روزنامه وال‌استریت‌ژورنال آمریکا در گزارشی مفصل، به مراودات فنی بین ایران و شرکت‌های چینی برای شنود و ردیابی فعالان سیاسی و معترضان پرداخته است.
شرکت فنآوری هُوا-وی اکنون بازیگر اصلی صحنهٔ صنعت تلفن موبایل دولتی ایران است. با این کار، این شرکت در توانا ساختن شبکهٔ امنیتی دولتی ایران ایفای نقش می‌کند.
اخیراً شرکت هوا-وی قراردادی برای نصبت تجهیزات سیستمی را در بزرگ‌ترین اپراتور تلفن همراه ایران امضا کرده است که به پلیس اجازه می‌دهد افراد را با ردگیری مکان تلفن همراه‌شان در داخل و خارج ایران – بر اساس مصاحبه‌هایی با کارکندان مخابرات و اسناد مزایدهٔ شرکت‌هایی که وال استریت ژورنال مرور می‌کند – پیدا کند. این شرکت هم‌چنین خدمات مشابهی را در اختیار بزرگ‌ترین اپراتور تلفن همراه ایران قرار داده است. هوا-وی توجه دارد که تقریباً همهٔ کشور‌ها نیاز به دسترسی پلیس به شبکه‌های تلفن همراه دارند، از جمله ایالات متحدهٔ آمریکا.
نقش هوا-وی در ایران نشان می‌دهد که کشور‌ها چقدر آسان می‌توانند فناوری‌های خارجی‌ای را به دست بیاورند که برای خاموش کردن و سرکوب اعتراض‌ها از طریق سانسور یا نظارت و کنترل استفاده می‌شند. بسیاری از فناوری‌هایی که هوا-وی در ایران پشتیبانی می‌کند – از جمله خدمات ردیابی – در شبکهٔ غربی نیز در دسترس‌اند. تفاوت‌اش اما این است که وقتی این خدمات در دست رژیم‌های سرکوب‌گر قرار می‌گیرند، می‌تواند تبدیل به ابزاری مهم و حیاتی برای یاری رساندن به خاموش کردن اعتراض‌ها شوند.
می‌توانید این‌جا مقالهٔ بازنشر شده روی وب‌سایت سفارت چین را در ایران دربارهٔ شرکت هوا-وی را ببینید. این مقاله ابتدا در اوت سال ۲۰۰۹ درست دو ماه پس از راهپیمایی‌های عظیم ایران منتشر شد. این مقاله متذکر می‌شود که در میان مشتریان هوا-وی شامل «صنایع نظامی» هستند.
سال گذشته، دستگاه امنیتی دولت مصر گفت‌وگوهایی را میان فعالان دموکراسی‌خواه به استفاده از سیستمی که یک شرکت بریتانیایی در اختیارشان گذاشته بود، روی اسکایپ شنود کردند. در لیبی، عواملی که برای معمر قذافی کار می‌کردند، ای‌میل‌ها و پیام‌های چت را با استفاده از فناوری یک شرکت فرانسوی شنود می‌کردند. بر خلاف مصر و لیبی، که دولت‌هایشان امسال سرنگون شدند، شبکهٔ پیچیدهٔ جاسوسی ایران هم‌چنان دست‌نخورده باقی مانده است.
در ایران، سه فعال دانشجویی در مصاحبه‌هایی گفتند که بلافاصله پس از روشن کردن تلفن‌های همراه‌شان دستگیر شدند. دولت ایران پاسخی به تقاضا‌ها برای اظهار نظر نداد.
پس از این‌که انتخابات جنجالی سال ۱۳۸۸ جرقهٔ گسترده‌ترین خیزش‌های ضد دولتی را در این سه دهه روشن کرد، دولت ایران نظارت و شنود روی شهروندان‌اش را شدت بخشید. مقامات ایرانی سرکوب و دستگیری گسترده علیه آزادی‌های فردی و اعتراض‌ها را آغاز کرد. به گفتهٔ سازمان‌های حقوق بشری ایرانی، بیش از ۶۰۰۰ نفر دستگیر شدند و صد‌ها نفر هنوز در زندان هستند.
امسال شرکت هوا-وی کوشش کرد مقامات دولت ایران را متقاعد کند که به آن‌ها تجهیزات خدمات خبری تلفن همراه روی دومین اپراتور بزرگ تلفن همراه یعنی ایرانسل بفروشد. به گفتهٔ شخصی که در این جلسه حضور داشته است، نمایندهٔ هوا-وی تأکید کرده است که آن‌ها که خودشان چینی هستند دانش و اطلاعات لازم را برای سانسور اخبار در اختیار دارند.
