تا پایان این ماه عقب نشینی نیروهای آمریکایی از خاک عراق تکمیل می‌شود و به این ترتیب نه سال اشغال نظامی این کشور به سرانجام می‌رسد. به این بهانه، محمود کیان ارثی نگاهی دارد به روابط عراق با ایران و آمریکا

در مرحله‌ای تاریخی از تحولات عراق، نوری مالکی نخست وزیر این کشور، از ایالات متحده دیدار کرده است.

تا پایان این ماه عقب نشینی نیروهای آمریکایی از خاک عراق تکمیل می‌شود و به این ترتیب نه سال اشغال نظامی این کشور به سرانجام می‌رسد.

این پایان فصل تازه‌ای در مناسبات عراق با آمریکا می‌گشاید و از اینرو سفر مالکی به آمریکا در این مرحله با هدف گفتگو و تفاهم با کاخ سفید درباره ترتیبات سیاسی و امنیتی عراق پس از اشغال و جهتگیری منطقه‌ای دولت وی انجام پذیرفته است.

طبیعتا مساله نقش جمهوری اسلامی در عراق در مرکز این گفتگو‌ها قرار داشته است.

در دیداری که نخست وزیر عراق با رئیس جمهوری آمریکا داشت، باراک اوباما درباره دخالت خارجی در عراق هشدار داد.

تردیدی نیست که مخاطب این هشدار کسی جز ایران نبود که به باور مقامات آمریکایی در حال تلاش برای پر کردن خلا خروج سربازان آمریکایی از عراق است.

نگرانی آمریکا از افزایش نفوذ ایران در عراق در سایه جنگ نیابتی دو کشور در خاک عراق و سابقه طولانی روابط پر تنش دو کشور موضوع تازه‌ای به شمار نمی‌رود.

با این حال، خروج کامل سربازان آمریکایی این تصور را برای واشنگتن به وجود آورده که عراق در مرحله تازه از هر جهت آمادگی دارد که به یکی از متحدین منطقه‌ای ایران تبدیل شده و حلقه وصل تهران به متحدانش در سوریه و لبنان شود.

بی‌گمان مواضع جانبدارانه اخیر دولت نوری مالکی از حکومت سوریه و مخالفات آن با اعمال تحریم علیه دمشق به این نگرانی در واشنگتن دامن زده است.

همینطور دولت مالکی موضع قاطعانه‌ای درباره بستن اردوگاه اشرف گرفته و در صدد اخراج صدها نیروی نظامی سازمان مجاهیدن خلق از خاک عراق برآمده است.

بسیاری بر این باورند که مالکی بر اساس توافق‌هایی که با ایران داشته، سعی دارد یکی از عوامل مهم نگرانی امنیتی جمهوری اسلامی را در خاک عراق از میان بردارد.

این مساله به اختلاف نظر میان مالکی و آمریکا انجامیده است چرا که آمریکا خواهان آن است که دولت عراق به ساکنان اردوگاه اشرف مهلت بیشتری دهد تا بتوانند کشور جایگزینی برای خود بیابند.

اما ایران و متحدان عراقی آن برای حل و فصل سریع‌تر مساله اردوگاه اشرف اصرار دارند تا پیش از آنکه اوضاع داخلی عراق و منطقه بر هم بخورد، پرونده اردوگاه اشرف یکبار و برای همیشه بسته شود.

نوری مالکی که در سال‌های تبعید در ایران زندگی کرده، روابط خوبی با رهبران جمهوری اسلامی داشته و حکومت خود را از بسیاری جهات مدیون پشتیبانی تهران می‌داند.

در عین حال، دو کشور همسایه دارای اشتراکات تاریخی و فرهنگی بسیاری هستند که بستر مهمی برای گسترش روابط و تحکیم پیوندهای دو کشور به شمار می‌رود.

این روابط تاریخی و فرهنگی، از لحاظ اقتصادی نیز برای دو کشور اهمیت دارد.

عراق بازار قابل اهمیتی برای تجار ایرانی است و در عین حال تعداد بسیار زائران ایرانی در عراق به اقتصاد شهرهای مذهبی این کشور رونق می‌دهد.

از سوی دیگر، روابط دولت نوری مالکی با عربستان و شورای همکاری خلیج فارس دوستانه نیست و در عین حال بغداد نگران فعالیت گروه‌های تکفیری و عملیات خرابکارانه آن‌ها در عراق نیز هست.

این دغدغه‌ها با نگرانی‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی همخوانی دارد.

این عوامل زمینه همگرایی هر چه بیشتر بغداد و تهران در مسائل مختلف منطقه‌ای و امنیتی را فراهم می‌آورد و به همین دلیل می‌توان انتظار داشت که در مرحله آینده سطح همکاری تهران و بغداد بیش از پیش افزایش یابد.

اما در عین حال، نوری مالکی نمی‌تواند از پشتیبانی سیاسی و نظامی آمریکا نیز روی گرداند.

در دیدار با رئیس جمهوری آمریکا، نوری مالکی بر ادامه همکاری نظامی دو کشور در زمینه امنیتی و آموزش ارتش عراق توسط متخصصان آمریکایی تاکید کرده تا به این ترتیب نشان دهد که لزوما خروج سربازان آمریکایی به معنای افتادن عراق به دامان ایران نیست.

نخست وزیر عراق به خوب می‌داند که در وضعیت آشفته خاورمیانه و شکنندگی ثبات داخلی عراق، پشتیبانی سیاسی- نظامی آمریکا می‌تواند برای حیات حکومت او تعیین کننده باشد.

از اینرو او سعی دارد که راهی وسط میان ایران و آمریکا بیابد.

نوری مالکی در این راستا تا به آنجا پیش رفته که تلاش کرده در نقش یک می‌انجی میان تهران و واشنگتن و همچنین به عنوان یک حلقه واسط در بحران سوریه ظاهر شود.

می‌توان پیشبینی کرد که عراق پس از اشغال شاهد افزایش همکاری و همگرایی تهران و بغداد بوده و نوری مالکی در قامت یک متحد عرب تازه برای ایران نقش آفرینی کند.

اما، محاسبات خاص رهبری عراق و اهمیت حفظ روابط دوستانه با آمریکا، نقش دیگری نیز به نوری مالکی خواهد داد و آن تلاش وی برای تبدیل شدن به یک پل ارتباطی میان ایران و آمریکاست؛ چراکه او می‌داند عراق و حکومت وی ممکن است بهای سنگینی برای ادامه تنش میان آمریکا و ایران بپردازد.