پنج ماه مانده به انتخابات ریاست جمهوری در ایران، بازار رسانه باز هم پر رونق است اما این بار طیف‌های مختلف جناح موسوم به اصولگرا میدان‌دار این عرصه شده‌اند. این گزارش فهرست بلند بالای این رسانه‌ها را مرور می‌کند.
نمایه الفبایی رسانه‌ها را اینجا ببینید
در روزهای سرد سیاست ایران که کرکره احزاب پایین کشیده شده، دانشگاه‌ها بوی خزان می‌دهند، کمر رسانه‌های مکتوب زیر بار گرانی کاغذ و نبود آگهی خم شده و رسانه‌های شفاهی کماکان در انحصار صداوسیما باقی مانده‌اند، رسانه‌های مجازی به ویژه سایت‌های خبری سیاسی و خبرگزاری‌ها، مهم‌ترین عرصه باقیمانده برای رقابت در فضای داخلی اطلاع رسانی ایران محسوب می‌شوند. فضایی که با پشتوانه فیلترینگ از وجود رقبای اصلاح طلب پاک شده و به طور نسبی در اختیار اصولگرایان قرار دارد.
این «فضای رقابتی مصنوعی» البته امکان نسبتا خوبی برای شنیدن و تفکیک تنوع موجود در دیدگاه‌های اصولگرایان ایرانی فراهم کرده و بسیاری از سایت‌های خبری- سیاسی و یا رسانه‌های مکتوب فعال کنونی به مثابه بلندگوی احزاب سنتی و نوپای اصولگرا و یا معدود نهادهای سیاسی اصلاح طلب عمل می‌کنند.
اصولگرایان سنتی؛ پر حرف و کم رسانه
طیف اصولگرای سنتی را که در نهادهایی چون جامعه روحانیت مبارز، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، جامعه اسلامی مهندسین، جمعیت موتلفه و نهادهای اقماری‌اش مانند جامعه اسلامی اصناف و بازار و یا نهادهای هماهنگ کننده مانند جبهه پیروان خط امام و رهبری حضور دارند، می‌توان رسانه‌ای‌ترین بخش اصولگرایان ایرانی دانست.
رسانه اصلی این طیف روزنامه رسالت است ولی در سال‌های اخیر در فضای مجازی هم فعال شده‌اند. هفته نامه شما، سایتی فعال به همین نام دارد و علاوه بر انتشار نسخه پی دی اف به صورت روزانه نیز به انتشار گزیده خبرهای سیاسی مشغول است، این رویه در سایت حزب موتلفه هم قابل رصد است.
سه سایت نامه نیوز، سیاست نامه و تعامل نیوز، پایگاه‌های اطلاع رسانی اقماری این طیف محسوب می‌شوند. در سایت نامه نیوز اخبار سیاسی و در سایت تعامل نیوز، نگاه اقتصادی چهره‌های نزدیک به موتلفه را می‌توان خواند. سیاستنامه اخیرا رویکرد سیاسی کمرنگ تری اتخاذ کرده است.
هفته نامه تجارت فردا که توسط چهره‌های اصولگرای سنتی نزدیک به اتاق بازرگانی تهران و ایران حمایت مالی می‌شود را می‌توان رسانه مکمل طیف اصولگرایان سنتی دانست که در عین حال از حضور قوی اقتصاددانان اصلاح طلب برای نقد دولت احمدی‌نژاد بهره می‌برد.
روزنامه قانون که توسط مصطفی پورمحمدی حمایت می‌شود نیز عضو تازه وارد این مجموعه محسوب می‌شود. هفته نامه «متن» هم نزدیک به مصطفی پورمحمدی قلمداد می‌شود.
طیف شهردار، پر شمار و کم حرف
رسانه‌های اصولگرای وابسته به شهرداری تهران را می‌توان گسترده‌ترین مجموعه رسانه‌ای فعال در ایران دانست. حدود ۲۰ مجله اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در زیر مجموعه گروه مجلات همشهری منتشر می‌شود که مهم‌ترین آنها را باید همشهری جوان، همشهری ماه و همشهری اقتصاد دانست. دو روزنامه تهران امروز و همشهری نیز ارگان‌های مکتوب این طیف محسوب می‌شوند. روزنامه‌هایی چون «حزب الله» یا «ابتکار» به صورت ادواری از حمایت‌های مالی شهرداری تهران بهره‌مند شده‌اند.
