بنیاد بینالمللی صلح کارنگی و فدراسیون دانشمندان آمریکایی برنامه هستهای ایران را «پرهزینه و کمفایده» دانسته و گفتهاند که ایران برنامه هستهایاش را ادامه خواهد داد.
براساس گزارش مشترکی که این دو نهاد پژوهشی آمریکایی با عنوان «سفر هستهای ایران، هزینهها و خطرات» روز چهارشنبه سوم آوریل (۱۴ فروردین) منتشر کردند، «ایران تاکنون بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار از درآمدهای نفتی و سرمایهگذاری خارجی این کشور را برای برنامه هستهای هزینه کرده است».
علی واعظ و کریم سجادپور، ازجمله تهیهکنندگان این گزارش، گفتهاند: برنامه هستهای ایران گرفتار غرور بیش ازحد شده و به بیراهه رفته است اما آنقدر پرهزینه بوده که ایران نمیتواند آن را کنار بگذارد.
در این گزارش گفته شده است: با توجه به دانش و تخصص بومی ایران، تنها راهکار بلندمدت برای اطمینان از این که برنامه هستهای این کشور صرفا صلحآمیز باقی بماند یافتن یک راهحل دیپلماتیک براساس توافق مشترک است.
ایران اهداف برنامه هستهایاش را صلحآمیز ازجمله کاربردهای پزشکی و تامین برق داخلی اعلام کرده است اما آمریکا و اسرائیل این کشور را به تلاش پنهانی برای رسیدن به توانمندی ساخت سلاح هستهای متهم کردهاند.
آمریکا و متحدانش از ایران خواستهاند که غنیسازی اورانیوم را متوقف کند و تحریمها را علیه بخشهای انرژی، بانکداری و کشتیرانی ایران تشدید کردهاند.
در گزارش این دو نهاد پژوهشی آمریکایی با تاکید بر پرهزینه بودن برنامه هستهای ایران نوشته شده است که «ایران منابع اورانیوم به مقدار کافی برای خودکفایی در زمینه انرژی هستهای ندارد و از توجه کردن به حفظ زیرساختارهای موجود و توسعه دیگر منابع برای حفظ بهتر نیازهای انرژی این کشور غفلت کرده است».
تهیهکنندگان این گزارش برای نمونه گفتهاند که «نیروگاه هستهای یکهزار مگاواتی بوشهر تنها دو درصد از برق موردنیاز ایران را تولید میکند درحالیکه ۱۵ درصد از برق تولید شده در ایران به دلیل قدیمی بودن خطوط انتقال برق به هدر میرود».
تکمیل نیروگاه هستهای بوشهر که ساخت آن از حدود چهار دهه پیش شروع شد، طبق این گزارش «تقریبا ۱۱ میلیارد دلار هزینه داشته و یکی از پرهزینهترین نیروگاهها در جهان بوده است».
براساس این گزارش «ایران از منابع گسترده نفت و گاز برخوردار است اما تحریمهای غرب موجب شده شرکتها بهرهبرداری از بخش نفت خام را رها کنند. ایران برای بهرهبرداری از انرژیهای خورشیدی و بادی هم اقدامی انجام نداده است».
به گفته تهیهکنندگان این گزارش «در کشوری مانند ایران بخش انرژی هستهای بر دیگر برنامهریزیهای معقول استراتژیکی انرژی اولویت دارد».
در این گزارش نوشته شده است: برنامه هستهای بهجای آنکه امنیت انرژی ایران را تامین کند، توانایی این کشور برای گوناگونسازی و دستیابی به استقلال واقعی درزمینه تامین انرژی را پایین آورده است.
تهیهکنندگان این گزارش به قدرتهای بزرگ توصیه کردهاند که «ازطریق دموکراسی با مردم ایران وارد تعامل شوند و مشخص کنند که این تعامل چه منفعتی برای ایران خواهد داشت».
آنها در این گزارش گفتهاند: مردم ایران درجریان مذاکرات هستهای نبودهاند. درشرایطی که مقامهای آمریکا و اعضای کنگره اغلب از تحریمهای فلجکننده سخن میگویند بهندرت از هزینههای سنگین سیاستهای هستهای ایران و منافع بالقوه یک راه آشتیجویانه سخن گفتهاند.
تهیهکنندگان این گزارش نوشتهاند: یک راهحل پایدار این است که ایران متعهد شود از فعالیتهای مرتبط با ساخت سلاح هستهای خودداری کند و بتواند به غنیسازی اورانیوم در درجات پایین موردنیاز تولید برق ادامه دهد.
ایران تنها کشور هستهای است که «کنوانسیون ایمنی هستهای» را امضا نکرده و مواد و ذخایر هستهای این کشور پایینترین ضریب ایمنی در سطح جهان را دارد.
این گزارش درعین حال گفته است که «ایران از حق غنیسازی اورانیوم صرفنظر نخواهد کرد زیرا برخی از کشورهای درحال توسعه مانند ایران غنیسازی را یک حق میدانند».
در گزارش مشترک این دو نهاد پژوهشی آمریکایی به مذاکرهکنندگان طرف مقابل ایران توصیه شده است که «باید موضوعاتی که بار سیاسی کمتری دارند مانند همکاری در زمینه ایمنی هستهای و انرژیهای جایگزین را به عنوان گزینه با ایران مطرح کنند تا دوطرف از بنبست خارج شوند.»
این گزارش در آستانه مذاکرات ایران و گروه ۵+۱ منتشر شده است. قرار است نمایندگان ایران و این گروه شامل آمریکا، روسیه، بریتانیا، چین، فرانسه و آلمان روزهای ۱۶ و ۱۷ فروردین گفتوگوهای هستهای را در آلماتی قزاقستان ازسر بگیرند.