به گفتهٔ این شخص، این شرکت برندهٔ قرار داد شد و اپراتور مزبور این سرویس را راه‌اندازی کرد. ایرانسل در اطلاعیه‌اش دربارهٔ سرویس «روزنامهٔ خبری» هیچ اشاره‌ای به سانسور نکرده است. اما ایران به طور روزمره با استفاده از فناوری پیچیدهٔ فیلترینگ به سانسور اینترنت می‌پردازد. وال استریت ژورنال در ماه ژوئن گزارش داد که ایران قصد ایجاد اینترنت داخلی خود برای مبارزه با عقاید، فرهنگ و نفوذ غربی دارد.
شرکت هوا-وی با برنده شدن این قرارداد ایرانی با صنایع الکترونیک زعیم همکار شده است که یک شرکت الکترونیکی است که وب‌سایت‌اش می‌گوید مشتریان‌اش شامل وزارت‌خانه‌های اطلاعات و دفاع و هم‌چنین سپاه پاسداران است. این ماه آمریکا شاخه‌ای از سپاه پاسداران را متهم به توطئه برای ترور سفیر عربستان در آمریکا کرد. ایران این ادعا را رد می‌کند.
راس گان، سخنگوی ارش هوا-وی می‌گوید: «تعهد تجاری ما این است که التزام کامل داشته باشیم به همهٔ تحریم‌های اقتصادی سازمان ملل، مقررات چین و قوانین ملی مربوط به کنترل صادرات که مصداق دارند. ما معتقدیم که فعالیت‌های تجاری در ایران با همهٔ این مقررات مربوط سازگاری کامل دارد.»
ویلیام پلامر، نایب رییس امور خارجی هوا-وی در واشینگتن گفت که ارایهٔ خدمات تعیین مکان در سرویس‌های این شرکت سازگاری با «مشخصات جهانی» دارد که مستلزم توانایی‌های شنود قانونی است. «کاری که ما در ایران انجام می‌دهیم همان است که در هر بازار دیگری انجام می‌دهیم. هدف ما غنی کردن زندگی مردم از طریق ارتباطات است.»
به گفتهٔ کسانی که با عملیات این شرکت در ایران آشنا هستند، هوا-وی حدود ۱۰۰۰ کارمند در ایران دارد. یکی از مدیران هوا-وی در مصاحبه‌ای در چین نقش فعالیت‌های این شرکت را در صنعت تلفن همراه ایران کم‌رنگ جلوه داد و گفت که تکنیسین‌های این شرکت تنها به سرویس تجهیزات هوا-وی و روترهای اولیه می‌پردازند.
اما فردی که با عملیات هوا-وی در خاورمیانه آشناست می‌گوید که نقش این شرکت به نحو قابل توجهی بزرگ‌تر است و شامل قرارداد با «خدمات مدیریت‌شده» - نظارت بر بخش‌هایی از شبکه – در ایرانسل است که سهم عمدهٔ آن متعلق به دولت است. در این شخص گفت که طی تظاهرات سال ۱۳۸۸، هوا-وی دستورات دولت را از سوی مشتری‌اش، ایرانسل تبعیت می‌کرد و ایرانسل و سایر خدمات‌دهنده‌ها دستور داشته‌اند که پیامک‌ها را مسدود کنند و سرویس‌های اینترنتی تلفنی و اسکایپ را که میان معترضات محبوبیت داشت، ببندند. آقای پلامردر این‌که که این شرکت این خدمات را مسدود کرده باشد، بحث دارد.
هوا-وی یکی از بزرگ‌ترین سازنده‌های جهانی تجهیزات ارتباطی است و کوشش می‌کرده است که خدمات‌اش را در آمریکا توسعه دهد. این اقدام با مقاومت مواجه شده است به دلیل این نگرانی که مرتبط با دولت چین و صنایع نظامی است که این شرکت آن را انکار می‌کند.
ماه گذشته، وزارت بازرگانی آمریکا مانع شرکت هوا-وی در توسعهٔ شبکهٔ اضطراری وایرلس ملی برای پلیس، آتش‌نشانی و پرسنل پزشکی شد چون «نگرانی‌های امنیت ملی» وجود داشت. یکی از مقامات وزارت بازرگانی از توضیح بیشتر در این باره خودداری کرد.
