در دو روز آینده، صدها هزار نفر از جوانان ایرانی برای ورود به دانشگاه‌های دولتی تلاش می‌کنند. در همین حال نگرانی شرکت‌کنندگان اغلب جوان درباره محدودیت‌های جنسیتی، رشته‌ای و جغرافیایی بالا گرفته است.
هرچند تقاضا برای شرکت در کنکور نسبت به سال‌های گذشته بسیار کاهش یافته است، اما این روزها برخی همچنان در تب و تاب رقابت در این بخت آزمایی هستند که ممکن است بر سرنوشت زندگی و آینده کاری آنها را تاثیر زیادی داشته باشد.
بنابر اعلام سازمان سنجش، یک میلیون و ۱۵۰ هزار داوطلب در کنکور امسال که در روزهای پنج‌شنبه و جمعه نهم و دهم تیر برگزار می‌شود، شرکت کرده‌اند. از این تعداد، بیش از ۶۰ درصد را دختران و کمتر از ۴۰ درصد را پسران تشکیل می‌دهند.
با وجود این سهم عمده دختران، نگرانی‌ها درباره اعمال محدودیت‌های جنسیتی در سال‌های آینده بالا گرفته است.
همچنان اقبال دختران برای ادامه تحصیلات عالی بیش از پسران است اما این موضوع چندان خوشایند مسئولان جمهوری اسلامی نیست و بعضا واکنش‌های منفی آنها و تاکید بر سهمیه‌بندی جنسیتی را درپی داشته است.
موافقان اعمال محدودیت جنسی در دانشگاه‌ها معتقدند که افزایش تعداد فارغ‌التحصیلان دختر نسبت به پسر‌ها، سن ازدواج و آمار طلاق را افزایش داده است.
سعید پیوندی، کار‌شناس مسائل آموزشی و استادیار دانشگاه پاریس در این رابطه به مردمک می‌گوید: امسال در برخی دانشگاه‌ها مانند علم و صنعت و دانشگاه صنعتی اصفهان، در دوره کارشناسی ارشد به صورت آزمایشی برای دختران و پسران سهمیه جداگانه تعیین کرده‌اند. اما در مورد دوره کارشناسی هنوز این اتفاق نیفتاده است.
به گفته این وی، مسئولان درپی آن هستند که تاجایی که ممکن است به تدریج برای ورود دختران به دانشگاه‌ها سهمیه تعیین کنند که در رقابت آزاد با پسران شرکت نکنند، زیرا با توجه به شرایط کنونی درصد موفقیت دختران بیشتر است.
کاهش داوطلبان علوم انسانی
رئیس سازمان سنجش اعلام کرده که تا دو سال پیش، بیشترین تقاضای داوطلبان مربوط به رشته‌های علوم انسانی بوده اما از سال پیش، رشته‌های علوم تجربی بیشترین داوطلب را داشته است.
سعید پیوندی، استادیار دانشگاه پاریس در ارزیابی خود از دلایل این مساله می‌گوید: آموزش عالی در ایران اساسا با مساله بازار کار و کاریابی بعد از تحصیلات مواجه بوده است. به طوری اگر در سال‌های قبل دانشگاه رفتن مساله اصلی بوده، اکنون با گسترش بیکاری و ازدیاد فارغ‌التحصیلان، گرایش به سمت رشته‌هایی اهمیت پیدا کرده که اشتغال در آنها بیشتر است.
او درباره تاثیر مسائل سیاسی دو سال اخیر و تاکیدات آیت‌اله خامنه‌ای بر تجدیدنظر در رشته‌های علوم انسانی می‌گوید: این امکان وجود دارد، اما اندازه‌گیری میزان تاثیر آن مشکل است. به گفته او، موضوعات سیاسی گذرا هستند اما دلایل گرایش به سمت رشته‌های خاص، ساختاری‌تر است.
شهریور سال گذشته، ابوالفضل حسنی، مدیر کل دفتر گسترش آموزش عالی اعلام کرده بود « پذیرش دانشجو در دوره کارشناسی در رشته‌های علوم انسانی کاهش خواهد یافت، اما در علوم پایه و فنی و مهندسی محدودیت کمتری در نظر گرفته شده است».
تقاضا برای شرکت در رشته‌های علوم تجربی در کنکور امسال، بیش از ۴۰۰ هزار نفر است درحالی که داوطلبان رشته‌های علوم انسانی به حدود ۳۷۵ هزار نفر می‌رسد. بیش از ۲۸۰ هزار نفر نیز در رشته‌های علوم ریاضی شرکت کرده‌اند و در رشته‌های هنر نیز تعداد داوطلبان، حدود ۵۳ هزار نفر است.
به گفته مسئولان سازمان سنجش، سوابق تحصیلی در نتایج آزمون امسال، ۲۵ درصد تاثیر دارد.
همچنین از دیگر محدودیت‌های وزارت علوم برای داوطلبان آزمون کنکور، همراه داشتن تلفن همراه حتی به صورت خاموش، همراه داشتن وسایل غیرمجاز، همراه داشتن هر نوع یادداشت و یادداشت برداری از جواب‌هاست.
همچنین به گفته مسئولان وزارت علوم، علاوه بر موارد ذکرشده، «هر گونه تحرکی که نظم را برهم زند مثل دادن و گرفتن پاک کن»، محرومیت از شرکت در کنکور از یک تا ۱۰ سال و جریمه نقدی به دنبال دارد.
ظرفیت پذیرش دانشجو و کیفیت دانشگاه‌ها
مسئولان وزارت علوم ظرفیت پذیرش دانشجو در کنکور سراسری امسال را ۵۸۵ هزار نفر اعلام کرده و گفته‌اند که در آزمون امسال نسبت به سال گذشته، ۶۰ هزار نفر افزایش ظرفیت وجود دارد.
