تابلویی بی‌نام از سهراب سپهری، نقاش و شاعر معاصر ایرانی، به قیمت ۳۲۰ هزار پوند (حدودا معادل ۶۳۰ میلیون تومان) در حراج ساتبی لندن چوب خورد و گران‌ترین اثر در این حراج هنری شد.
دیروز سه شنبه چهارم اکتبر)، مجموعه متنوعی از آثار هنری هنرمندان معاصر ایرانی و عربی در نمایشگاه ساتبی لندن به حراج گذاشته شد.
در این حراج که پنجمین حراج بزرگ آثار هنرمندان ایرانی و عرب در ظرف سال‌های اخیر است، ۶۰ اثر از ۴۷ هنرمند ایرانی شرکت داشت که تنها ۲۰ اثر به فروش رسید.
نقاشی‌ها، مجسمه‌ها و عکس‌های تعدادی از برجسته‌ترین هنرمندان معاصر ایران از جمله سهراب سپهری، پرویز تناولی، عباس کیارستمی، شیرین نشاط، محمد احصایی، بهمن محصص، کامران دیبا، مسعود عربشاهی، حسین زنده رودی، ابوالقاسم سعیدی، منوچهر یکتایی، پروانه اعتمادی، نصرالله افجه‌ای، صادق تیرافکن، فرامرز پیلارام، هدیه شفیعی و رضا درخشانی در این حراج بزرگ برای فروش عرضه شده بود.
اما به گفته برخی از شرکت کنندگان، نتیجه حراج امسال ساتبی، به ویژه در مورد آثار هنرمندان ایرانی در مقایسه با دفعات گذشته، از سطح نازل‌تری داشت و کلکسیونرهای ایرانی و بریتانیایی، آنچنان که انتظار می‌رفت، استقبال گرمی از کارهای به حراج گذاشته شده ایرانی نکردند.
اما حضور دختران و پسران جوان ایرانی و عرب در میان خریداران که به رقابت با کلکسیونرهای قدیمی، برخاسته بودند، بسیار قابل توجه بود.
تعدادی از آثار عرضه شده در حراج، مربوط به قبل از انقلاب و دهه‌های چهل و پنجاه بود اما بیشتر کارهای به حراج گذاشته شده، جدید بودند و تاثیر شرایط فرهنگی امروز و تضاد سنت و مدرنیته و نقش رسانه‌ها و فرهنگ غربی در زندگی مدرن ایرانیان و مردم خاورمیانه را می‌شد در آن‌ها جستجو کرد.
خریداران حاضر در سالن حراج، مجبور بودند با رقبای خود که از طریق خط تلفن یا اینترنت در این حراج شرکت کرده بودند رقابت کنند و در بسیاری موارد، برنده حراج، افراد خارج از سالن نمایشگاه ساتبی بودند.
بخشی از درآمدهای فروش آثار ده هنرمند ایرانی از جمله قاسم حاجی‌زاده و رضا درخشانی، به بنیاد خیریه کودکان بی‌سرپرست کامیلا باتمانقلیچ در لندن اختصاص داشت.
گران ترین آثار
در این حراج، تابلوی بی‌عنوانی از سهراب سپهری که مثل بیشتر کارهای این نقاش، تنه‌های درخت را در قاب گرفته بود، بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار پوند برآورد شده بود و در نهایت به قیمت ۳۲۰ هزار پوند به فروش رفت.
از سهراب سپهری، تابلوی کوچک تری هم بود که نقش پرنده‌ای در میان درختان جنگل بود و ۱۱ هزار پوند، قیمت گذاری شده بود اما به فروش نرفت.
در حراج سال گذشته ساتبی نیز یکی از تابلوهای سهراب سپهری با قیمت نهایت ۴۰۹ هزار و ۲۵۰ پوند فروخته شد.