جولانگاه اصلی این طیف اما در عرصه رسانه‌های مجازی است. سایت فردانیوز مهم‌ترین سایت مبلغ شهردار تهران، محمدباقر قالیباف محسوب می‌شود. سه سایت فرارو و شفاف و عماریون هم اضلاع مهم دیگر این حلقه را تشکیل می‌دهند. سایت عماریون البته کماکان خط ارتباطی خویش با سازمان اطلاعات سپاه را از طریق چهره‌هایی چون رضا گلپور حفظ کرده است.
فرارو نیز که توسط فرزند عزیزالله خوشوقت، روحانی نزدیک به آیت‌الله خامنه‌ای اداره می‌شود، شاخه اصلاح طلبانه طیف قالیباف را نمایندگی می‌کند. سایت‌های زندگی نیوز و سروش نیوز نیز در چند ماه اخیر در مسیر تبلیغاتی شهردار تهران فعال شده‌اند و به طور نسبی از حضور روزنامه نگاران اصلاح طلب بهره می‌برند.
سایت‌های اقماری دیگر این طیف عبارتند از امروزی‌ها، دادنا، کاشف نیوز و انعکاس که حضور کم رنگ تری در فضای اطلاع رسانی دارند و‌گاه نیز به دلیل عدم حمایت مالی، به صورت مقطعی تعطیل می‌شوند.
سایت نیمروز و پارسینه نیز حمایت تلویحی از این طیف دارند. برخی اتفاقات سیاسی مانند ائتلاف قالیباف با غلامعلی حداد عادل سبب شده که سایت نیمروز از این طیف فاصله بگیرد.
سایت اقتصاد ایران آنلاین نیز توسط گروه مجله همشهری اقتصاد اداره می‌شود.
لاریجانی‌ها، کم شمار، پر نفوذ
رسانه‌های وابسته به رئیس مجلس، اگرچه کم شمار هستند ولی از قدرت تاثیرگذاری بسیار خوبی برخوردار هستند. مهم‌ترین رسانه این طیف، سایت خبرآنلاین است که توسط حسین انتظامی اداره می‌شود. دو سایت اقماری حرف نو و ۲۴ آنلاین هم در حاشیه خبرآنلاین فعال هستند.
خبرگزاری خانه ملت هم در ماه‌های اخیر شتابی دو چندان به فعالیت خبری‌اش داده و طیف حامی لاریجانی در مجلس یعنی فراکسیون رهروان ولایت را پوشش خبری می‌دهد.
مواضع این طیف البته توسط رسانه‌های نزدیک به موتلفه و تا حدودی رسانه‌های نزدیک به شهردار تهران و یا روزنامه «حمایت» که وابسته به قوه قضاییه است، پوشش داده می‌شود.
هفته نامه «مثلث» هم از جمله رسانه‌هایی هست که به طور فعال در خدمت این طیف است. این هفته نامه البته وابستگی‌هایی به طیف قالیباف نیز دارد.
کلید واژه‌ها:
رسانه‌های اصولگرا: رسانه‌های نزدیک به جناح راست ایران که به رهبر جمهوری اسلامی و سپاه نزدیک‌اند و حول محور چهره‌هایی چون علی لاریجانی، محمد باقر قالیباف و سران احزاب اصولگرا شکل گرفته‌اند.
رسانه‌های اصلاح‌طلب: رسانه‌هایی که به محمد خاتمی، اکبر هاشمی نزدیک‌اند و خواستار تغییرات اصلاح‌طلبانه در نظام حاکم هستند.
شبه اصلاح‌طلب: رسانه‌هایی که صاحبان‌شان خود را به اصلاح‌طلبان نزدیک می‌دانند اما قواعد بازی اصول‌گراها را می‌پذیرند.
حامی دولت: رسانه‌هایی که وابستگی مالی و فکری به دولت محمود احمدی‌نژاد دارند و علیرغم مخالفت‌ها، از سیاست‌های دولت حمایت می‌کنند.
منتقد دولت: رسانه‌هایی که فارغ از اصولگرا یا اصلاح‌طلب بودن منتقد دولت محمود احمد‌نژاد هستند. عمده مخالفت اصول‌گراها به دلیل نفوذ جریان موسوم به انحرافی در دولت است.
منفردهای موثر
سایت‌های بازتاب امروز و عصر ایران را می‌توان نماد رسانه‌های منفرد اصولگرا دانست که علیرغم نزدیکی به برخی چهره‌های سیاسی (بازتاب به محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نزدیک است و عصر ایران به منوچهر متکی، وزیر سابق امور خارجه)، در حوزه‌های سیاست خارجی، فرهنگی و اجتماعی نگرش نزدیکی به اصلاح طلبان نیز دارند.
