گریه دختران فوتبالیستی که به خاطر حجاب یا «پوشش غیراستاندارد» اجازه بازی پیدا نکرده بودند، از تصاویر ماندنی ورزش زنان ایران است.
سرانجام پس از سال‌ها بحث و جدل بر سر مجاز یا غیرمجاز بودن استفاده از حجاب سر در فوتبال، سرانجام هیئت مدیره بین المللی فوتبال موافقت خود را با بازی زنان فوتبالیست با پوشش سر اعلام و تصمیم سال ۲۰۰۷ خود را لغو کرد تا زنان مسلمان به صورت آزمایشی اجازه پیدا کنند که با پوشش سر فوتبال بازی کنند.
اما اهمیت این تغییر سیاست فیفا در چیست؟ اثر آن در فوتبال زنان و به ویژه زنان ایران چه خواهد بود؟ آیا ممکن است این تصمیم اثرات منفی هم بر ورزش زنان مسلمان بگذارد؟
گرچه قابل پیش بینی است که این تصمیم در بلند مدت تاثیرات مهمی در گسترش فوتبال در جوامع مسلمان خواهد داشت اما در حال حاضر مهم‌ترین اثر آن روی زنان فوتبالیست ایرانی است.
تعداد کشورهای مسلمانی که تیم ملی فوتبال زنان دارند سال به سال افزایش پیدا کرده است اما در هیچ یک از این کشور‌ها حجاب اجباری و قانونی که آن را الزامی کند وجود ندارد و اغلب بازیکنان بی‌حجاب بازی می‌کنند. در حالی که مردان از قشرهای مختلف مدرن و سنتی به ورزش گرایش دارند، اغلب، زنان مدرن جذب ورزش می‌شوند؛ زنانی که یا بی‌حجاب هستند یا چون حجاب را عنصری فرهنگی می‌دانند نه وسیله‌ای برای دور شدن از نگاه جنسی مردان، حاضرند حجاب خود را در زمان ورزش بردارند. کشور مالزی در این دسته جای می‌گیرد. این مساله باعث شده که برای زنان فوتبالیست در این کشور‌ها مشکل جدی به دلیل ممنوعیت حجاب وجود نداشته باشد.
اما در ورزش زنان در ایران، حجاب نه تنها مقوله‌ای اجباری است بلکه یکی از عوامل اصلی جواز ورزش زنان به شمار می‌آید. حجاب زنان ورزشکار‌گاه از حجاب عادی زنان هم سختگیرانه‌تر است. سالهاست مسئولان ورزش زنان، مخالفان را با این استدلال یا استراتژی مجاب و راضی به تحمل ورزش زنان کرده‌اند که زنان ورزشکار محجبه ایران می‌توانند الگوی زنان در جهان اسلام باشند و همچنین این فعالیت زنان و حضور در عرصه‌های بین المللی خنثی کننده تبلیغات منفی علیه وضعیت زنان در کشورهای مسلمان و به طور خاص ایران است.
تقریبا در تمام مصاحبه‌های زنان ورزشکار یا مسئولان ورزش زنان، به ویژه پس از به دست آوردن موفقیت‌های بین المللی، آن‌ها تاکید می‌کنند که ما نشان دادیم حجاب مانعی برای ورزش زنان نیست. مثلا با وجود تهمیدات فراوانی که در طراحی لباس‌های فوتبالیست‌ها شده تا در هنگام بازی بخشی از اندام یا مو‌هایشان پیدا نباشد، باز هم مواردی به وجود می‌آید که بر اثر برخورد با بازیکن حریف یا ضربه خوردن و افتادن بر زمین، کلاه بازیکن از سرشان در می‌آید در این هنگام تنها فکر و دغدغه بازیکن این است که هرچه سریع‌تر حجاب خود را به حالت اول برگرداند، به جای اینکه نگران آسیب دیدگی خود یا اماده ادامه بازی و مهار بازیکن حریف باشد.
اما همه این ملاحظات دلیل نمی‌شود که مخالفان ساکت باشند. بار‌ها از تریبون‌های مختلف به ویژه نماز جمعه مشهد مخالفت‌های شدید و علنی با ورزش زنان صورت گرفته است. لطف‌الله صافی‌گلپایگانی (مرجع تقلید و استاد حوزه علمیه قم) صراحتا اعلام کرد «اینکه زن قمی در فلان رشته ورزشی رتبه بیاورد برای ما افتخار نیست؛ زن قمی باید در عفاف و حجاب و عفت و پاکدامنی و خانه‌داری که اشرف مشاغل است پیشرو باشد»، که البته این چیزی است که برای همه زنان می‌پسندند نه فقط زنان قمی. البته این فقط نگاه یک روحانی عالیمقام نیست. علی پروین در مصاحبه‌ای درباره احتمال انتخاب یک زن به عنوان اولین وزیر ورزش گفت: «برای ورزش زشت است که وزیرش زن باشد.»
اگر ورزش در سطح همگانی یا در رشته‌هایی مثل والیبال، شطرنج و تیراندازی قابل تحمل باشد در رشته‌ای مثل فوتبال به سختی قابل تصور و تحمل است. فوتبال زنان به طور کلیشه‌ای قلمروی مردان محسوب می‌شد و مغایر عفاف و ارزش‌های زن مسلمان؛ به همین دلیل است که پس از انقلاب تا سال‌ها حتی صحبتی از فوتبال زنان به میان نمی‌آمد.