بعد از تابلوی سهراب سپهری، مجسمه برنزی نیم تنه امیر فیصل بن حسین (پادشاه و چهره ملی استقلال سوریه در اوایل قرن بیستم) اثر یوسف حویک، دومین اثر هنری بود که به قیمت ۲۳۰ هزار پوند به فروش رسید.
یوسف حویک، یکی از مهم‌ترین نقاشان و مجسمه سازان لبنانی در قرن بیستم است که در سال ۱۹۶۲ درگذشت. وی روابط خانوادگی و دوستانه‌ای با امیر فیصل بن حسین، (پادشاه سابق سوریه و عراق) داشت.
امیر فیصل بن حسین، در پایان جنگ جهانی اول و شکست امپراتوری عثمانی، از سوی کنگره مردم سوریه به پادشاهی این کشور انتخاب گردید و بعد‌ها نیز به پادشاهی عراق رسید.
اثر هنری دیگری که به قیمت نسبتا بالایی در این حراج به فروش رسید، تابلوی نقاشی «پرتره یک دختر» اثر جواد سلیم، هنرمند مدرنیست و فقید عراقی بود که در سال‌های دهه ۵۰ نقاشی شد.
این تابلو که تصویر رنگ روغن و ساده دخترک جوانی در کنار یک گلدان بود و قیمت پایه آن تا ۹۰ هزار پوند برآورد شده بود، به قیمت ۱۹۵ هزار پوند فروخته شد.
جواد سلیم، نقاش و مجسمه سازی است که آثارش تاثیر به سزایی در شکل گیری هنر مدرن عراق در سال‌های دهه هفتاد داشته است. آثار جواد سلیم پیش‌تر در عراق و بعد در بی‌ینال ونیز هم ارائه شده بود.
یکی دیگر از آثاری که در این حراج با قیمت نسبتا گرانی فروخته شد، تابلوی بدون عنوانی از بهمن محصص، نقاش و مجسمه ساز برجسته و فقید ایرانی بود که به قیمت ۱۰۰ هزار پوند فروخته شد. این تابلو که یکی از آدمک‌های عضلانی و تنهای محصص را نشسته بر روی قایق نشان می‌دهد و بیانگر تم جابه جایی و انزوا در آثار اوست، بین ۵۰ تا ۷۰ هزار پوند برآورد شده بود. محصص که چندی قبل درگذشت، هنرمندی بود که هرگز تصویر زن را در آثارش منعکس نکرد.
تابلوهای محمد احصایی، خوش نویس شهیر ایرانی که آثارش علاقمندان زیادی در میان کلکسیونرهای آثار هنری ایرانی در غرب دارد، با قیمت نسبتا بالایی به فروش رسید.
تابلوی «عشق» محمد احصایی که تکرار کلمه عشق با حروف ثلث است و آمیزش پیکرهای انسانی را تداعی می‌کند، ۶۰ هزار پوند فروخته شد.
تابلوی خوشنویسی بدون عنوان دیگری از احصایی که نقش کلام عاشقانه و عرفانی بود، به قیمت ۷۲ هزار پوند به فروش رسید.
از رضا درخشانی، نقاش ایرانی مقیم کالیفرنیا نیز دو کار ارائه شده بود که تنها یکی از آن‌ها با عنوان نقره مهاجرت با قیمت ۱۸۰۰۰ پوند به فروش رسید اما اثر دیگر او با عنوان «تو نمی‌توانی آن را لمس کنی» از مجموعه نقاشی‌های «آینه زمان» که ۴۵ هزار پوند قیمت داشت، خریداری نیافت.
نصرالله افجه‌ای، هنرمند خوشنویسی که تکنیک‌های خوشنویسی را با نقاشی درآمیخته است، یکی از موفق‌ترین هنرمندان حراج امسال ساتبی بود. از افجه‌ای، دو تابلو با عنوان «سیاه مشق» و «شب چهاردهم» هر کدام به قیمت‌های ۴۵ هزار و ۴۰ هزار پوند به فروش رفت. دو تابلوی افجه‌ای در حراج سال گذشته ساتبی نیز مورد استقبال مجموعه داران آثار هنری قرار گرفته بود و هریک ۱۰۹ و ۹۵ هزار پوند به فروش رفت.