سایت سفیر نیوز که به علی اکبر ناطق نوری نزدیک است جزو طیف منفرد‌ها محسوب می‌شود. سایت‌های انتخاب که توسط مصطفی فقیهی اداره می‌شود و سایت دی پرس نیز مشی مشابهی دارند و نگرش اصولگرایان تحول یافته یا نزدیک به اصلاح طلبان را منعکس می‌کنند.
در میان روزنامه‌ها، نماد چنین رسانه‌ای روزنامه جمهوری اسلامی است که توسط مسیح مهاجری منتشر می‌شود و به طور گسترده‌ای از نظرات سیاسی هاشمی رفسنجانی حمایت می‌کند.
طیف رضایی، همچنان تن‌ها
سایت تابناک مهم‌ترین رسانه مجازی است که مواضع محسن رضایی را پوشش می‌دهد. سایت اعتدال را می‌توان سایت دیگر این مجموعه حساب کرد که به همراه روزنامه ملت ما، مجموعه‌ای متنوع برای دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام فراهم کرده‌اند. این مجموعه متنوع البته در عرصه سیاسی برای اطلاع رسانی درباره اهداف و افکار سیاسی محسن رضایی توفیق چندانی نداشته‌اند.
اصولگرایان رادیکال، پرشمار و پرنفوذ
رسانه‌های وابسته به اصولگرایان رادیکال پرشمار هستند و به اندازه کافی پر نفوذ. این رسانه‌ها به طور عمده به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی وابسته‌اند.
خبرگزاری‌های فارس، تسنیم، دانشجو، باشگاه خبرنگاران جوان و نسیم آنلاین، پنج سایت خبری فعالی هستند که مواضع این طیف را پوشش می‌دهند.
علاوه بر این، سایت‌های مشرق نیوز، بصیرت، ندای انقلاب، دیده‌بان، فرهنگ نیوز، جوان آنلاین (نسخه مجازی روزنامه جوان)، اول نیوز، فاطر نیوز (که توسط عوامل خبرگزاری تسنیم اداره می‌شود)، دی نیوز، صراط نیوز، بولتن نیوز، جام نیوز (که رصد رسانه‌های مخالف نظام را بر عهده دارد) و خبرنامه دانشجویان ایران مهم‌ترین سایت‌های این طیف محسوب می‌شوند.
سایت برهان مهم‌ترین ارگان تئوریک اصولگرایان رادیکال است که به همراه دو سایت ایران هسته‌ای، اشراف و ایران دیپلماتیک هم توسط چهره‌های نزدیک به سعید جلیلی، دبیر شورای عالی امنیت ملی اداره می‌شوند. این طیف در عرصه رسانه‌های مکتوب به طور طبیعی از حمایت روزنامه کیهان برخوردار است و دو روزنامه جوان و وطن امروز نیز به انعکاس نظرات آنها مشغول هستند.
هفته نامه صبح صادق هم از دیگر تولیدات رسانه‌ای این طیف است. هفته نامه یالثارات الحسین و همچنین نشریه صبح دوکوهه که به مدیرمسئولی مسعود ده نمکی منتشر می‌شود، به روال سابق، گرایشی رادیکال دارند. ماهنامه «راه» که توسط وحید جلیلی، برادر دبیر شورای عالی امنیت ملی منتشر می‌شود نیز چنین رویکردی دارد.
حلقه تو در توی ایثارگران
سایت جهان نیوز که توسط علیرضا زاکانی اداره می‌شود، مهم‌ترین رسانه مجازی دو حزب رادیکال جمعیت رهپویان انقلاب اسلامی و جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی است. هفته نامه پنجره نیز توسط زاکانی منتشر می‌شود و سردبیر آن، فریدالدین حدادعادل است.
سایت الف که توسط احمد توکلی اداره می‌شود، در برخی از مواضع سیاسی به حمایت از این طیف می‌پردازد، با این حال رویکرد معتدل تری دارد.
خبرگزاری مهر توسط نیروهای نزدیک به این طیف اداره می‌شود و در عین حال با توجه به وابستگی به سازمان تبلیغات اسلامی و نزدیکی سیاسی رئیس این سازمان یعنی مهدی خاموشی به محمدباقر قالیباف، از پوشش مواضع شهردار تهران نیز غافل نیست.
تلاش ویژه شاگردان مصباح در عرصه رسانه
بی‌باک، رجانیوز، ۵۹۸، این سه سایت را می‌توان مثلث رسانه‌ای تیم محمد تقی مصباح یزدی در فضای رسانه‌ای دانست. بی‌باک نیوز به دفتر محمدتقی مصباح یزدی نزدیک است و توسط عوامل رئیس دفتر وی اداره می‌شود. سایت رجانیوز به طیف صادق محصولی نزدیک‌تر است و سایت ۵۹۸ توسط یکی از شاگردان قدیمی مصباح یزدی یعنی محسن ماندگاری اداره می‌شود.
سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی که تحت نظر روح الله حسینیان فعال است، از دیگر بازوهای اطلاع رسانی این مجموعه محسوب می‌شود. هفته نامه ۹ دی که به مدیرمسئولی حمید رسایی منتشر می‌شود و هفته نامه پرتو سخن که به مدیرمسئولی قاسم روانبخش روحانی نزدیک به محمدتقی مصباح یزدی منتشر می‌شود، دو بازوی مکتوب این طیف هستند.
سایت دیدبان در زمینه برجسته سازی مواضع تئوریک طیف مصباح یزدی فعال است. جبهه پایداری دارای سایت اطلاع رسانی مستقل هم هست که چندان فعال نیست. رسانه‌های نزدیک به طیف سپاه نیز به طور طبیعی اخبار مربوط به مصباح یزدی را خوب پوشش می‌دهند.
طیف دولت، در تدارک نبرد جدی‌تر
اگرچه سایت شبکه ایران و روزنامه ایران را می‌توان مهم‌ترین تریبون‌های وابسته به دولت احمدی‌نژاد دانست ولی دو خبرگزاری اصلی کشور یعنی ایرنا که توسط امیدی شهرکی، چهره نزدیک به مشایی و ساسان والی‌زاده، چهره نزدیک به رحیمی اداره می‌شوند هم در خدمت دولت احمدی‌نژاد هستند.
به این مجموعه می‌توان روزنامه هفت صبح و تماشا که توسط نیروهای نزدیک به ابوالحسن فقیه، مدیرعامل هلال احمر اداره می‌شوند و روزنامه خورشید که توسط طیف نزدیک به سعید مرتضوی و محمدرضا رحیمی اداره می‌شود را هم افزود. روزنامه‌های تفاهم و عصرایرانیان نیز رویکرد حمایت از دولت دارند.
در یک ماه گذشته، سایت نبرد نیوز توسط این طیف فعال شده و در خبر‌ها آمده که روزنامه شهروند که صاحب امتیازش جمعیت هلال احمر است نیز به زودی منتشر می‌شود. این خبر‌ها نشان از تدارک دیدن دولت برای انتخابات آینده دارد.
علاوه بر موارد گفته شده، روزنامه‌های فرهیختگان و آفرینش که وابسته به دانشگاه آزاد هستند نیز کانال‌های اطلاع رسانی دولت محسوب می‌شوند، همچنانکه روزنامه گسترش صنعت که توسط نزدیکان وزیر صنعت، معدن و تجارت اداره می‌شود و روزنامه‌های اقتصاد پویا و جهان اقتصاد نیز در عرصه اقتصادی به طور نسبی به دفاع و اطلاع رسانی درباره فعالیت‌های دولت مشغول هستند.
همین وضعیت در روزنامه‌های هدف و اقتصاد و عصر اقتصاد نیز حاکم است که البته بی‌ربط با مناسبات اقتصادی این تیپ روزنامه‌ها با وزارتخانه‌های خاص نیست.
هفته نامه جریان که با مدیرمسئولی پیریایی، استاندار همدان منتشر می‌شود، دیگر رسانه وابسته به طیف دولت است.
منفردهای بی‌جهت
در میان انبوه رسانه‌های اصولگرا گروهی از رسانه‌های مکتوب و مجازی نیز فعالیت دارند که به دلیل وابستگی‌های بالادستی مانند روزنامه خراسان (که توسط بخشی از دفتر رهبری اداره می‌شود) یا روزنامه قدس (که وابسته به عباس واعظ طبسی است)، به طور خاص و مستمر از طیف خاصی در میان اصولگرایان حمایت نمی‌کنند و مهم‌ترین اولویتشان، انعکاس و برجسته سازی نظریات رهبر جمهوری اسلامی است.
روزنامه جام جم را نیز می‌توان در زمره چنین رسانه‌هایی دسته بندی کرد که تلاش می‌کند از اصولگرایان نزدیک به رهبری حمایت یکسانی به عمل آورد یا اینکه مخالفت‌هایش با دولت خیلی برجسته نشود.
روزنامه‌های درجه دومی مانند راه مردم، اعتدال یا سیاست روز نیز از همین قاعده پیروی می‌کنند، هر چند در برخی مواقع با دریافت کمک‌های مالی چرخش‌های سیاسی دارند. به عنوان نمونه، در دوره‌ای خاص روزنامه راه مردم در اختیار طیف نزدیک به مشایی و رحیمی بود. روزنامه ابرار نیز چنین وضعیتی دارد.
