جشنواره سینما حقیقت در حالی آغاز شد که شماری از مستندساز غیر ایرانی در اعتراض به محدودیت‌ها برای سینماگران ایرانی آن را تحریم کردند اما این جشنواره اعلام کرده که آثار این مستندسازان را نمایش می‌دهد.
پنجمین جشنواره سینما حقیقت امروز دوشنبه ۱۶ آبان در شرایطی در سینما فلسطین تهران گشایش یافت که ۲۹ مستندساز غیر ایرانی که قرار بود فیلم‌هایشان در این جشنواره شرکت داشته باشد، از حضور در آن انصراف دادند.
این گروه از فیلمسازان، در اعتراض به دستگیری فیلمسازان مستند در ایران و اعمال فشار بر سینماگران ایرانی، جشنواره بین المللی سینما حقیقت را تحریم کرده و رسما از برگزارکنندگان جشنواره خواستند فیلم‌های آن‌ها را از جشنواره بیرون بکشند.
از سوی دیگر، «مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی» که برگزار کننده جشنواره سینما حقیقت است، در واکنش به درخواست تحریم این جشنواره از سوی فیلمسازان دعوت شده و اعلام انصراف آن‌ها از حضور در این جشنواره، با ارسال نامه‌ای به این مستندسازان (این نامه در وب سایت جشنواره سینما حقیقت منتشر شده) اعلام کرده است که با وجود انصراف این فیلمسازان، فیلم‌هایشان را در بخش غیر رقابتی جشنواره به نمایش درخواهد آورد.
پنجمین دوره جشنواره سینما حقیقت، تا روز ۲۱ آبان در تهران ادامه خواهد داشت.
مدیران جشنواره سینما حقیقت در نامه خود به این فیلمسازان، تصمیم آن‌ها را برای خروج از جشنواره، تحت تاثیر «لابی‌های صهیونیستی» در اروپا و آمریکا، و برای انحراف افکار عمومی از بحران اقتصادی در اروپا و جنبش «اشغال وال استریت» در آمریکا دانستند.
مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، در بخشی از این نامه، صراحتا از زندانی شدن و مجازات مستندسازان دربند حمایت کرده و نوشته است که «بازداشت چند نفر فیلمساز، دلیل موجهی برای پس گرفتن فیلم از جشنواره به حساب نمی‌آید».
برگزارکنندگان جشنواره سینما حقیقت، در این مورد نوشته‌اند: «باید بدانید که پس از انقلاب اسلامی بیش از صد هزار هنرجو در رشته سینما فارغ التحصیل شده‌اند. ما بیش از هزار مستند ساز در کشور داریم که از میان آن‌ها تنها عده محدودی موقعیت فیلم سازی را پیدا کرده‌اند. طبیعی است که در میان این عده برخی از مستند سازان با تخطی از قوانین و مقررات تحت پیگرد قانونی قرار گیرند و مجازات شوند».
مسئولان برگزاری جشنواره سینما حقیقت، همچنین در نامه خود از فیلمسازان تحریم کننده خواسته‌اند: «اگر نظام قضایی در کشور شما برای فیلمسازان مصونیت قانونی قائل است، ما مایلیم از چنین قوانینی باخبر شویم تا ترتیب اجرای ضمانت‌های مشابه را برای فیلمسازان در کشور خود بدهیم».
درخواست تحریم جشنواره‌های مستند بین المللی
به دنبال انتشار اسامی فیلم‌های خارجی شرکت کننده در جشنواره سینما حقیقت، در وب سایت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، جشنواره فیلم مستند ایدفا در آمستردام هلند، که از معتبر‌ترین جشنواره‌های سینمایی مستند در اروپاست، از همه فیلمسازانی که فیلم‌هایشان در جشنواره سینما حقیقت پذیرفته شده، درخواست کرد که فیلم‌هایشان را از این جشنواره خارج کنند.
مسئولان جشنواره ایدفا، روز چهارشنبه دوم نوامبر با انتشار بیانیه‌ای بر روی وب سایت این جشنواره، با اشاره به زندانی بودن مجتبی میرطهماسب (فیلمساز مستند)، کتایون شهابی (پخش کننده فیلم) و مهران زینت بخش (مستندساز) و «تحت فشار بودن این افراد برای اعتراف»، خواستار تحریم این «جشنواره دولتی» در ایران شدند.
در قسمتی از بیانیه ایدفا آمده است: «حضور در این جشنواره به منزله تایید اقدامات حکومت ایران است و نباید این فرصت را به حکومت گران ایران داد تا از آن برای تایید خود استفاده کنند.»
