تصویر کودکانی با پوست تیره و لباس‌های کهنه که بی‌حال و بی‌رمق در آغوش زنان و مردان متکدی شهرهای بزرگ و کوچک خوابیده‌اند٬ تصویر غریبی نیست.
اغلب این کودکان با استفاده از دارو و مواد مخدر و برای به رحم آوردن دل عابران، اعتیاد را از کودکی تجربه می‌کنند و تعدادی از آن‌ها پیش از آن که به دنیا بیایند معتادند.
هرچند این تصویر هر روز در سطح شهر دیده می‌شود و پزشکان و مسئولان حوزه بهداشت و درمان از افزایش نگران‌کننده نوزادان معتاد می‌گویند، اما مقام‌های دولتی تمایلی به ذکر آمار و اطلاعات دقیق در این مورد ندارند.
مسئولان در گفت‌وگو با رسانه‌ها افزایش تولد نوزادان معتاد را تائید می‌کنند٬ اما آن را نگران‌کننده نمی‌دانند و تاکنون آماری رسمی در این باره منتشر نکرده‌اند.
در روزهای پایانی فروردین امسال، وبلاگ‌نویسی که به عنوان پرستار در یکی از بیمارستانهای تهران فعالیت می‌کند٬ عکس‌هایی از نوزادانی منتشر کرد که به دلیل اعتیاد والدین به مواد مخدر معتاد و برای رفع مشکل در بیمارستان بستری شده بودند.
نویسنده وبلاگ «یکی از میان قدیسین» عکس نوزادی را با پوست تیره را منتشر کرده و نوشته بود٬ این نوزاد ۷۰۰ گرمی از مادری معتاد به کراک و پدری نامعلوم به دنیا آمده و پس از یک ماه نگهداری در دستگاه تنفس مصنوعی و ترک مواد مخدر، به پرورشگاه سپرده شده است.
تصویر دیگر، دختری سه ماهه را نشان می‌داد که به دلیل استنشاق مواد مخدری که پدر و مادرش مصرف می‌کردند، علاوه بر اعتیاد٬ به عفونت شدید ریه مبتلا شده بود و علاوه بر درمان بیماری در حال ترک مواد مخدر در بیمارستان به سر می‌برد.
گفت‌وگوی قائم مقام دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر با خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) یکی از معدود مواردی است که در آن یک مقام رسمی از آمار نوزادانی گفته است که از مادرانی معتاد به دنیا می‌آیند.
طه طاهری، یک سال پیش اعلام کرد: «اغلب کودکان معتاد حاصل وضع حمل مادران معتاد هستند و درمان آن‌ها در دو بیمارستان امام خمینی و میرزا کوچک‌خان پیگیری می‌شود. تعداد این نوزادان چندان زیاد نیست و ممکن است در ماه ۱۰ مورد زایمان این چنینی و با این شرایط دیده شود.»
او همان زمان گفت که نخستین پژوهش‌ها و آمارگیری‌ها برای مشخص شدن تعداد مادرانی که نوزاد معتاد به دنیا می‌آورند، در حال انجام است و نتیجه آن به زودی مشخص می‌شود٬ اما این نهاد رسمی تاکنون آماری در این زمینه اعلام نکرده است.
آقای طاهری در حالی از تولد ماهانه نزدیک به ۱۰ نوزاد معتاد در سراسر پایتخت خبر داد که یک سال پیش از آن، رئیس بیمارستان لولاگر تهران که یکی از بیمارستانهای تخصصی زنان و زایمان در منطقه ۱۰ به شمار می‌آید، در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر اعلام کرده بود که به طور متوسط در هفته دو یا سه زن باردار معتاد در این بیمارستان وضع حمل می‌کنند.
بر اساس اظهار نظر دکتر فریبا حیدری‌کهن، در سال ۱۳۸۸ تنها در یکی از بیمارستانهای پایتخت به طور متوسط، هر ماه ۱۲ کودک معتاد به دنیا آمده است.
این پزشک، افزایش تولد این نوزادان را «نگران‌کننده» دانسته و گفته بود: «اغلب این زنان به مواد مخدر جدید و خطرناکی مانند کراک و شیشه اعتیاد دارند که عوارض و تبعات فراوانی روی آن‌ها و نوزادان‌شان می‌گذارد.»
