نهمین دوره کنفرانس ایران‌شناسی در حالی از فردا پنج‌شنبه در استانبول در ۲۵۰۰ کیلومتری تهران برگزار می‌شود که تلاش رسانه‌های وابسته به جمهوری اسلامی برای ممانعت از حضور پژوهشگرانی از ایران در این کنفرانس، به نتیجه رسیده است.
نهمین دوسالانه انجمن بین‌المللی ایران‌شناسی از فردا ۱۲ تا ۱۴ مرداد (۲ تا ۵ اوت) در شهر استانبول در ترکیه برگزار می‌شود. قرار است در این کنفرانس بیش از ۲۵۰ محقق و چهره آکادمیک درباره حدود ۱۲۵ موضوع سخنرانی کنند.
کنفرانس ایران‌شناسی را «انجمن بین‌المللی ایران‌شناسی» برگزار می‌کند که ۴۵ سال پیش شکل گرفته است.
طبق گزارش‌ها، دوره‌های گذشته این کنفرانس، به غیر از یک‌بار در سال ۲۰۰۶، همیشه در شهرهای آمریکای شمالی برگزار شده است. با برگزاری این کنفرانس در ترکیه، مدیران آن امیدوار بوده‌اند شرکت در این برنامه برای محققان و دانشگاهیانی که از ایران می‌آیند، ساده‌تر باشد.
یک هفته پیش از برگزاری این کنفرانس، هوشنگ اسفندیار شهابی، رئیس انجمن بین‌اللملی ایران‌شناسی، در یادداشتی روی صفحه فیس‌بوک این انجمن نوشت نهمین کنفرانس انجمن به چند دلیل در استانبول برگزار می‌شود؛ از جمله این‌که سفر به ترکیه برای استادان و پژوهشگران ایرانی آسان‌تر است و آنان از این نظر از مشکلاتی که برای شرکت در کنفرانس‌های امریکا، انگلستان و کانادا با آن روبه‌رو بودند فارغ خواهند بود.
اما با توجهات رسانه‌های وابسته به حکومت در ایران به این کنفرانس، این برنامه از چند هفته پیش از برگزاری‌اش خبرساز شد و دشواری‌هایی برای شرکت‌کردن افرادی از ایران پیش آمده است.
خیز کیهان سه هفته مانده به کنفرانس استانبول
روزنامه کیهان که مدیر آن حسین شریعتمداری منصوب آیت‌الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی است، روز ۲۴ تیرماه با اشاره به نهمین کنفرانس دو سالانه مطالعات ایران‌شناسی، آن را «پاتوق جاسوسان آکادمیک- خصوصا اسرائیلی ها- در حوزه علوم انسانی» خواند.
در سه سال گذشته رهبر جمهوری اسلامی، آیت‌الله علی خامنه‌ای، از جوّ حاکم بر حوزه علوم انسانی در دانشگاه‌های ایران انتقاد کرده و خواستار اسلامی‌شدن آن شده بود. مقامات دولتی نیز در اظهارات متعددی، از برخورد با «استادان سکولار» و «اسلامی‌شدن» علوم انسانی خبر داده بودند.
حال روزنامه کیهان در ستون «خبر ویژه»اش درباره این کنفرانس در حوزه علوم انسانی هشدار داده که قرار بوده استادانی از دانشگاه‌های الزهرا، تهران، تربیت مدرس، فردوسی مشهد، و همین‌طور نهادهایی همچون مرکز دائره المعارف بزرگ اسلام، سازمان میراث فرهنگی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، انجمن زبان‌شناسی ایران، انجمن حکمت و فلسفه، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی در این کنفرانس مقاله ارائه کنند یا در جلسات حضور داشته باشند.
کیهان که از تندرو‌ترین رسانه‌های عمده در ایران است، همچنین نوشته بود قرار است در این کنفرانس «راهکارهای بهبود رابطه ایران و اسرائیل به مدعوین ایرانی القاء شود».
اشاره این روزنامه ایرانی به پنلی با موضوع «ایران و اسرائیل: ورای کلیشه‌های سرسخت» است که فرهاد کاظمی از دانشگاه نیویورک مدیر آن است و لیور استرنفلد از دانشگاه تگزاس قرار است با موضوع «متحدان غیرمنتظره: مصدق و جناح راست اسرائیل» سخنرانی کند و همین‌طور اورلی رحیمیان از دانشگاه اسرائیلی بن‌گوریون درباره «از یهودیان جدید تا شیطان کوچک: تصویر یک «اسرائیلی» نزد ایرانیان در اواخر قرن بیستم» سخن بگوید.