از پرستو فروهر، هنرمندی که در آلمان سکونت دارد، دو مجموعه سه تایی با موتیف اسلحه ارائه شد که تنها یک مجموعه سه گانه که وی در هر کدام از آن‌ها یک نوع اسلحه مثل سرنیزه، هفت تیر و نارنجک را با رنگ‌های سه گانه پرچم ایران تصویر کرده بود، به قیمت ۵ هزار پوند فروش رفت.
تابلویی از پروانه اعتمادی، نقاش سر‌شناس معاصر و از پیشگامان هنر مدرن ایران، با عنوان «آدم و حوا» در این حراج وجود داشت که قیمت پایه آن بین ۳۰ تا ۴۰ هزار پوند بود اما ۵۵ هزار پوند فروخته شد.
تنها تابلوی شیرین نشاط، عکاس و فیلمساز ایرانی مقیم آمریکا در این حراج با عنوان «من سر آنم» از مجموعه «زنان الله» ۵۸۰۰ پوند فروخته شد. نشاط در این تابلو، صورت دختری پوشیده در چادر را نشان می‌دهد که تنها چشمان و ابروان او پیداست و حروف سرخ و سیاه بر پیشانی او نوشته شده است.
تابلوی آینه کاری شده منیر فرمانفرماییان با عنوان «یک بهار تازه» که با لوزی‌های سبز از طبیعت منقش شده بود و تصویر روی جلد کاتالوگ حراج ساتبی بود، به قیمت ۶۲ هزار پوند فروخته شد.
اثری از شارل حسین زنده رودی، نقاش ایرانی مقیم فرانسه، با عنوان «لالم +لالم»، به قیمت ۳۱ هزار پوند به فروش رسید. سال قبل نیز تابلویی از زنده رودی به قیمت ۶۱ هزار پوند در حراج ساتبی به فروش رسیده بود.
کار هدیه شفیعی با عنوان «۱۰۴۵۰ صفحه» که با رنگ اکریلیک و مرکب روی کاغذ ارائه شده بود و مجموعه‌ای از دایره‌های رنگی تکرار شونده بود که از هنر اسلامی الهام گرفته شده بود، به قیمت ۶۰۰۰ پوند فروخته شد.
تابلوی «گوش ون گوگ» اثر کوروش شیشه گران نیز به قیمت ۱۲ هزار پوند به فروش رسید. از شیشه گران در حراج سال قبل ساتبی نیز تابلویی با قیمت ۱۲ هزار پوند فروخته شد.
آثار ناموفق در حراج ساتبی
در حراج روز گذشته ساتبی، برخی از تابلوهای ابوالقاسم سعیدی، منوچهر یکتایی، صادق تیرافکن، عباس کیارستمی، مسعود عربشاهی و رضا درخشانی که انتظار زیادی برای فروش آن‌ها وجود داشت، درمیان خریداران، مشتری نیافت.
از پرویز تناولی مجسمه ساز سر‌شناس و موفق ایرانی نیز که اخیرا مجموعه‌ای از کارهای او به طور اختصاصی در لندن به نمایش گذاشته شده بود، دو اثر در این حراج وجود داشت اما هیچ کدام از آن‌ها به فروش نرفت.
مجسمه برنز «سر شاعر» اثر تناولی، با قیمت پایه بین ۸۰ تا ۱۲۰ هزار پوند و مجسمه «هیچ و می‌ز» این هنرمند با قیمت پایه بین ۲۰ تا ۲۵ هزار پوند، در میان آثار به حراج درآمده بود.
