دو شرط «عندالاستطاعه» و «عندالمطالبه» در خصوص مهریه زن به عقدنامه‌ها افزوده شد.

با افزوده شدن دو شرط «عندالاستطاعه» و «عندالمطالبه» در عقدنامه‌ها، از این پس زنان و مردان به هنگام عقد باید یکی از این دو مورد را به عنوان مبنای دریافت و پرداخت مهریه زن انتخاب و امضا کنند.

«عندالمطالبه» به معنای آن است که هر زمان زن مهریه خود را از شوهر طلب کرد، باید به او پرداخت شود، در حالی که «عندالاستطاعه» به این معناست که هر زمان مرد توان مالی دادن مهریه را داشت، آن را به همسر خود بپردازد.

اما در قانون مدنی با صراحت عنوان شده است که به محض وقوع عقد، زن مالک مهریه می‌‏شود و مرد مکلف است که مهريه زن را بپردازد.

فريده غيرت، عندالاستطاعه شدن مهريه را یک ابداع جدید می‌داند که در اساس بر خلاف قانون و شرع است.

به گفته اين حقوقدان ‌‏هيچ‌کس حق ندارد اين شرط را در عقدنامه اضافه کند، ‌‏زيرا اضافه شدن شرط عندالاستطاعه محدوديت‌‏هايی را در حقوق زنان ايجاد می‌‏کند.

زندان به خاطر مهریه

به نظر می‌رسد در شرایطی که زندان‌های ایران از مردانی که به دلیل نپرداختن مهریه انباشته شده است، افزودن شرط عندالمطالبه و عندالاستطاعه به اسناد نکاحیه، برای جلوگیری از افزایش این‌گونه زندانیان باشد.

برخی کارشناسان بر باورند که در شرایط ناآگاهی برخی زنان از شروط ضمن عقد و یا اطلاع‌رسانی ناقص توسط سردفتران به هنگام جاری کردن صیغه عقد که از ضروریات است، امضای شرط عندالاستطاعه به ضرر زن تمام شود.

در شرایطی که هنوز شرط عندالاستطاعه به عقدنامه‌ها افزوده نشده بود، بسیاری از زنان از دریافت حق مهریه خود عاجز بودند و عطایش را به لقایش می‌بخشیدند، حال با اضافه شدن این شرط برخی زنان به بهانه ناتوانی شوهران خود در پرداخت مهریه، از اولین حقوق قانونی و شرعی نیز محروم می‌شوند.

در این میان، برخی زنان با قراردادن مهریه‌های سنگین که با توجه به شرایط امروز، پرداخت آن از توان مردان خارج است، سعی دارند حاشیه امنی برای خود ایجاد کنند.

به نظر می‌رسد به جای قرار دادن شروطی در عقدنامه‌ها که ممکن است در بسیاری موارد به تضییع حقوق زنان بینجامد، تمایل زنان برای داشتن مهریه‌های سنگین ریشه‌یابی شود.

بسیاری از زنان می‌گویند اگر به آن‌ها تضمين داده شود که از حقوق‌شان دفاع خواهد شد، مجبور نمی‌‏‌‏شوند برای اطمينان خاطر در زندگی و کسب حقوق برابر، از مهريه خود به عنوان يک اهرم فشار استفاده کنند.

زنان از حق خود محروم می‌شوند

اكرم پورنگ‌نيا، قاضی بازنشسته دادگستری معتقد است که ذكر عندالاستطاعه بودن پرداخت مهريه در اسناد نكاحيه، به نوعی دست مردان را در نپرداختن مهریه بازمی‌گذارد و امضای آن از سوی زنان به مصلحت نیست.

او می‌گوید: عندالاستطاعه بودن پرداخت مهریه، اين امكان را برای مرد به وجود می‌آورد كه به طور ظاهر، هرگز استطاعت پرداخت مهريه را پيدا نكند زيرا می‌تواند در مدت زناشويی تمام اموالی كه كسب می‌كند را به نام افراد مورد اعتماد خود كند و هر زمان كه همسر وی مهريه ‌خود را که از نظر شرع، قانون و عرف مالک آن است مطالبه کند با ناتوانی مرد مواجه شود.

هم اکنون نیز برخی مردان با درخواست اعسار (ناتوانی) كه با شهادت شهود در دادگاه قابل اثبات است و یا انتقال صوری اموال خويش به ديگران، می‌توانند از پرداخت حق قانونی همسر خويش به ناحق خودداری كنند اما شرط عندالاستطاعه بودن پرداخت مهريه جنبه‌ رسمی به آن می‌بخشد.