به این ترتیب با وجودی که کیهان نوشته است سخنرانان این پنل «برای مدعوان ایرانی و دیگر حاضران درباره چگونگی ایجاد رابطه میان ایران و اسرائیل سخنرانی خواهند کرد»، این پنل اشاره‌ای به رابطه ایران و اسرائیل ندارد. در عین حال چهره‌های دیگری از دانشگاه‌های اسرائیلی همچون دیگر دانشگاه‌ها در پنل‌های دیگر سخنرانی دارند که موضوعات دیگری جز اسرائیل دارند.
روزنامه کیهان همچنین رئیس کنفرانس ایران‌شناسی، تورج اتابکی را متهم کرده که «به دنبال ایجاد شبکه‌ای از مبلغان علوم انسانی سکولار در ایران است».
آقای اتابکی، استاد تاریخ اجتماعی خاورمیانه و آسیای مرکزی در دانشکده تاریخ دانشگاه آمستردام است.
این روزنامه تندرو همچنین یادآوری کرده که پیش‌تر هم هشدار داده بود «کنفرانس‌هایی تحت پوشش سمینارهای آکادمیک برگزاری می‌شوند که از اهداف اصلی آن القاء راهکارهای بهبود رابطه ایران و اسرائیل به مدعوین و تخلیه اطلاعاتی دانشمندان ایرانی است».
کیهان در ادامه این اتهام‌ها به کنفرانس ایران‌شناسی و برگزارکنندگان آن، از مدیران وزارت علوم و مقامات امنیتی ایران خواسته بود درباره مشارکت دانشگاه‌ها و نهادهای علمی ایران در «این‌گونه کنفرانس‌های صهیونیستی بالاخص دوسالانه مطالعات ایران‌شناسی در ترکیه حساسیت ویژه داشته باشند» و و درباره آن «برخورد قاطع» و «روشنگری مستند» کنند.
پس‌لرزه‌های اتهام کیهان
همچون بسیاری از موارد مشابه که اتهام‌های کیهان به‌گستردگی در دستگاه‌ها و نهادهای حکومتی در ایران جدی گرفته شده و مایه تصمیم‌ها و واکنش‌ها شده، این مطلب روزنامه کیهان علیه کنفرانس ایران‌شناسی، در نهادهای مختلف دانشگاهی و تحقیقاتی جدی گرفته شد و عینا در وبسایت‌های شماری از آنان نقل شد؛ از جمله در وبسایت کتابخانه مجلس شورای اسلامی.
دو روز مانده به تاریخ برگزاری کنفرانس ایران‌شناسی در استانبول، خبرگزاری فارس که نزدیک به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شناخته می‌شود در چند خبر، به واکنش‌های مقامات دولتی و دانشگاهی ایران به این کنفرانس پرداخت و اتهام‌های کیهان در این باره را با جزئیات بیشتری منتشر کرد.
با بالاگرفتن این اتهام‌ها درباره کنفرانس ایران‌شناسی، خبرگزاری شبه‌امنیتی فارس دو روز مانده به این کنفرانس در خبری مفصل همین اتهام را با جزئیات بیشتری مطرح کرد.
فارس این کنفرانس را «به نام ایران‌شناسی اما با طعم «آمریکایی-صهیونیستی» خواند.
این خبرگزاری کنفرانس ایران‌شناسی را به افراد مختلفی منتسب کرده؛ از پیروان بهائیت گرفته تا اعضای سازمان مجاهدین خلق، چپ کمونیستی و سلطنت‌طلب‌ها.
فارس نوشته است ۶ استاد اسرائیلی در حوزه مسائل ایران در این کنفرانس حضور دارند و «۵ میهمان ویژه که همگی از بنیاد اشرف پهلوی در واشنگتن دی. سی و حامی بهائیت هستند» در آن شرکت می‌کنند.
این خبرگزاری با تاکید بر پنل‌هایی با موضوعات مرتبط با بهاییت یا پیروان آن و همچنین نام‌بردن از چهره‌هایی که به نوشته این خبرگزاری بهایی هستند، این کنفرانس را به گرایش به این آیین متهم کرده است.
