طالبان افغانستان در قطر دفتر نمایندگی باز می‌کند. اعلام این خبر پس از ماه‌ها گفتگو و مذاکره میان طالبان و وزارت خارجه آمریکا صورت گرفته است. محمود کیان‌ارثی، خبرنگار حوزه خاورمیانه، نگاهی دارد به این تحولات تازه.

آمریکا در حالی قطر را برای یافتن راه حلی برای آینده افغانستان واسطه کرده است که ایران و نیروهای موسوم به ائتلاف شمال از داستان به کلی کنار گذاشته شده‌اند.

همچنین دقیقا مشخص نیست که نقش پاکستانی‌ها در می‌انجیگری میان طالبان و آمریکا چه بوده و تا چه اندازه میان رهبران سیاسی و آی اس آی، سازمان امنیتی قدرتمند این کشور، در زمینه این مذاکرات اتفاق نظر وجود دارد.

حامد کرزای رئیس جمهوری افغانستان نیز از اینکه از جریان گفتگو‌ها میان نمایندگان ملا عمر، رهبر طالبان، و وزارت خارجه آمریکا کنار گذاشته شده بسیار ناخرسند است.

کرزای گفته است که هر گونه راه حلی برای آینده افغانستان باید در چارچوبی افغانی-افغانی صورت گیرد.

و همچنین از اینکه قطر مرکز نمایندگی طالبان گشته و قرار است آمریکا تعدادی از مسولان طالبان را که در زندان گوانتانامو به سر می‌برند تحویل قطری‌ها دهد، ناخشنود است.

بنا بر اخبار منتشر شده، تاکنون آمریکا سه مقام ارشد طالبان را به عنوان حسن نیت آزاد کرده که نام ملا خیر الله خیرخواه، وزیر کشور پیشین طابان که متهم به جنایات جنگی است، در میان آن‌ها به چشم می‌خورد.

اینکه طالبان این بار بدون پیش شرط گذاری پذیرفته است به پای میز مذاکره با آمریکا برود و از همه مهتر با گشایش دفتر نمانیدگی در قطر گام دیپلماتیک مهمی برداشته، دستاورد قابل توجهی برای آمریکا به شمار می‌رود.

پیش از این بار‌ها و بار‌ها تلاش آمریکا برای یافتن یک طرف مذاکره در میان طالبان و رسیدن به توافقی بر سر مسائل امنیتی این کشور به شکست انجامیده بود.

البته هنوز زود است که درباره به ثمر نشستن تلاش اینبار آمریکایی‌ها برای رسیدن به توافق با طالبان افغان سخن گفت.

در این رابطه چند عامل تعیین کننده قابل توجه است.

نخست، کنار گذاشتن ائتلاف شمال و همچنین حامد کرزای و دولت افغانستان از گفتگوهاست.

رهبران این ائتلاف نارضایتی خود را از ابتکار آمریکا اینگونه بیان کرده‌اند که «بدون حضور بیش از نیمی از مردم افغانستان با چه کسی مصالحه می‌کنند».

بی‌گمان، هیچ راه حل پایداری برای افغانستان بدون مشارکت همه طرف‌های درگیر در آن نمی‌توان ارئه داد.

این مسیر یک بار در دوره شکل گیری حکومت طالبان با همکاری پاکستان، عربستان و چراغ سبز آمریکا طی شده و نتایج تلخی برای افغان‌ها چه در طی حاکمیت طالبان و چه در مرحله سرنگونی آن‌ها به دنبال داشته است.

دومین نکته، به چند دستگی طالبان باز می‌گردد. با توجه به یک دهه پراکندگی رهبران طالبان، اکنون دقیقا مشخص نیست که چه کسی یا جریانی نمایندگی و کنترل این گروه را بر عهده دارد و اینکه جریانی که گشایش دفتر را در قطر پذیرفته تا چه اندازه بر نیروهای طالبان در افغانستان و مناطق مرزی با پاکستان نفوذ دارد.

در این میان، برخی اخبار حکایت از آن دارد که اسلام آباد در جریان گفتگوهای طالبان و آمریکا بوده و آی اس آی در ترغیب ملا عمر به مذاکره با واشنگتن نقش داشته است.

اما در حالی قطر وارد این معادله می‌شود، که به نظر می‌رسد ایران از روند این گفتگو‌ها کنار گذاشته شده است.

ایران به طور سنتی، به دلایل تاریخی و فرهنگی، در افغانستان حضور پررنگی دارد.

در عین حال، در مورد مسائل امنیتی و کنترل قاچاق مواد مخدر با دولت مرکزی افغانستان داری اشتراک نظر بسیاری است.

این در حالی است که آمریکا برای خروج از باتلاق افغانستان سعی دارد با طالبان برای رسیدن به تریبات امنیتی مورد نظر خود در آینده این کشور به توافق دست یابد.

این ترتیبات امنیتی متضمن پایان همکاری طالبان با القاعده و همچنین کاستن از نفوذ ایران در افغانستان است.

با چنین اهداف و ترکیبی از طرف‌های گفتگو کننده، به نظر نمی‌رسد که مذاکرات جاری نمایندگان ملا عمر و وزارت خارجه آمریکا بتواند راه حلی برای کلاف سر درگم افغانستان بیابد.

به این ترتیب هر چند این گفتگو‌ها در قالب نقش دهی به امیر نشین قطر طراحی شده است، اما چیزی جز گام برداشتن در‌‌ همان راه‌های تکراری گذشته نیست.