چندین هفته بررسی و مشورت میان آمریکا و مذاکرهکنندگان گروه مقابل برنامه هستهای ایران به پیشنهاد بستهای مشابه بسته قبلی به این کشور منجر شده و تردیدهایی را درمورد حلوفصل بنبست برنامه هستهای ایران ایجاد کرده است.
تهیه لوازم یدکی برای هواپیماهای غربی فرسوده ایران و کمک به زیرساختار هستهای غیرنظامی این کشور، ازجمله پیشنهادهایی است که در بسته جدید به ایران ارائه شده است.
درعین حال از لغو تحریمها علیه ایران خبری نیست و شاید به همین خاطر بهنظر میرسد که مقامهای جمهوری اسلامی برای دیدار دوباره با اعضای گروه ۵+۱ آماده میشوند اما عجلهای برای تعیین تاریخ این دیدار ندارند.
آمریکا و دیگر اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل شامل چین، روسیه، فرانسه و بریتانیا در کنار آلمان اعضای گروه ۵+۱ را تشکیل میدهند.
درپی انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، مقامهای واشنگتن یک پیشنهاد سخاوتمندانهتر را به ایران بررسی کرده اما درصدد هستند برای ارائه این پیشنهاد موضع محافظهکارانهتری بگیرند. در این میان، انتظار میرود که ایران با این امتیازها موافقت کند پیش از آنکه دقیقا محتوای آنها را بداند.
در مقابل ایران پیامهای متفاوتی فرستاده است. علیاکبر صالحی، وزیر امور خارجه این کشور روز دوشنبه ۱۷ دسامبر (۲۷ آذر) گفت: دوطرف به این نتیجه رسیدهاند که باید از بنبست موجود خارج شوند. ایران حق قانونی و مشروع خود را میخواهد و نه چیزی بیشتر.»
این در شرایطی است که فریدون عباسی دوانی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، روز سهشنبه ۱۸ دسامبر (۲۸ آذر) گفت که ایران غنیسازی اورانیوم ۲۰ درصدی را متوقف نخواهد کرد. این درحالی است که خواسته مهم جامعه بینالملل از ایران، توقف غنیسازی اورانیوم است.
بیمیلی ایران برای موافقت با دیدار رو در رو با آمریکا، نکته دیگری است که سطح انتظارها در مذاکرات آتی دوطرف را پایین میآورد و این در شرایطی است که دولت باراک اوباما میتواند در یک نشست دوجانبه (فقط با ایران) کارآمدتر از نشست چندجانبه عمل کند.
بهنظر میرسد که دوطرف مایل به تقبل خطرات بزرگ نیستند؛ آمریکا و دیگر اعضای گروه احساس میکنند که گذر زمان در جریان مذاکرات به نفع آنهاست زیرا تحریمهای اقتصادی درحال اثرگذاری عمیقتر بر اقتصاد ایران است. اما ایران مشغول تولید مقادیر بیشتری اورانیوم با درجه غنای پایین است و این موضوع به تقویت موضع چانهزنی ایران در روند مذاکرات کمک میکند.
اما سوال مهم دیگری که مطرح شده، گذر قدرت در دو کشور است. اگرچه باراک اوباما باردیگر به عنوان رئیسجمهور آمریکا انتخاب شد اما او باید بهزودی وزیران جدید امور خارجه و دفاع کابینهاش را معرفی کند و درپی آن احتمال دارد که گروه مذاکرهکننده جدید آمریکا (مقابل ایران) تشکیل شود.
ایران نیز برای برگزاری انتخابات ریاست جمهوری سال آینده آماده میشود و از همین حالا درداخل حاکمیت محافظهکار رقابت برسر جانشینی محمود احمدینژد شروع شده است. اگرچه، آیتالله علی خامنهای، رهبر عالی ایران، همچنان تصمیمگیرنده نهایی امور در جمهوری اسلامی است.
پاتریک کلاوسن، تحلیلگر ایران در «موسسه واشنگتن در امور خاور نزدیک»، گفته است که به او گفته شده دولت اوباما ارادهای جدی دارد تا مانع از اثرگذاری انتقال قدرت بر روند مذاکرات شود. این درحالی است که برخی از اعضای گروه مذاکرهکننده آمریکا از این گروه خارج میشوند اما «وندی شرمن»، رئیس تیم مذاکرهکننده آمریکا و معاون وزیر خارجه احتمالا برای مدتی در این سمتها باقی خواهد ماند. خانم شرمن روابط خوبی با سناتور جان کری دارد، فردی که احتمالا به عنوان نامزد جانشینی هیلاری کلینتون معرفی خواهد شد.
اگر باراک اوباما بخواهد پیشنهاد قابل توجهی به ایران بدهد باید یک سرمایه سیاسی هزینه کند، سرمایهای که احتمالا ترجیح میدهد برای اهدافی دیگر ازجمله پرهیز از «مشکلات مالی» مصرف کند و تائیدیه نامزدهای کابینه جدیدش را بگیرد.