باشد.
اجلال قوامی می‌گوید: «مردم کردستان در این سی سال، بیکاری، نابرابری، تبعیض، نگاه امنیتی، نگاه گزینشی و شهروند درجه چندم بودن را با گوشت و پوست خود احساس و تجربه کرده‌اند و اکنون تنها حقوق دمکراتیک و انسانی خود را می‌خواهند.»
به گفته او، جریان‌های سیاسی کرد، مطالبات قانونی و انسانی مردم کرد را در چارچوب قانون اساسی ایران دنبال می‌کنند و اعتقادی به مبارزه مسلحانه یا تجزیه ایران ندارند.
وزیر کشور ایران پیشتر اعلام کرده بود عاملان ترور دو روحانی اهل سنت کردستان که در یک عملیات نظامی دستگیر شدند، وابسته به گروه‌های «تندرو وهابی» بودند. اما هیچ مقام رسمی وابسته به این گروه‌ها به طور مستقل مسئولیت حوادث اخیر را به عهده نگرفته است.