در ماه فوریه، هوا-وی از تلاش برای اخذ اجازهٔ کسب سرمایه و فناوری سرور از شرکت تری‌لیف سیستم کالیفرنیا منصرف شد و مخالفت کمیتهٔ سرمایه‌گذاری خارجی در آمریکا را دلیل آن اعلام کرد. این پانل به بررسی کسب سرمایه در آمریکا توسط شرکت‌های خارجی می‌پردازد که ممکن است حواشی امنیت ملی داشته باشند. سال گذشته، شرکت اسپرینت نکستل هوا-وی را از یک قرارداد چند میلیارد دلاری کنار گذاشت چون به گفتهٔ افراد آشنا با موضوع، نگرانی‌هایی نسبت به امنیت ملی در واشینگتن وجود داشت.
به گفتهٔ سفیر چین در ایران، هوا-وی از سال ۱۹۹۹ در صنعت مخابرات ایران فعال است. بنا به اسناد ایرانسل، پیش از ناآرامی‌های سیاسی سال ۱۳۸۸ در ایران، هوا-وی از تأمین‌کنندگان عمدهٔ شبکه‌های تلفن همراه ایران، در کنار شبکه‌های تلفن آ ب ال‌ام اریکسون و نوکیا زیمنس بود که همکاری مشترک میان شرکت نوکیا و زیمنس آ گ بود.
بازار مخابراتی ایران، که درآمد تخمینی ۹.۱ میلیادر دلار در سال گذشته داشته است، رشد قابل‌توجهی داشته به ویژه در تجارت تلفن همراه. از سال گذشته، ایران حدود ۶۶ میلیون مشترک تلفن همراه داشت که حدود ۷۰ درصد جمعیت را به گفتهٔ پژوهش‌گاه پیرامید کیمبریج، در ماساچوستس، تشکیل می‌دهد. از آن سو، حدود ۳۶ درصد از ایرانیان خطوط تلفن ثابت دارند.
در نتیجه، تلفن‌های همراه فرصت‌های بسیار بیشتری را در اختیار شبکهٔ پلیس ایران می‌گذارند تا مردم را نظارت و ردگیری کنند. سازمان‌های حقوق بشری ایرانی در خارج از ایران می‌گویند که اسناد و پرونده‌های زیادی وجود دارند که در آن‌ها معترضان از طریق توانایی ردگیری مکان تلفن همراه‌شان، ردگیری و دستگیر شده‌اند.
بسیاری از معترضان در ایران معتقدند که از طریق تلفن همراه‌شان آن‌ها را ردگیری می‌کنند. عباس حکیم‌زاده، یک فعال دانشجویی ۲۷ ساله که عضو کمیته‌ای است که مقاله‌ای را در به پرسش گرفتن رفتار رییس جمهور ایران منتشر کرده بود، می‌گوید که او اواخر سال ۱۳۸۸ پس از این‌که چندین نفر از دوستان‌اش به زندان افتاده‌اند، انتظار داشته که دستگیر شود. به خاطر نگرانی از ردگیری از طریق تلفن همراه، آن را خاموش می‌کند، باتری را خارج می‌کند و تهران را ترک می‌کند تا در منزل پدری‌اش در شهر مشهد پنهان شود.
یک ماه بعد، او تلفن‌اش را روشن می‌کند. او می‌گوید در ظرف ۲۴ ساعت مقامات او را در خانهٔ پدرش دستگیر کردند. «بازجویان گزارش تماس‌های تلفنی، پیامک‌ها و ای‌میل‌های او را در اختیار داشتند.»
او نهایتاً از زندان آزاد شد و سپس به ترکیه گریخت. در مصاحبه‌هایی با وال استریت ژورنال، دو فعال دانشجویی دیگر که دستگیر شده بودند گفتند که آن‌ها هم معتقدند مقامات امنیتی از طریق مکان تلفن همراه‌شان آن‌ها را پیدا کرده بودند.
