سی‌امین جشنواره بین المللی فیلم فجر از ۱۲ تا ۲۲ بهمن در تهران برپا می‌شود و نمایش فیلم‌های آن از هفدهم بهمن در شهرستان‌ها آغاز خواهد شد.

در حالی که انحلال خانه سینما به وسیله دولت، باعث خشم و نارضایتی بسیاری در میان سینماگران ایران شده و انتظار می‌رفت که آن‌ها در اعتراض به این اقدام دولت، از شرکت در جشنواره دولتی فیلم فجر خودداری کنند اما اخبار منتشر شده از سوی روابط عمومی سی امین جشنواره فیلم فجر، حکایت از حضور فعال و گسترده فیلمسازان ایرانی در این رویداد سینمایی دارد.

با اینکه حتی زمزمه‌های تحریم جشنواره دولتی فیلم فجر در فضای مجازی به گوش می‌رسد، در فضای واقعی که تنها چند روز به آغاز جشنواره باقی مانده، تعداد زیادی از فیلمسازان جوان و سر‌شناس ایرانی، به زودی رقابت تنگاتنگی را برای دریافت سیمرغ‌های بلورین این جشنواره آغاز خواهند کرد.

از سوی دیگر، به نظر می‌رسد نمایش تعدادی از فیلم‌های برجسته سال گذشته سینمای جهان مثل اسب تورین و درخت زندگی و همچنین فیلم هیوگو مارتین اسکورسیزی در این جشنواره، علاقمندان بسیاری را که حسرت تماشای این فیلم‌ها بر پرده بزرگ سینما را دارند، به جشنواره کشانده و فضای آن را داغ‌تر سازد.

جشنواره‌ای که علیرغم دولتی بودن و حاکمیت نگاه ایدئولوژیک و سیاسی بر آن، هنوز مهم‌ترین رویداد سینمایی کشور محسوب می‌شود و به نوعی وی‌ترین سینمای ایران در طی یک سال است و مهم‌ترین فیلم‌های تولید شده در طی یک سال را می‌توان یک جا در آنجا تماشا کرد و به ارزیابی وضعیت کیفی و کمی سینمای ایران پرداخت.

واقعیت این است که جشنواره فجر به عنوان یک جشنواره دولتی، همواره بیشترین آسیب را از مدیریت و خط مشی دولتی آن دیده است. مدیران دولتی، با دسته بندی سینماگران به خودی و ناخودی و اعمال نظرهای خود، ضربه‌های جدی بر پیکر سینمای ایران و جشنواره فیلم فجر وارد کرده‌اند.

مدت هاست که رابطه دولت با سینماگران به رابطه یک سویه بدل شده و مسئولان سینمایی به عنوان سیاست گذاران سینمای کشور، از سینماگران توقع دارند که چشم و گوش بسته، مطیع اوامر و بخشنامه‌های آن‌ها باشند.

امسال در حالی که می‌رفت انتخاب یک مدیر غیر دولتی (محمد خزاعی) برای جشنواره فیلم فجر، به عنوان نشانه‌ای از تعامل دولت با بدنه سینمای ایران تعبیر شود، تعطیلی و انحلال خانه سینما از سوی دولت به بهانه غیرقانونی بودن، این پیش داوری را باطل کرده و نشان داد که معاونت سینمایی وزارت ارشاد قصد ندارد، از مواضع تنگ نظرانه‌اش در قبال سینما کوتاه آمده و با سینماگران به تعامل بپردازد. در این فضای پر سوءظن و دلسردکننده است که از یک سو زمزمه تحریم جشنواره می‌آید و از سوی دیگر مسئولان سعی دارند با نمایش برخی فیلم‌های مطرح سینمای جهان مثل درخت زندگی ترنس مالیک و نمایش سه بعدی هیوگوی مارتین اسکورسیزی، به اصطلاح تنور جشنواره را گرم کرده و بی‌تفاوتی و سرخوردگی موجود در میان سینماگران را بپوشانند.

