یکی از آیین‌های نوروزی که از روزگاری دور در فرهنگ ایرانیان ثبت شده و خانواده‌های ایرانی را هر ساله پیش از فرا رسیدن نوروز و آغاز بهار به جنب و جوش وامی‌دارد خانه تکانی است.

اما این رسم قدیمی که در گذشته با توجه به فضای کوچک‌تر خانه‌ها و اسباب و اثاثیه کمتر و زندگی ساده‌تر شکلی ساده‌‌تر از امروز داشت رفته رفته با بزرگ‌تر شدن خانه‌ها و همچنین گرفتاری‌های خانواده‌ها کمی پیچیده و گاه با مشکلاتی همراه شد.

ایرانیان از قدیم با تمیز و مرتب کردن خانه‌های خود به استقبال بهار و طبیعتی نو رفته و در پی اهمیتی فراتر از نظافت معمولی آن را خوش یمن می‌دانند.

این رسم دیرینه در اعتقاد ایرانیان به بازگشت ارواح درگذشتگان در این روزها به زمین و خانه و کاشانه خود ریشه دارد.

ایرانیان باستان بر این باور بودند که ارواح درگذشتگانشان از دیدن خانه‌های تمیز و آراسته شاد می‌شدند و برای بازماندگان دعای خیر می‌فرستند و در غیر این صورت غمگین و افسرده بازمی‌گردند.

می‌گویند بسیاری از ایرانیان به خصوص زرتشتیان از چند روز قبل از آغاز بهار در خانه خود مشک و عنبر می‌سوزاندند و شمع و چراغ روشن می‌کردند.

خانه‌تکانی و زدودن ناپاکی‌ها و پلشتی‌ها از فضای خانه در پایان سال مظهر و نمادی از زدودن کهنگی، سیاهی و مرگ و آماده کردن فضایی پاک برای استقبال از روشنایی‌ها و خوبی‌ها تعبیر شده است.

برخی از ایرانیان خانه‌تکانی در شب نوروز را بد یمن می‌دانند و بر این باورند که نظافت خانه باید تا قبل از مراسم چهارشنبه‌سوری پایان یافته و برخی از پژوهشگران انداختن کوزه‌های سفالی از پشت بام خانه‌ها را که در مراسم چهارشنبه‌سوری در قدیم انجام می‌شد با دور کردن ناپاکی‌ها و استقبال از نوروز در ارتباط می‌دانند.

در سال‌های اخیر عوارض جسمانی ناشی از خانه‌تکانی خانه‌های جدید با روش‌های امروزی که گریبان‌گیر کودکان و زنان شده است هشدارهایی را به دنبال داشته است.

انجام کارهای سنگین خانه‌تکانی و دردهای استخوانی و عضلاتی، مسمومیت‌های ناشی از متصاعد شدن بخارهای مواد شیمیایی را برای بزرگسالان و به ویژه زنان در پی داشته است.

استفاده ناآگانه و گاهی خوردن مواد شیمیایی چون وایتکس توسط کودکان نیز باعث بروز مسممومیت‌هایی مهلک در آنها شده است.