در اوایل سال ۱۳۸۸، زیمنس آشکار کرد که طی همکاری مشترک‌اش با نوکیا، ان اس ان، یک مرکز مانیتورینگ، شنود و ضبط مکالمات تلفنی روی شبکهٔ همراه‌اش را در اختیار شرکت مخابرات ایران، بزرگ‌ترین شرکت دولتی مخابراتی، قرار داده است. این تجهیزات قادر به تعیین مکان تلفن‌ها نبوده است. ان اس ان نیز تجهیزات شبکه را در اختیار اپراتور مخابرات و هم‌چنین ایرانسل قرار داده بود که اجازهٔ شنود را می‌داد. مانند بسیاری از کشور‌ها، ایران برای این‌که به پلیس اجازهٔ نظارت بر مکالمات برای جلوگیری از جرایم را بدهد، نیاز به شبکه‌های تلفنی دارد.
ان اس ان در ماه مارس ۲۰۰۹ (اسفند ۱۳۸۷) مرکز مانیتورینگ جهانی‌اش را به فروش رساند. این شرکت می‌گوید که دیگر دنبال تجارت با ایران نبوده است و سیاستی حقوق بشری را اتخاذ کرد تا قابلیت سوء‌استفاده از محصولات‌اش را کاهش دهد.
یکی از سخنگویان اریکسون گفته است که این شرکت تجهیزات «استاندارد» را تا سال ۲۰۰۸ (۱۳۸۷) در اختیار شرکت‌های مخابراتی ایران قرار می‌داده است که شامل توانایی تعبیه‌شدهٔ شنود مکالمات بوده است. به گفتهٔ این سخنگو، «محصولات را می‌توان به شیوه‌ای استفاده کرد که مراد و مقصود سازنده‌اش آن نبوده است». او گفت که اریکسون پس از حوادث انتخابات سال ۸۸ در ایران همکاری‌اش با ایران را کاهش داده است و اکنون دیگر هیچ قرارداد تازه‌ای با ایران امضا نمی‌کند.
با کناره‌گیری ان اس ان و اریکسون، تجارت هوا-وی رونق گرفت. در ماه اوت سال ۲۰۰۹ (مرداد ۱۳۸۸)، دو ماه پس از آغاز اعتراضات گسترده، وب‌سایت سفارت چین در تهران یکی از مقالات داخلی ایران را به این عنوان بازنشر کرد: «هوا-وی قصد در اختیار گرفتن بازار مخابراتی ایران را دارد». در این مقاله آمده بود که این شرکت «اعتماد و همکاری شرکت‌های مهم دولتی و خصوصی را در مدت کوتاهی کسب کرده است» و مشتریان‌اش شامل «صنایع نظامی» بودند.
در همان ماه، سفارت چین مقالهٔ «نرم‌افزار خلاقیت» (Creativity Software) را منتشر کرد دربارهٔ یک شرکت بریتانیایی که تخصص‌اش «خدمات مکان‌محور» بود و اعلام کرد که برندهٔ قراردادی برای ارایهٔ سیستم به ایرانسل شده است. این شرکت گفت: «نرم‌افزار خلاقیت با همکاری هوا-وی کار کرده است و از طریق آن پشتیبانی سطح اول و سطح دوم را در اختیار اپراتور قرار می‌دهند».
بنا به این اطلاعیه، این سیستم «صورتحساب منطقهٔ منزل» را ارایه می‌کند – که مردم را تشویق می‌کند که از تلفن همراه در منزلشان استفاده کنند و خط ثابت را کنار بگذارند و در عوض هزینهٔ کمتری بپردازند – علاوه بر این‌که سایر برنامه‌های مصرف‌کننده و تجاری را نیز ارایه می‌کند که مکان کاربر را ردگیری می‌کند. شرکت «نرم‌افزار خلاقیت» در وصف این خدمات می‌گوید که فناوری آن هم‌چنین اپراتورهای تلفن همراه را قادر می‌کند که «از قوانین دولتی مشروع شنود تبعیت کنند» که دسترسی به اطلاعات ارتباطات و مکان را در اختیار پلیس می‌گذارد.
یکی از مهندسان سابق در شرکت ایرانسل می‌گوید که به تدریج در طی اعتراضات ضد-دولتی به خدمات ارایهٔ مکان علاقه‌مند شد. او می‌گوید که تیمی از مرکز نظارت مخابراتی دولت به طر مرتب از اپراتور‌ها سرکشی می‌کرد تا اطمینان حاصل کنند که دولت به اطلاعات مکان مردم دسترسی دارد. این مهندس می‌گوید که ردگیری مکان بعد از نصب اولی سیستم رشد گسترده‌ای داشته است.