فارس همچنین دستگاه‌های امنیتی اطلاعاتی ایران را به «غفلت» درباره این کنفرانس و وزارت علوم را به «بی‌توجهی برای ارائه هشدارهای لازم به استادان شرکت‌کننده در این نشست‌ها» متهم کرده است.
فارس همچنین دو روز مانده به برگزاری کنفرانس استانبول، خبر داد: هشدار رسانه‌ها باعث شده تا بیش از ۴۰ تن از استادان دانشگاهی از ۷ موسسه آموزشی دانشگاه اصفهان، دانشگاه الزهرا، موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه، دانشگاه تربیت مدرس، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دانشگاه آزاد، دانشگاه تهران از شرکت در این کنفرانس چشم‌پوشی کنند.
«توطئه‌ای بود که منتفی شد»
در این باره مقامات دولتی هم واکنش نشان دادند. خبرگزاری فارس از قول معاون پژوهشی وزیر علوم نوشت که کنفرانس استانبول، «تله‌ای برای نخبگان» ایران و «یکی از توطئه‌های دشمن بود که به لطف الهی منتفی شد».
محمد مهدی‌نژاد نوری در این مصاحبه با فارس، عمده مدیران و گردانندگان کنفرانس ایران‌شناسی استانبول را «دشمنان نشان‌دار ملت ایران» خوانده و گفته است: کل این کنفرانس توسط جریان انگلیسی، آمریکایی و صهیونیستی اداره می‌شود.
او با اشاره به برگزاری این کنفرانس در ترکیه و امکان سفر آسان و ارزان به این کشور گفته است: استادان و دانشمندان به عنوان تعاملات علمی و بین‌المللی فرصت را مناسب دانستند تا در این کنفرانس حضور یابند.
واکنش وزارت علوم به این مصاحبه کفایت نکرد و در اطلاعیه‌ای مکتوب، از دانشگاهیان و محققان ایرانی خواست از حضور در این کنفرانس خودداری کنند و همچنین هشدار داد به مشارکت و ارائه مقاله دراین کنفرانس هیچ‌گونه امتیاز پژوهشی تعلق نمی‌گیرد.
امتیازهای پژوهشی برای ارتقای رتبه دانشگاهی افراد موثر است و یکی از انگیزه‌های اصلی دانشگاهیان در ایران برای شرکت در برنامه‌های علمی و کنفرانس‌ها، همین امتیاز علمی است.
رئیس دانشگاه علامه طباطبایی تهران، صدرالدین شریعتی، نیز در این باره به فارس گفت که «برای جلوگیری از سوءاستفاده دشمنان» از این دانشگاه کسی در کنفرانس استانبول شرکت نمی‌کند.
آقای شریعتی گفته است: دانشگاهیان هر جایی که احساس کنند، ضدانقلاب و دشمنان استکباری از حضور ما سوءاستفاده کنند، اگر از زمین و آسمان علم ببارد، شرکت نخواهند کرد.
در ادامه واکنش‌ها، رئیس دانشگاه الزهرا هم گفته است استادان این دانشگاه مباحث کنفرانس یادشده را «علمی» نمی‌دانند و از شرکت در این کنفرانس انصراف داده‌اند.
انسیه خزعلی تایید کرده که سه نفر از استادان دانشگاه الزهرا مقالاتی برای این کنفرانس فرستاده بودند که مورد پذیرش کنفرانس قرار گرفته بود و قصد سفر به استانبول را داشتند و حتی هتل خود را نیز رزرو کرده بودند.
اما به گفته رئیس دانشگاه الزهرا «وقتی این استادان فهمیدند دست‌هایی از سوی صهیونیست‌ها پشت این کنفرانس است، انصرافشان را کتبا اعلام کردند و بیان کردند که اعتقادی به علمی‌بودن این کنفرانس ندارند».
پیروزمندی کیهان در مقابله با یک کنفرانس
روزنامه کیهان امروز چهارشنبه ۱۱ مرداد و یک روز مانده به آغاز کنفرانس ایران‌شناسی در استانبول با لحنی پیروزمندانه نوشته است که «افشاگری» اش درباره این کنفرانس، به صدور اعلامیه وزارت علوم مبنی بر تحریم آن و موضع‌گیری مقامات دولتی منجر شده است.
