برخی از سینماگران و منتقدان در نشست دو روزه‌ای به بحث و گفت‌وگو درباره سینمای شهری و اقتباس‌های ادبی پرداختند.

نشست دو روزه «سينما شهر و اقتباس ادبی» با موضوع آسيب‌شناسی اقتباس از ادبيات شهری در سينما، با حضور چهره‌های سینمایی و منتقدان در حاشیه سومین جشنواره فیلم شهر برگزار شد.

احمد طالبی‌نژاد، محمدرضا اصلانی، رسول صدرعاملی، خسرو دهقان، حبیب احمدزاده و کامیار محسنین از جمله سخنرانان این نشست بوده‌اند.

این نشست در روزهای 28 و 29 دی‌ماه در در فرهنگسرای رسانه در تهران برگزار شد.

نگاهی به روز نخست

در نخستین روز نشست، احمد طالبی‌نژاد، منتقد و فیلمساز درباره فیلم «مهمان مامان» ساخته داریوش مهرجویی که براساس رمانی از هوشنگ مرادی‌کرمانی اقتباس شده، سخن گفت.

طالبی‌نژاد فیلم مهمان مامان را تلفیقی از نگاه داریوش مهرجویی و هوشنگ مرادی‌کرمانی می‌داند که هر دو پیچیده‌ترین مفاهیم زندگی بشر را به ساده‌ترین شکل ممکن ارائه کرده‌اند.

طالبی‌نژاد معتقد است شاید آن چیزی که مهرجویی در این داستان یافته صمیمت و تعاونی است که در روابط آدم‌های این خانه قدیمی که نمادی از جامعه ایران در دهه‌های دور است، دیده می‌شود.

جامعه‌ای که به واسطه نوع معماری خانه‌ها با هم صمیمی و یک‌دل بودند و از داشته‌ها و نداشته‌های هم با خبر بودند، اما با تغیر نوع معماری و شیوه زیستی مردم نیز تغییر کرد و حیاط‌های بزرگ که خانواده‌های مختلفی را در دل خود جای داده بود، جای خود را به آپارتمان‌های بلندی داد که دیگر ساکنان آن از حال خود با خبر نیستند. مهرجویی در فیلم مهمان مامان می‌خواهد از جهانی حرف بزند که دیگر وجود ندارد.

طالبی‌نژاد در بخش دیگر صحبت‌هایش به تاثیر متقابل سینما و ادبیات اشاره می‌کند و مرادی‌کرمانی را از جمله نویسندگان ایرانی می‌داند که به واسطه علاقه‌اش به سینما نوع نوشتارش را به نوشتاری مورد قبول سینما نزدیک کرده است.

همچنین محمدرضا اصلانی، فیلمساز در این نشست سخن گفت. وی شتاب‌زدگی در سینمای ایران را که ناشی از کمبود بودجه و کم‌تجربگی برخی سینماگران سینما است، یکی از دلایل عدم توجه به اقتباس‌های ادبی عنوان کرد و گفت: سینمای ایران مدت‌هاست که خود را اسیر کپی‌برداری از فیلم‌های ضیعف خارجی کرده است. در چنین شرایطی که بخش اعظمی از سینمای ایران روبه زوال است، چگونه می‌توانیم انتظار داشته باشیم که به اقتباس ادبی اقبال نشان داده شود.

نگاهی به روز دوم

در دومین روز نشست پیرامون اقتباس از ادبیات شهری، احمد الستی، جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه، رسول صدر عاملی، کارگردان و کامیار محسنیین، فیلمساز سخنرانی کردند.

شهرنشینی یکی از جدیدترین پدیده‌های زندگی بشر است که قدمت آن به کم‌تر از شش هزار سال می‌رسد و میان شهر و روستا تفاوت‌های بنیانی به چشم می‌خورد. در همین راستا اندیشمندان از ساکنان شهرها به عنوان «انبوه تنها» یاد می‌کنند.

به گفته الستی، یک فیلمساز برای ساخت فیلم شهری باید تمام ابعاد شهر و روابط انسان‌های شهرنشین را بشناسد.

وی معتقد است ادبیات شهری نیز براساس شهرنشینی و تمایزی که میان روستا و شهر وجود دارد، شکل گرفته است.

احمد الستی در بخشی از صحبت‌هایش با اشاره به اقتباس از ادبیات شهری در سینما گفت: وقتی فیلمسازی از اثر ادبی برای ساخت فیلم شهری اقتباس می‌کند، باید تمام زوایای کار را بسنجد و براساس چارچوب مشخص دست به اقتباس بزند.

در ادامه رسول صدرعاملی فیلمسازی که بیشتر آثار او در شهر و با توجه به طبقه متوسط اتفاق می‌افتد، درباره تجربه‌های خود از اقتباس‌های ادبی و عدم اقبال سینماگران ایرانی به اقتباس ادبی سخن گفت.

وی گفت: در جامعه کنونی وقتی فیلمسازی قرار است اثری شهری بسازد، باید با دید وسیع اطراف خود را بنگرد. فارغ از اقتباس ادبی، در اطراف ما موضوعاتی رخ می‌دهد که هریک می‌تواند دستمایه خوبی برای یک فیلم باشد.

به گفته رسول صدرعاملی، نویسنده و فیلمسازان ایرانی دید درستی نسبت به اقتباس ادبی ندارد: وقتی کارگردانی تصمیم می‌گیرد داستانی را تبدیل به فیلم‌نامه کند، نویسنده می‌خواهد که در تصویر کشیدن داستان به تمام جزییات اثر او توجه شود و فیلم از خط داستان دور نشود. پس از ساخت فیلم نیز انتقادات متعددی بر روی کار خواهد داشت. اما درغرب وقتی کارگرادانی نتواند اقتباس خوبی از یک اثر ادبی ارائه دهد، تنها صحبتی که درباره او می‌شود این است که او از پس کار برنیامده است.