افزایش تولد نوزادان معتاد در دنیا
هرچند مقام‌های رسمی در ایران علاقه چندانی به انتشار آمار مشکلات اجتماعی نظیر اعتیاد، ایدز و کودک‌آزاری ندارند و پیگیری آمار و ارقام درباره این موارد تنها با بررسی گفت‌وگوها و اظهارنظرهای غیررسمی کارشناسان ممکن است، اما آمارهای جهانی از افزایش تولد کودکان معتاد در سراسر دنیا خبر می‌دهد.
روزنامه بریتانیایی ساندی‌تایمز در گزارشی اعلام کرده است که تولد کودکان معتاد در این کشور از سال ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۶، ۳۰ درصد رشد داشته است و این مسئله از افزایش استفاده از مواد مخدر نوع یک مثل کوکایین در خانواده‌های طبقه متوسط ناشی می‌شود.
روزنامه دیلی‌میل هم در گزارشی با ابراز نگرانی از افزایش تولد نوزادان معتاد، بر اساس آمار ارائه شده از سوی وزارت بهداشت بریتانیا اعلام کرد که در سال ۱۹۹۸، ۷۵۱ نوزاد معتاد در این کشور به دنیا آمده بودند که این آمار در سال ۲۰۰۳ به ۱۲۳۳ نوزاد افزایش یافت.
در گزارشی دیگر بر اساس آمار منتشر شده از سوی اداره بهداشت و سلامت ایالت فلوریدای آمریکا اعلام شد٬ تولد نوزادانی که از همان بدو تولد به مواد مخدر معتاد هستند از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۹ در این ایالت ۱۷۳ درصد رشد داشته است.
نارسایی‌های ذهنی و فیزیکی
نوزادی که معتاد به دنیا می‌آید در طول بارداری، مواد مخدر را از طریق جفت دریافت می‌کند. ورود این مواد اضافی به بدن این نوزدان اختلال‌هایی را در سیستم عصبی و دیگر اعضایشان به وجود می‌آورد.
دکتر حسین م. که تمایلی به ذکر نام کامل خود ندارد، در گفت‌وگو با مردمک می‌گوید: «بدن مادر و جنین از طریق جفت با هم ارتباط دارد، بسیاری از مواد از جمله مواد مورد نیاز برای رشد جنین از جفت عبور می‌کند و به بدن جنین می‌رسد. مواد مخدر هم یکی از موادی است که از طریق جفت جذب می‌شود و جنین را تحت تاثیر قرار می‌دهد.»
به گفته او، استفاده از مواد مخدر در مراحل مختلف بارداری آثار متفاوتی بر جنین دارد، در هر مرحله از رشد جنین عارضه‌ای ایجاد می‌کند و به بروز شکلی از تغییر و بدفرمی در جنین می‌انجامد. اختلال رشد، کاهش هوش، اختلال دستگاه تنفسی و کلیوی و همین‌طور اختلال در سیستم عصبی از جمله این موارد است.
او درباره شیوه ایجاد این اختلال‌ها می‌گوید: «بدن انسان گیرنده‌های درد و ضد درد دارد، با مصرف مواد مخدر تعداد این گیرنده‌ها افزایش می‌یابد و با افزایش آن‌ها نیاز به مصرف دوز بیشتری از مواد مخدر احساس می‌شود. تعداد گیرنده‌های بدن جنین طبیعی و استاندارد است٬ اما هنگامی که مواد مخدر، محرک یا توهم‌زا از طریق جفت به جنین می‌رسد، تعداد این گیرنده‌ها افزایش می‌یابد و هنگامی که نوزاد به دنیا می‌آید نسبت به نوزادانی که از مادری سالم به دنیا آمده‌اند، تعداد گیرنده‌های مورفینی بیشتری دارد. این نوزادان به محض تولد به ماده‌ای برای تسکین درد ناشی از نرسیدن مواد مخدر نیاز دارند٬ چون هنگامی که علائم کمبود مواد مخدر و اعتیاد نمایان می‌شود، بدن نوزاد درد می‌گیرد و این مسئله باعث بی‌تابی و گریه‌های بی امان او می‌شود.»