جشنواره فیلم‌های مستند ایدفا، مهم‌ترین جشنواره فیلم مستند در اروپاست که اعتبار بسیاری در بین کارگردان‌ها و تهیه کنندگان فیلم‌های مستند در جهان دارد. مسئولان سینمایی ایران ارتباط دوستانه و نزدیکی با ایدفا داشته و هر ساله گروهی از برنامه سازان مستند صدا و سیمای جمهوری اسلامی، این جشنواره و برنامه‌های آن را وسیعا پوشش می‌داده‌اند.
به دنبال درخواست تحریم ایدفا، جشنواره سینمائی کراکوف لهستان نیز با ارسال نامه‌ای به مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، خواستار خروج هفت فیلم شرکت کننده ارسالی از سوی این جشنواره شد.
جشنواره کراکوف در نامه خود نوشته است: «پس از شنیدن اخبار بهت برانگیز از ادامه بازداشت ناعادلانه مجتبی میر طهامسب و مهران زینت بخش، کارگردان و کتایون شهابی، توزیع کننده فیلم، ما تصمیم به موضع گیری در برابر این شرایط سخت گرفتیم.»
به گفته مسئولان جشنواره کراکوف، خبر دستگیری فیلمسازان مستند در ابران، مستندسازان لهستانی را شوکه کرده و آنان «به عنوان همبستگی با فیلم سازان زندانی و اعلام مخالفت با شیوه برخورد دولت ایران در زمینه حقوق بشر»، خواهان خروج فیلم‌هایشان از جشنواره سینما حقیقت شدند.
از سوی دیگر، باربارا اورلیچ، معاون بخش توسعه و ترویج فیلم لهستان نیز در گفت‌و‌گو با بخش فارسی بی‌بی سی اعلام کرد که هفت فیلمساز لهستانی که فیلم‌هایشان در بخش بین الملل جشنواره سینما حقیقت انتخاب شده، «در اعتراض به سرکوب سینماگران ایرانی»، اعلام کرده‌اند که فیلم‌هایشان را از جشنواره سینما حقیقت خارج می‌کنند و اجازه نمایش این فیلم‌ها را به برگزار کنندگان این جشنواره نمی‌دهند.
انصراف فیلمسازان مستند خارجی از شرکت در جشنواره
مستندسازانی چون ادوین داندرس از هلند با فیلم «همه چیز به خیر گذشت»، ویکتوریا زیمانسکا از لهستان با فیلم «تمرسون و تمرسون»، جینوس ریچارد از ایتالیا با فیلم «گوناپای جنوبی» و ساموئل سباستین از اسپانیا با فیلم «قاب مرده»، از تحریم جشنواره سینما حقیقت حمایت کرده‌اند.
در همین حال مارک وی مولر، مستند ساز فرانسوی، که فیلم «زندگی، راهی بس دراز» او در جشنواره سینما حقیقت پذیرفته شده است، با انتشار نامه‌ای خطاب به برگزار کنندگان جشنواره سینما حقیقت اعلام کرد که اجازه نمایش فیلم خود در این جشنواره و در کشوری که «فیلمسازان‌اش تهدید و زندانی می‌شوند» را نمی‌دهد.
به علاوه سایمن بیولیو، کارگردان کانادایی فیلم «گودین» که فیلمش در میان فیلم‌های انتخاب شده جشنواره سینما حقیقت قرار دارد نیز از شرکت در این جشنواره انصراف داده است. وی با انتشار نامه خود به مسئولان جشنواره سینما حقیقت در صفحه فیس بوک «کتایون شهابی را آزاد کنید»، نوشته است: «نمایش فیلم ما فرصت خوبی برای برقراری دیالوگ بین فرهنگ مردم کبک و مردم ایران بود اما تا زمانی که فیلمسازان ایرانی آزاد نشده‌اند، ما نمی‌توانیم فیلم خود را در جشنواره شما نشان دهیم».
همچنین هارولد آرسنو، یکی دیگر از فیلمسازان کانادایی که یکی از فیلم‌های او با عنوان «در سرزمین گوزن» در لیست فیلم‌های خارجی جشنواره سینما حقیقت قرار دارد، با ارسال نامه‌ای به مسئولان این جشنواره، از تصمیم آن‌ها برای نمایش فیلمش در ایران ابراز تعجب کرده و گفته است نه او و نه تهیه کننده‌اش، این فیلم را برای جشنواره سینما حقیقت نفرستاده‌اند و نمی‌دانند این فیلم از چه طریقی به دست آن‌ها رسیده است.
او در ادامه خواستار توضیح شده که کدام نسخه از فیلمش توسط چه کسی برای مسئولان این جشنواره ارسال شده است.