«شورای ساماندهی اصناف سینمایی» به جای خانه سینما

امسال خانه سینما که همیشه یکی از بازوهای اجرایی فعال دولت در برگزاری جشنواره فجر بود و مسئولیت تامین و توزیع بلیط‌ها و کارت‌های ویژه اعضای صنوف سینمایی را به عهده داشت منحل شده و دولت شورایی را به نام «کارگروه ساماندهی امور تشکل‌های صنفی سینمایی» در غیاب خانه سینما معرفی کرده است. شورایی که به ریاست حسین زندباف تشکیل شده و پوران درخشنده، علیرضا رئیسیان و ضیا هاشمی از جمله اعضای این کارگروه هستند. این افراد در واقع‌‌ همان اعضای اتحادیه دولتی تهیه کنندگان سینما معروف به اتحادیه ۲ هستند که معاونت سینمایی به موازات شورای عالی تهیه کنندگان سینما و در مخالفت با فعالیت‌های تهیه کنندگان عضو خانه سینما به وجود آورد و یکی از ریشه‌های اصلی دعوای بین خانه سینما و معاونت سینمایی بوده است.

اما نامه اخیر ۱۸ صنف سینمایی از جمله انجمن بازیگران، کانون کارگردانان، شورای عالی تهیه کنندگان، انجمن فیلمبرداران، کانون تدوین کنندگان فیلم، کانون آهنگسازان و انجمن منتقدان و نویسندگان سینمائی به محمد خزاعی، دبیر سی امین جشنواره فیلم فجر، نخستین واکنش اصناف سینمایی مستقل به تاسیس این شورای دولتی و مخالفت با تحویل بلیت‌های جشنواره از طریق این شورا بوده است.

نمایندگان صنوف سینمایی در نامه خود به دبیر جشنواره فیلم فجر نوشته‌اند که شورای موسوم به «ساماندهی اصناف» را به رسمیت نمی‌شناسند و از او خواسته‌اند که بلیط‌های صنفی جشنواره را که «حق طبیعی اصناف و بدنه اصلی سینمای ایران است از طریق آن دفتر تحویل کمیته منتخب اصناف سینمائی شود.

صدور پروانه نمایش برای فیلم‌های بخش مسابقه

یکی از تفاوت‌های جشنواره امسال با دوره‌های قبل این جشنواره در این است که نمایش فیلم‌های بخش مسابقه در جشنواره بعد از دریافت پروانه نمایش از اداره کل نظارت و ارزشیابی صورت می‌گیرد.
در سال‌های قبل، نمایش یک فیلم در جشنواره فیلم فجر، به منزله داشتن پروانه نمایش برای اکران عمومی آن نبود و هیچ تضمینی وجود نداشت که فیلمی بعد از نمایش در فجر و حتی گرفتن سیمرغ بلورین بهترین فیلم، موفق به دریافت پروانه نمایش شود.
در سال‌های گذشته، معاونت سینمایی وزارت ارشاد که برگزار کننده جشنواره فیلم فجر است به تمهیداتی از قبیل نمایش فیلم‌های ممنوعه و توقیف شده سال‌های قبل در جشنواره متوسل شده بود تا با این روش بتواند فضای جشنواره را داغ‌تر ساخته و مشارکت بیشتر فیلمسازان و تماشاگران را برانگیزد.

از این رو، این سیاست جدید معاونت سینمایی نیز می‌تواند به مثابه حربه‌ای برای مقابله با تحریم‌های احتمالی و تشویق تهیه کننده‌ها و فیلمسازان برای ارسال فیلم‌هایشان به جشنواره ارزیابی شود چرا که آن‌ها در صورت پذیرش فیلم‌هایشان در جشنواره، می‌توانند در مورد نمایش عمومی فیلمشان بعد از پایان جشنواره اطمینان بیشتری داشته باشند.

بخش مسابقه سینمای ایران

امسال ۳۲ فیلم در بخش مسابقه سینمای ایران جشنواره فجر که مهم‌ترین بخش این جشنواره و در واقع کارنامه یک سال فعالیت سینماگران ایرانی است به نمایش در می‌آید.