کیهان نوشته است که حضور ۶۰ میهمان ایرانی کنفرانس دو سالانه ایران‌شناسی در ترکیه لغو شده است. به نوشته کیهان، پس از انتشار اتهام‌های این روزنامه به این کنفرانس، «۱۴ دانشگاه و مرکز علمی و چندین استاد مدعو این کنفرانس» در نامه‌هایی به کیهان، انصراف خود را از شرکت در آن اعلام کرده‌اند.
روزنامه کیهان متن چند نامه انصراف را منتشر کرده که از جمله در یکی از آن‌ها از قول حمید علامی، عضو عضو هیئت علمی گروه انگلیسی دانشکده زبان و ادبیات دانشگاه یزد، خطاب به ریاست این دانشگاه نوشته شده است: احتراما به استحضار می‌رساند با توجه به حضور و دسیسه صهیونیست‌ها و مزدوران سلطنت‌طلب در نهمین کنفرانس دوسالانه انجمن بین المللی ایران‌شناسی، ضمن ابراز انزجار از اسرائیل و ایادی آن، بدینوسیله انصراف خود را از شرکت در این کنفرانس اعلام می‌دارم. با آرزوی نابودی اسرائیل و استکبار جهانی»
طبق اعلام کنفرانس ایران‌شناسی، آقای علامی قرار بوده در یکی از پنل‌های این کنفرانس با موضوع «زبان‌شناسی اجتماعی زبان فارسی در ایران»، سخنرانی‌ای با عنوان «زنان به مثابه نگهبانان نزاکت زبانی: مروری بر مطالعات زبان‌شناسی اجتماعی درباره نزاکت در زبان فارسی» ارائه دهد.
مدیر روزنامه کیهان، حسین شریعتمداری که منصوب آیت‌الله علی خامنه‌ای است، در سرمقاله امروز چهارشنبه این روزنامه با تیتر «خواب طلایی که آشفته شد»، ضمن تاکید بر نقش کیهان در اعمال محدودیت و فشار بر شرکت‌کنندگان ایرانی در کنفرانس استانبول، نوشته است اگر کسی از چهره‌های دانشگاهی و تحقیقاتی از ایران در این کنفرانس شرکت کند، «وظیفه وزارت محترم علوم است که بلافاصله و بدون کمترین ملاحظه‌ای به حضور آن‌ها در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور خاتمه دهد».
واکنش‌های برگزارکنندگان
انجمن بین‌المللی ایران‌شناسی که کنفرانس دو سالانه ایران‌شناسی را برگزار می‌کند، در واکنش به این اتهام‌ها در صفحه اول وبسایت خود در توضیحی کوتاه نوشته است: انجمن بین‌المللی ایران‌شناسی یک سازمان خصوصی، غیرانتفاعی و غیر سیاسی متشکل از افرادی است که در گسترده‌ترین مفهوم آن، علاقه‌مند به مطالعات ایرانی هستند.
مدیران این کنفرانس در گفت‌وگو با مردمک تایید کرده‌اند بر افرادی که قصد داشته‌اند از ایران در این کنفرانس شرکت کنند، فشار آمده که از حضور خود انصراف دهند.
تورج اتابکی، مدیر برگزاری کنفرانس ایران‌شناسی در استانبول در واکنش به این خبر‌ها و اطلاعیه‌ها ضمن ابراز تاسف درباره آن‌ها گفت: انگار قرار است یک دیوار بلند به دور ایران کشیده شود و مانع ارتباط اهل علم با همکارانشان در حوزه‌های مشابه شوند. اساس کار علمی بر این است که هر کس بتواند نظر خود را مطرح کند و نظر کس دیگری را هم نقد کند.
آقای اتابکی این واکنش‌ها را یک «توهین بزرگ» و زیر سوال بردن بضاعت علمی پژوهشگرانی که در ایران کار می‌کنند بر شمرد و گفت: این رفتار یعنی انگار پژوهشگران، صغیر هستند و نمی‌توانند تشخیص دهند و امکان دارد در معرض تهاجم فکری کسانی دیگر قرار بگیرند.
این رئیس کنفرانس ایران‌شناسی تاکید کرده که برای دوره‌های پیشین این کنفرانس هم چنین مشکلاتی از سوی نهادهای حکومتی ایجاد می‌شده اما در این دوره از کنفرانس چون مقامات دولتی نیز مواضعی نزدیک به تندروهایی همچون روزنامه کیهان دارند، این دشواری‌ها بیشتر حس شده است.