سابقه تحریم جشنواره سینما حقیقت
جشنواره «سینما حقیقت» که ویژه سینمای مستند است و به وسیله مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی راه‌اندازی شده، در آغاز شکل گیری‌اش، توانست با دعوت از مستندسازان بین‌المللی و نمایش فیلم‌های آن‌ها در کنار آثار مستندسازان ایرانی، فضای پویا و موثری را در عرصه سینمای مستند ایران به وجود آورده و خلا موجود در زمینه نمایش فیلم‌های مستند روز دنیا در ایران را تا حد زیادی پر کند اما در یکی دو سال گذشته با تغییر مدیریت سینمایی کشور، سیاست‌های این جشنواره نیز تغییر کرده و شکلی کاملا دولتی و ایدئولوژیک به خود گرفته و در جهت ایجاد محدودیت برای مستندسازان مستقل حرکت کرده است.
این نخستین بار نیست که جشنواره سینما حقیقت با تحریم فیلمسازان مواجه می‌شود. در سال ۱۳۸۸ نیز بعد از درگیری‌های خیابانی مربوط به انتخابات ریاست جمهوری در ایران، ۱۴۲ نفر از سینماگران مستند، با انتشار بیانیه‌ای، شرکت در جشنواره سینما حقیقت را تحریم کرده و اعلام کردند که در اعتراض به ایجاد محدودیت‌های دولتی بر سر راه فیلمسازان مستند برای ثبت تصویری رویدادهای سیاسی بعد از انتخابات ایران، فیلم‌هایشان را به آن جشنواره نخواهند داد.
در طی ماه‌های گذشته نیز دستگاه‌های امنیتی ایران، ۶ فیلمساز مستند و پخش کننده فیلم را به اتهام «همکاری با بخش فارسی بی‌بی سی» دستگیر و زندانی کردند. از میان آن‌ها تا کنون ناصر صفاریان، هادی آفریده و محسن شهنازدار با قید ضمانت آزاد شده اما مجتبی میرطهماسب، کتایون شهابی و مهران زینت بخش هنوز در زندان‌اند. مسئولان بی‌بی سی فارسی، هر گونه همکاری با این فیلمسازان را تکذیب کرده و اعلام کردند که تنها فیلم‌های برخی از این افراد از این شبکه پخش شده است.
واکنش سینماگران ایرانی به تحریم
به گزارش روابط عمومی جشنواره سینما حقیقت، امسال ۲۰۰ فیلم مستند ایرانی و خارجی در بخش‌های بین الملل، مستند آزاد، اجتماعی، پرتره، تاریخی، جنگ، دینی و آئینی، زیست محیطی، سیاسی و قوم‌شناسی به نمایش درمی آیند.
سینماگران مستندساز ایرانی که فیلم‌هایشان در بخش‌های مختلف جشنواره سینماحقیقت پذیرفته شده هنوز واکنشی به تحریم همکاران خارجی شان و اعلام انصرافشان از شرکت در این جشنواره نشان نداده‌اند.
امسال فیلم‌های برخی از مستندسازان شاخص سینمای ایران از جمله فرهاد ورهرام، اردعطارپور، مهرداد اسکویی و منوچهر طیاب در پنجمین دوره جشنواره سینماحقیقت به نمایش درمی آید.
مهرداد اسکویی با فیلم «آخرین روزهای زمستان»، رامتین لوافی‌پور با فیلم «شاید فردا»، محسن استادعلی با فیلم «عادت می‌کنیم»، آزاده بیزار گیتی با فیلم «فرشته‌ای روی شانه راست من»، فرهاد ورهرام با فیلم «سرزمین خانه خورشید»، صابره محمدکاشی با فیلم «مقرنس»، الهام اسدی با فیلم «نان و نور»، ارد عطارپور با فیلم «خلیج فارس»، مانی می‌رصادقی با فیلم ببرهیرکان، حبیب احمدزاده با فیلم «موج زنده»، محسن امیر یوسفی با فیلم «خانه من»، مصطفی آل‌احمد با فیلم «نویسنده بودن»، و پناه‌برخدا رضایی با فیلم «بانوی مبارز» در بخش‌های مختلف پنجمین جشنواره سینماحقیقت حضور دارند.
در بخش «مستندهای پرتره» این جشنواره نیز مستندهایی درباره استاد جلال الدین همایی، عارف قزوینی، جلال آل احمد، پروفسور شارل هنری دوفوشه کور، جُرج جُرداغ، طاهره صفارزاده و رودکی به نمایش درخواهد آمد.
جشنواره سینما حقیقت همچنین اعلام کرده است که در این دوره از «جورج شکور»، نویسنده لبنانی، «پرویز بهرام»، گوینده برجسته فیلم‌های مستند و محمدعلی فارسی و محمدحسین جعفریان، دو مستندساز تقدیر خواهد کرد.