از میان فیلمسازانی که فیلم‌های آن‌ها در بخش مسابقه سینمای ایران به نمایش درمی آید باید از داریوش مهرجویی، خسرو معصومی، رسول صدر عاملی، فرزاد موتمن، مانی حقیقی، سامان سالور، مهدی صباغ‌زاده، علی مصفا، سامان مقدم، سعید سهیلی، مهدی کرم‌پور، همایون اسعدیان و حسن فتحی نام برد.

داریوش مهرجویی با فیلم «نارنجی‌پوش»، فرزاد موتمن با فیلم «بیداری»، مانی حقیقی با «پذیرایی ساده»، خسرو معصومی با فیلم «خرس»، رسول صدر عاملی با فیلم «در انتظار معجزه»، مهدی صباغ‌زاده با فیلم «راه بهشت»، همایون اسعدیان با فیلم «بوسیدن روی ماه»، حسن فتحی با فیلم «یک روز دیگر»، سامان مقدم با فیلم «یک عاشقانه ساده»، مهدی کرم‌پور با فیلم «پل چوبی»، عبدالرضا کاهانی با فیلم «بی‌خود و بی‌جهت»، علی مصفا با «پله آخر» و سامان سالور با فیلم «آمین خواهم گفت»، برای دریافت سیمرغ بلورین با هم رقابت خواهند کرد.

با اینکه نام فیلم «یک روز دیگر» در لیست فیلم‌های بخش مسابقه سینمای ایران آمده، حسن فتحی کارگردان این فیلم اعلام کرد که این فیلم، به دلیل اینکه مراحل فنی آن انجام نشده، امکان نمایش در جشنواره را ندارد.

تمام صحنه‌های فیلم جدید حسن‌ فتحی، در شهر پاریس و اطراف آن فیلمبرداری شده و علاوه بر سه بازیگر ایرانی از جمله هدیه تهرانی، سایر بازیگران این فیلم از ملیت‌های مختلف، ازجمله فرانسوی، لهستانی، عرب، آمریکایی، اسپانیایی، انگلیسی، چینی و ژاپنی هستند.

بخش جشنواره جشنواره‌ها

بخش جشنواره جشنواره‌ها یکی از قدیمی‌ترین بخش‌های جشنواره فیلم فجر است. امسال برخی از مهم‌ترین فیلم‌های سینمایی سال ۲۰۱۱ از جمله درخت زندگی ساخته ترنس مالیک (برنده نخل طلای کن و نامزد بهترین فیلم اسکار ۲۰۱۱) و اسب تورین ساخته بلا تار (برنده بهترین کارگردانی از جشنواره فیلم برلین) در این بخش به نمایش درمی آیند.

به گزارش روابط عمومی این جشنواره، علاوه بر فیلم‌های بلاتار و ترنس مالیک، فیلم‌های مطرحی چون «پسرکی با دوچرخه» ساخته برادران داردن، «النا» ساخته آندری زویاگنیتسف، «آقای لازار» به کارگردانی فیلیپ فالاردو از کشور کانادا (از نامزدهای بخش خارجی اسکار)، «روزگاری در آناتولی» به کارگردانی نوری بیلگه جیلان نیز در این بخش حضور دارند.

نمایش فیلم «هیوگو» مارتین اسکورسیزی در جشنواره فجر

روابط عمومی سی امین جشنواره فیلم فجر همچنین اعلام کرد که برای نخستین بار، تعدادی از فیلم‌های سه بعدی مطرح روز جهان از جمله فیلم «هیوگو» به کارگردانی مارتین اسکورسیزی، در جشنواره امسال نشان داده خواهند شد. علاوه بر فیلم اسکورسیزی، چهار فیلم سه بعدی دیگر نیز در جشنواره شرکت کرده که عبارتند از «بچه‌های جاسوس ۴» ساخته رابرت رودریگز، «حریم» ساخته آلیس‌تر گریرسن، «هیولایی در پاریس» به کارگردانی بیبو برژرون و «شنل قرمزی علیه پلیدی» ساخته مایک دیسا.

برگزارکنندگان جشنواره اعلام کردند که این فیلم‌ها، همزمان با برگزاری جشنواره، در ایوان شمس نیز به صورت سه‌بعدی به نمایش در می‌آیند.