به گفته او٬ معمولا قند خون نوزادان معتاد از حالت طبیعی پایین‌تر است و به دلیل کمبود اکسیژن در جریان رشد در بدن مادر، علائم سیاهی و کبودی در پوست و اندام‌هایشان دیده می‌شود.
علاوه بر این٬ این نوزادان دچار اختلال‌های رشدی هم هستند و واکنش‌شان به ضربه با کودکان عادی متفاوت است. به دلیل بی‌حالی و ناتوانی در دریافت مواد غذایی، اختلال تغذیه دارند و خوب شیر نمی‌خورند. اسهال و استفراغ، اختلال در خواب، تشنج و اختلال‌های تنفسی از دیگر مشکلاتی است که این نوزادان با آن‌ها مواجه هستند.
از سوی دیگر٬ این نوزادان بیش از نوزادان عادی در معرض خطر سندرم مرگ ناگهانی هستند.
دکتر مريم ويسی‌زاده، متخصص اطفال و رئیس بخش NICU بيمارستان ميرزاکوچک‌خان در گفت‌وگو با هفته‌نامه سلامت، نوزادانی را که مادرشان به مواد مخدر گروه آمفتامین‌ها نظیر شیشه معتاد هستند، بیش از دیگر نوزادان معتاد در معرض آسیب می‌داند.
به گفته این پزشک نوزادانی که مادران‌شان در دوران بارداری از این نوع مواد مخدر استفاده کرده‌اند، معمولا نارس به دنیا می‌آیند و قد و وزن‌شان کمتر از حالت معمول است.
رهایی نوزادان از شر اعتیاد
دکتر حسین م. می‌گوید که ترک دادن این نوازادان بر اساس شدت و ضعف اعتیاد مادر و ماده مخدری که مصرف می‌کرده است، انتخاب می‌شود.
علاوه بر این٬ قبل از این که روند ترک اعتیاد آغاز شود، هرگونه مشکل فیزیکی و نارسایی نوزاد باید برطرف شود. به این معنا که ابتدا باید شرایط عمومی نوزاد عادی و بعد دوره ترک اعتیاد آغاز شود.
به عنوان مثال٬ اگر فاصله آخرین مصرف مادر تا وضع حمل کم باشد، ممکن است نوزاد دچار معضل تنفسی شدید باشد و بلافاصله بعد از تولد به احیا و استفاده از چادر اکسیژن نیاز داشته باشد، در این صورت نمی‌توان پیش از رفع مشکل تنفسی دوره ترک اعتیاد را در پیش گرفت.
به گفته این پزشک٬ داروهایی که برای ترک اعتیاد نوزادان استفاده می‌شود، همان داروهایی است که برای بزرگسالان تجویز می‌شود اما با دوزهای پایین‌تر و البته در مدت زمان کمتری استفاده می‌شود. در این دوره باید به تغذیه نوزاد توجه خاصی داشت.
خانم ویسی‌زاده هم از مورفین و فنوباربیتال به عنوان داروهایی که برای ترک اعتیاد نوزادان استفاده می‌شود، نام می‌برد و می‌گوید: «ترک اعتیاد نوزادان در خانه تقریبا غیر ممکن است، نوزاد به دارو احتياج دارد و آن قدر بی‌قرار است که نمی‌توان او را آرام کرد.»
به گفته او٬ نوزاد در بيمارستان وارد فاز «نشانگان ترک نوزاد» می‌شود و با توجه به علائم نوزاد، اعتیاد او درجه بندی می‌شود تا درمان آغاز شود.
متخصصان برای ترک دادن این نوزادان به علائمی نظیر تشنج، استفراغ، بی‌قراری و ميزان تحريک‌پذيری حساس هستند. در اغلب موارد٬ درمان با مورفین آغاز می‌شود، اگر نوزاد تشنج داشته باشد فنوباربیتال برای او تجویز می‌شود و با توجه به روند بهبودی نوزاد، دوز آن تغییر می‌کند.