حتی رئیس سازمان سنجش گفته «در صورت افزایش نیافتن ظرفیت دانشگاه‌ها، باز هم ۱۵۰ هزار صندلی خالی داریم». اما به گفته رئیس کمیسیون آموزش مجلس، «این صندلی‌های خالی، صندلی‌های بی‌کیفتی هستند که دانشجویان رغبتی به آن ندارند».
اما محمدحسین سرورالدین، رئیس سازمان سنجش آموزش علاوه بر ظرفیت دانشگاه‌های دولتی، به ظرفیت پذیرش دانشجو در دانشگاه‌های علمی کاربردی، فنی و حرفه‌ای و دانشگاه پیام نور اشاره و چنین جمع بندی کرده که بنابراین امسال «۵۰ درصد داوطلبان کنکور سراسری سال ۹۰، به راحتی در دانشگاه‌ها پذیرفته می‌شوند».
اما علی عباسپور، رئیس کمیسیون آموزش مجلس از «افزایش بی‌رویه دانشجو در بدنه برخی دانشگاه‌های غیردولتی و فاقد هرگونه امکانات آموزشی» انتقاد کرده است.
بومی گزینی
سیاست بومی گزینی از طرح‌هایی است که وزارت علوم از سال گذشته به صورت گسترده‌تر به دنبال اجرای آن است. اما به دلیل اعتراض‌های بسیار، هنوز برخی رشته‌ها از این طرح مستثنی شده‌اند.
ابراهیم خدایی، معاون سازمان سنجش اعلام کرده که «۱۳ رشته پرطرفدار از جمله رشته‌های مهندسی برق، مهندسی مکانیک، مهندسی کامپیو‌تر، مهندسی عمران، مهندسی معماری، مهندسی صنایع، پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی و دامپزشکی، حقوق، روان‌شناسی و حسابداری مانند سال گذشته از بومی‌گزینی مستثنی هستند».
سعید پیوندی، دکترای جامعه‌شناسی و تربیت از دانشگاه پاریس در این رابطه به مردمک می‌گوید: هدف مسئولان وزارت علوم از اجرای این سیاست، بیشتر جلوگیری از جابجایی دانشجویان به خصوص دانشجویان دختر در شهرستان‌ها است. به باور این مسئولان، جابجایی و رفتن این دانشجویان برای ادامه تحصیل به شهرهای دیگر، می‌تواند آسیب‌های اخلاقی و اجتماعی به دنبال داشته باشد، بنابراین درپی اجرای این سیاست و ایجاد محدودیت‌های بیشتر در این زمینه هستند.
به گفته آقای پیوندی، مسئولان وزارت علوم از سال گذشته قصد داشتند که سیاست بومی‌سازی را به‌طور کامل اجرا کنند اما وقتی آن را غیرقابل اجرا دیدند، بخشی از سهمیه دانشگاه‌ها را به صورت بومی درنظر گرفته‌اند.
تفکیک جنسیتی در انتظار دانشجویان
اما در کنار تمام انتظارات برخی دانش‌آموزان و خانواده‌های آنها برای قبولی در دانشگاه، پذیرفته‌شدگان با حاشیه‌های متعددی به جز تحصیل و فعالیت‌های دانشجویی روبرو خواهند بود.
تفکیک جنسیتی در دانشگاه‌ها از جمله این مسائل است که چند سالی است از سوی مسئولان دانشگاه‌ها و در مواردی نمایندگان مجلس مطرح می‌شود.
همین چند روز پیش، علی کریمی فیروزجایی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس گفته بود «تفکیک جنسیتی کلاس‌های دانشگاه، از مهرماه امسال اجرا می‌شود». حتی به گفته روسای دانشگاه‌ها، وزارت علوم در این زمینه برنامه‌هایی را تدوین و به دانشگاه‌ا ابلاغ کرده است.
با این حال علیرضا رهایی، رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر گفته «اجرایی‌کردن این طرح نیاز به بررسی‌های بیشتری دارد تا باعث آسیب‌های علمی در دانشگاه‌ها نشود». او همچنین گفته اجرای این طرح با توجه به شرایط فعلی دانشگاه‌ها امکان‌پذیر نیست و نیاز به فضا و امکانات خاصی دارد.
اما رئیس دانشگاه شریف اعلام کرده که قرار است در این دانشگاه، برای دانشجویان پسر و دختر سال اول، کلاس‌های جداگانه‌ای برگزار شود.
کامران دانشجو، وزیر علوم ایران اسفندماه سال گذشته، گسترش دانشگاه‌های تک‌جنسیتی در همه استان‌ها را مطرح کرده و گفته بود: اختلاط در دانشگاه‌ها یعنی مناسبات با الگوی غربی، مورد پسند هیچ یک از آحاد ملت، خانواده‌ها و دانشجویان نیست.
در کنار همه محدودیت‌ها برای دانشجویان و شمار زیادی از فارغ‌التحصیلان بیکار، اما باز هم برخی از جوانان به کنکور دلبسته‌اند که بتوانند با گذشتن از سد آن، امکانی برای تغییر شرایط آینده خود فراهم کنند. در هرحال برخی جوانان هم هستند که رفتن به دانشگاه را نوعی وقت‌گذرانی می‌دانند و به آن تن نمی‌دهند اما برخی دیگر با داشتن امید اندکی، باز هم به گرفتن مدرک آن دل خوش کرده‌اند. این درحالی است که رتبه دانشگاه‌های ایران در میان دانشگاه‌های دنیا از نمره بالایی برخوردار نیست.