«هیوگو» آخرین ساخته مارتین اسکورسیزی، با نامزد شدن در ۱۱ رشته، از جمله بهترین فیلم و بهترین کارگردانی، در صدر فهرست نامزدهای هشتاد و چهارمین دوره جوایز اسکار ۲۰۱۲ قرار گرفته است.

بخش نگاه نو

در بخش نگاه نو نیز که اختصاص به فیلم‌های اول و دوم فیلمسازان دارد، ۲۲ فیلم به نمایش در می‌آید که از میان آن‌ها می‌توان به فیلم‌های «آزمایشگاه» نخستین ساخته حمید امجد، «برف روی کاج‌ها»، به کارگردانی پیمان معادی، «بغض» ساخته رضا درمیشیان، «پیشونی سفید» ساخته سیدجواد هاشمی، «تهران۱۵۰۰» به کارگردانی بهرام عظیمی، «دزدان خیابان جردن» ساخته وحید اسلامی و «رضا هرگز نمی‌خوابد» ساخته رضا عطاران، اشاره کرد.

از میان این فیلم‌ها، فیلم «برف روی کاج‌ها» و «رضا هرگز نمی‌خوابد» علاوه بر حضور در این بخش، به بخش مسابقه سینمای ایران نیز راه یافته است.

عزیزالله حمیدنژاد، حبیب‌الله کاسه‌ساز، علی رفیعی، علیرضا سجادپور، جواد طوسی، جلیل عرفان‌منش، مینو فرشچی، بهمن حبشی و حمید نعمت‌الله، فیلم‌های این بخش را انتخاب کردند.

مرور سینمای جهان

امسال بخش جدیدی به جشنواره فجر اضافه شده با عنوان «مرور سینمای جهان» که در آن ۱۰ فیلم خارجی مطرح جهان در طی ۱۰ سال گذشته، به نمایش در خواهند آمد.

«توازن» ساخته کرت ویمر (آمریکا۲۰۰۲)، «مرد حصیری» ساخته نیل لابوت (آمریکا و آلمان ۲۰۰۶)، «در دره اله» به کارگردانی پل هاگیس (آمریکا ۲۰۰۷)، «یتیم‌خانه» ساخته خوان آنتونیو بایونا (مکزیک و اسپانیا ۲۰۰۷)، «شب به خیر و موفق باشید» به کارگردانی جورج کلونی (آمریکا ۲۰۰۵)، «پنهان» ساخته میشل هانکه (فرانسه، اتریش، آلمان و ایتالیا ۲۰۰۵)، «مصائب مسیح» ساخته مل گیبسون (آمریکا ۲۰۰۴)، «بیل را بکش» ساخته کوئنتین تارانتینو (آمریکا ۲۰۰۲) و «روز نهم» به کارگردانی فولکر اشلندورف (آلمان، لوکزامبورگ ۲۰۰۴)، نام فیلم‌هایی است که قرار است در سالن‌های سینماهای شهر هفتم، شهر قصه (مجموعه سینما آزادی) و فلسطین ۲ روی پرده بروند.

داوران بخش مسابقه سینمای ایران

در سال‌های گذشته، داوری جشنواره فیلم فجر، یکی از موضوع‌های بحث برانگیز پیرامون این جشنواره و محل مناقشه بسیار بوده است. خیلی از سینماگران و منتقدان سینمایی به نظام داوری در جشنواره فجر اعتراض داشته و بر این باورند که دولت نه تنها اعضای هیئت داوران را انتخاب می‌کند بلکه در تصمیم گیری آن‌ها و اعلام نتایج نهایی جشنواره و فیلم‌ها و فیلمسازان برنده نیز دخالت می‌کند.

امسال ۹ نفر از سینماگران مورد تایید دولت، ۳۲ فیلم بخش مسابقه سینمای ایران سی‌امین جشنواره فیلم فجر را داوری خواهند کرد.

یدالله صمدی، مجید انتظامی، داوود میرباقری، ابوالقاسم طالبی، احمدرضا معتمدی، داوود رشیدی، علیرضا رئیسیان، اسفندیار شهیدی و جمال شورجه داوری بخش مسابقه سینمای ایران (سودای سیمرغ) را به عهده دارند.