یکی از مقامات «نرم‌افزار خلاقیت» تأیید کرد که ایرانسل مشتری آن‌هاست و گفت که این شرکت نمی‌تواند به خاطر «تعهد رازداری در قرارداد» توضیح بیشتری بدهد.
یکی از سخنگویان گروه‌ام تی ان، که شرکتی در آفریقای جنوبی است و صاحب ۴۹ درصد از اپراتور ایرانی ایرانسل است از پاسخ دادن به سؤالات امتناع کرد و در ای‌میل نوشت که: «بخش عمدهٔ ایرانسل‌ام تی ان متعلق به دولت ایران است» او سؤالات را به تنظیم‌کنندهٔ ارتباطات ارجاع داد که پاسخی از آنجانب هم نیامد.
در سال ۱۳۸۸، دولت ایران شروع به گرفتن مناقصه‌هایی برای خدمات ارایهٔ مکان برای بزرگ‌ترین اپراتور تلفن همراه، همراه اول، ایران کرد. نسخه‌ای از نیازمندی‌های مناقصه، که توسط وال استریت ژورنال بررسی شده است، می‌گوید که طرف قرارداد «باید شنود قانونی آفلاین و زمان واقعی را پشتیبانی کرده و ارایه دهد». این قرارداد هم‌چنین می‌گوید که به خاطر «امنیت عمومی»، این خدمات باید «ردگیری تلفن/مشترک خاصی را روی نقشه» اجازه دهد.
به گفتهٔ یکی از سخنگویان اریکسون، این شرکت در مراحل اولیهٔ روند مناقصه شرکت کرده است. مدارک داخلی شرکت که توسط وال استریت ژورنال بررسی شده است نشان می‌دهد که اریکسون با یک شرکت استونیایی، به نام Reach-U، همکاری داشته تا «راه‌حل امنیتی» مزبور را ارایه کند: «نظارت امنیتی – برنامه برای سازمان‌های امنیتی برای پیدا کردن مکان و ردیابی مظنونان».
سخنگوی اریکسون می‌گوید که این پیشنهاد نیازهای اپراتور را تأمین نمی‌کرد در نتیجه اریکسون از مناقصه خارج می‌شود. یکی از مدیران اجرایی Reach-U گفته است: «بله، ما پیشنهادی کردیم ولی به جایی نرسید.»
یکی از برندگان نهایی: هوا-وی. به گفتهٔ مدیر هوا-وی در تهران، این شرکت قراردادی را امسال امضا کرد تا تجهیزات لازم برای خدمات مکان-محور را در اختیار شرکت MCCI مخابرات در جنوب ایران بگذارد و اکنون در تدارک اجارهٔ پروژه است.
یکی از شرکت‌های داخلی ایرانی که هوا-وی با آن تجارت قابل‌ملاحظه‌ای دارد صنایع الکترونیک زعیم است. یکی از مهندسانی که روی چند پروژه با زعیم در داخل وزارت مخابرات کار کرده است می‌گوید: «زعیم شاخهٔ امنیتی و اطلاعاتی هر مناقصهٔ مخابراتی است». مدارک داخلی اریکسون نشان می‌دهد که زعیم مسؤولیت رسیدگی به «بخش امنیتی» توانایی‌های شنود قانونی قرارداد خدمات مکان‌محور شرکت MCCI را بر عهده داشته است.
زعیم در وب‌سایت فارسی‌زبان‌اش می‌گوید که این شرکت بخش مخابراتی‌اش را در سال ۲۰۰۰ با همکاری هوا-وی راه‌اندازی کرده است و با هم ۴۶ پروژهٔ مخابراتی را انجام داده‌اند. به گفتهٔ این وب‌سایت، این دو شرکت اکنون روی بزرگ‌ترین شبکهٔ انتقال فیبر نوبری وزارت مخابرات ایران کار می‌کنند که اجازهٔ خدمات هم‌زمان داده، صدا و تصویر را می‌دهد.
وب‌سایت زعیم فهرستی از مشتریان از جمله شاخه‌های مهم دولتی مانند وزارت‌خانه‌های اطلاعات و دفاع را آورده است. هم‌چنین نام سپاه پاسداران و دفتر ریاست جمهوری نیز در این فهرست به چشم می‌خورد.
آقای گان، سخنگوی هوا-وی می‌گوید: «ما محصولات و خدمات تجاری را برای استفادهٔ عمومی در اختیار زعیم می‌گذاریم». زعیم به تقاضای ما برای اظهار نظر پاسخی نداده است.