فوتبال زنان ایران در واقع از فوتسال‌زاده شد و در فضایی کاملا بسته؛ سپس کم کم اجازه حضور روی زمین چمن گرفت. مهم‌ترین مشکل فوتبال، مثل اغلب ورزش‌های دیگر بحث پوشش بود. این مشکل در فوتبال به دلیل تحرک بالای آن و برخوردهای فیزیکی بین بازیکنان معضل بزرگ تری است. با اینکه هیچ مردی اجازه حضور در ورزشگاه را ندارد، بازیکنان باید در تمام بازی‌های خود حجاب کامل داشته باشند، و برای اینکه بازیکنان به این حجاب عادت کنند حتی در تمرینات هم با حجاب بازی می‌کنند. با وجود سختی بازی با حجاب به خصوص در روزهای گرم سال، بازیکنان امید دارند با داشتن حجاب انعکاسی هرچند مختصر از مسابقات آن‌ها در رسانه‌ها صورت گیرد، چیزی که به ندرت و در ابعاد کم اتفاق می‌افتد.
اما داستان مبارزه زنان فوتبالیست ایران بر سر حجاب به همین جا ختم نشد. وقتی پای مسابقات جهانی بر طبق استانداردهای فیفا به میان آمد حجاب بازیکنان فوتبال نیاز به بازنگری اساسی داشت. لباس‌های بازیکنان در چند مرحله اصلاح و تعدیل شد تا بتواند نظر موافق فیفا را جلب کند اما فیفا این پوشش را به دلیل مغایرت با استانداردهای خود و به علت آسیب‌ها و خطرات احتمالی آن برای بازیکنان رد کرد. مذاکرات و رایزنی‌های فراوانی با مسئولان فیفا چه از سوی ایران و چه دیگر کشورهای اسلامی در این باره انجام گرفت تا به آنان نشان داده شود که بازی‌هایی که با این پوشش انجام می‌شود بدون مشکل است. مریم ایراندوست سرمربی تیم ملی فوتبال زنان ایران پس از یکی از موفقیت‌های آسیایی تیم گفت: «ما با این پیروزی باز هم به فیفا ثابت کردیم حجاب مانعی برای پیروزی و موفقیت تیم‌ها نیست.»
مسئولان ورزشی تذکرات فیفا را جدی نگرفتند، و آنهایی که جدی گرفتند کاری از دستشان ساخته نبود. اولین ممانعت از برگزاری بازی با حجاب در مسابقات المپیک نوجوانان در سنگاپور اتفاق افتاد. در دیدار اول، تیم ایران مقابل تیم ملی ترکیه قرار گرفت، اما نماینده فیفا به دلیل پوشش بازیکنان ایران اجازه بازی را صادر نکرد. اما مسئولان ایران با قول مساعد مبنی بر عدم تکرار این موضوع در بازی‌های آینده اجازه بازی را گرفتند.
شهرزاد مظفر (سرمربی سابق تیم ملی فوتبال زنان ایران) گفت: «ما عکس لباس‌ها را قبل از المپیک نوجوانان جهان فرستاده بودیم و آن عکسها تایید شده بود. موقعی هم که به آنجا رفتیم، همان لباس‌ها را برده بودیم. وقتی از نزدیک لباس‌ها را دیدند، ناراحت شدند و ایراد گرفتند.» ولی در بازی بعد باز هم از همان لباس‌ها استفاده شد که منجر به حذف تیم از بازی‌ها شد. مظفر معتقد است: «البته این محرومیت بازتاب خوبی داشت و جهانی شد و حالا اگر حجاب در فوتبال تصویب شود یک‌بار برای همیشه تکلیفمان روشن می‌شود».
اما نقطه اوج بحث حجاب زنان فوتبالیست پس از محرومیت تیم‌ملی ایران از دور دوم مسابقات انتخابی المپیک ۲۰۱۱ بود. تیم ایران به دلیل پوشش غیراستاندارد از ادامه بازی‌ها محروم شد، این در حالی بود که تمام بازی‌های دور اول را با همین پوشش انجام داده بود. بازیکنان مبهوت و ناباور از این تصمیم روی زمین زانو زدند و اشک ریختند. آن‌ها که در مقابل حریف اول یعنی حکومت ایران با چنگ و دندان اجازه فوتبال بازی کردن و شرکت در مسابقات بین المللی را گرفته بودند حالا با حریف دیگری مواجه بودند و نمی‌دانستند شکایت از کجا به کجا برند، آیا از حکومت جمهوری اسلامی شکایت به فیفا ببرند که این لباس را به آنان تحمیل کرده یا از فیفا شکایت کنند که وقتی با همه سختی‌های این پوشش، به آن تن داده‌اند اجازه تحقق رویای آن‌ها، یعنی ورود به بازی‌های المپیک را نداده است.
اما سرانجام اشک‌های کلاه سفیدهای تیم ایران به ثمر نشست و فیفا عزم خود را برای حل مشکل حجاب زنان اعلام کرد. شاید رفع ممنوعیت از «فوتبال سربسته» آغاز راهی باشد برای رفع ممنوعیت‌های مشابه در دیگر رشته‌های ورزشی که همچنان از شرکت زنان محجبه در آن‌ها جلوگیری می‌شود.