برگ ریزان اصلاح طلبان
فضای رسانه‌ای کنونی اصلاح طلبان در داخل کشور را می‌توان در مقایسه با روزگار پس از ۷۶، برگ ریزانی تمام عیار دانست.
در فضای مکتوب، پنج روزنامه شرق، اعتماد، بهار، مردمسالاری و آرمان به فعالیت مشغول هستند. آرمان نزدیک‌ترین روزنامه به هاشمی رفسنجانی محسوب می‌شود، مردمسالاری در خدمت مصطفی کواکبیان و حزب متبوعش است، بهار را قدیمی‌ترهای اصلاح طلب منتشر می‌کنند و ترجیحشان در سیاست محمد خاتمی است. اعتماد با مدیرمسئولی الیاس حضرتی نیز همین ترجیح را دارد و شرق با مدیرمسئول محمد رحمانیان، گستره‌ای وسیع‌تر از اصلاح طلبان قدیم و جدید را در بر می‌گیرد.
روزنامه آفتاب یزد را هم می‌توان بدین مجموعه افزود ولی این روزنامه گرایش‌هایی چون حمایت قوی از سعید مرتضوی را هم در کارنامه خویش دارد و در یک سال اخیر، متزلزل عمل کرده است.
در این سبد، روزنامه اطلاعات با مدیرمسئولی دعایی هم هست که البته خیلی کم رنگ برای حمایت از اصلاح طلبان وارد می‌شود و از معدود چهره‌های نزدیک به اصلاح طلبان که می‌تواند بدون دغدغه در این روزنامه مطلب بنویسد، سید حسن خمینی است. سید حسن خمینی البته پایگاه مجازی جماران را نیز حمایت می‌کند که رویکردی اصلاح طلبانه دارد.
در عرصه رسانه‌های مجازی دست اصلاح طلبان واقعا خالی است، مهم‌ترین رسانه خبریشان، خبرگزاری ایلنا است که نفسی ندارد و چهره بالادستی‌اش علیرضا محجوب، نماینده تهران است. دو سایت آفتاب نیوز و بهارنیوز هم خبرهای اصلاح طلبان را پوشش می‌دهند. آفتاب نیوز اما خبرهای طیف روحانی و هاشمی رفسنجانی را نیز پوشش می‌دهد.
دو سایت دیپلماسی ایرانی و تاریخ ایرانی که زیر نظر صادق خرازی اداره می‌شوند نیز از دیگر رسانه‌های نزدیک به اصلاح طلبان محسوب می‌شوند. در میان مجلات هم سه گانه مشهور و قوی‌ای که تحت نظر محمد قوچانی و با مدیریت غلامحسین کرباسچی منتشر می‌شوند، یعنی ماهنامه ادبی تجربه، ماهنامه مهرنامه و هفته نامه آسمان، مهم‌ترین تریبون‌های اصلاح طلبان محسوب می‌شوند. البته حضور این دو در تجربه کمرنگ‌تر است.
هفته نام چلچراغ، هفته نامه نیمه جان ستاره صبح به مدیرمسئولی علی صالح آبادی و ماهنامه نسیم بیداری را که مدیریتش سوابق اصولگرایانه هم دارد می‌توان به این مجموعه افزود.
برخی از اقتصاددانان اصلاح طلب نیز در روزنامه دنیای اقتصاد مشغول هستند، ولی قدرت آنها آنقدر نیست که در محتوا چنان تاثیر بگذارد که بتوان این روزنامه را اصلاح طلب دانست. در این روزنامه گرایش‌های دولتی و اصولگرایانه را هم بسته به منافع روزنامه می‌توان رصد کرد.
مهم‌ترین تریبون اقتصادی این طیف را می‌توان روزنامه جهان صنعت، ماهنامه صنعت و توسعه به مدیرمسئولی اسحاق جهانگیری و سایت اقتصاد ایرانی و همچنین ماهنامه اقتصاد ایران دانست. روزنامه ابرار اقتصادی هم مشی نزدیک به اصلاح طلبان دارد. ماهنامه مدیریت ارتباطات به مدیرمسئولی امیرعباس تقی‌پور، دوماهنامه بخارا که حاصل تلاش علی دهباشی است و دو ماهنامه اندیشه پویا که با مدیریت رضا خجسته رحیمی منتشر می‌شود و همچنین نشریه گفت‌و‌گو، از دیگر نشریات نزدیک به طیف اصلاح طلب محسوب می‌شوند.