از فرهاد مشیری هنرمند شیرازی که گرایش‌های پست مدرن دارد و آثارش در حراج قبلی ساتبی با استقبال بسیار خوب علاقمندان روبرو شده بود، سه تابلو با فضاهای متفاوت شرکت داشت اما هیچ کدام از آن‌ها به فروش نرسید. تابلویی با عنوان «ایستگاه فضایی» که بیان ایده‌های مدرن با زری دوزی ایرانی بود، تابلوی «گنبد آبی» از مجموعه «نقشمایه‌های ایرانی»، و تابلوی «عدد ۹ روی زمینه زرد» که به سبک نقاشی خط‌های سنتی ایرانی بود، کارهای ارائه شده مشیری در این حراج بود.
از ابوالقاسم سعیدی، نقاش برجسته مدرن ایرانی که با موتیف‌های سنتی کار می‌کند، دو اثر در این حراج شرکت داشت اما هیچ کدام به فروش نرفت.
تابلویی از مجموعه عکس‌های برف عباس کیارستمی نیز به مجموعه داران حاضر در حراج ارائه شد که قیمت پایه آن ۱۷ هزار پوند بود اما علاقمندی در میان هنردوستان ایرانی و غیر ایرانی حاضر در نمایشگاه ساتبی پیدا نکرد. در حراج سال گذشته ساتبی، یکی از تابلوهای کیارستمی به قیمت ۲۵ هزار پوند به فروش رفت.
تابلوی مینیاتور گونه فرح اصولی با عنوان «تفنگت را زمین بگذار» نیز با قیمت پایه ۱۸ هزار پوند، خریداری پیدا نکرد.
هیچ کدام از کارهای خوشنویسی نستعلیق گونه فرامرز پیلارام، هنرمند فقید ایرانی و از پیشگامان مکتب سقاخانه ایران، به فروش نرسید.
همینطور تابلوی نقاشی بدون عنوان منوچهر یکتایی که بین ۱۵ تا ۲۰ هزار پوند قیمت گذاری شده بود، علاقمندی در میان هنردوستان ایرانی و بریتانیایی نیافت.
کار کولاژ کامران دیبا نقاش معاصر و بنیانگذار موزه هنرهای معاصر تهران با عنوان «ترس» که کولاژِی از صفحات خبری چند روزنامه عربی و انگلیسی و ژاپنی به همراه تصاویری از فیلم‌های ترسناک و اکشن بود، نیز به فروش نرفت. قیمت این تابلو، بین ۶ تا ۷ هزار پوند ارزیابی شده بود.
بی‌توجهی خریداران به هنر پست مدرن
بسیاری از آثاری که روز گذشته در حراج ساتبی ارائه شد و دارای ویژگی‌های پست مدرنیستی بودند، نتوانستند توجه خریداران آثار هنری را جلب کنند.
تابلویی با ویژگی‌های پست مدرن از رامین حائری‌زاده با عنوان «زنان امروز» به قیمت ۱۵ هزار پوند در این حراج شرکت داشت که به فروش نرفت. این تابلو، کولاژی از تصاویر مردان سنتی ایرانی با ریش و هیبت پهلوانی در لباس‌های زنانه بود.
نقاشی «ونوس ایرانی» اثر داریوش قره زاد که تصویر زن جوانی بود با عینک دودی و چادر سیاه کوتاهی بر سر که شلوار جین‌اش از زیر آن پیدا بود با قیمت پایه ۱۰ هزار پوند، خریداری نداشت.
همین طور اثری از شیرین فخیم با عنوان «فاحشه‌های تهران» که مجسمه‌ای پارچه‌ای از یک زن با کلاه گیس و شورت پلی بوی بود و ۷۰۰۰ پوند قیمت داشت، به فروش نرسید.
تابلویی از رکنی حائری‌زاده با عنوان «خسرو، شیرین، فرهاد» که دارای فضایی عجیب و گروتسک بود و ۳۵ هزار پوند ارزیابی شده بود، در میان مجموعه داران حاضر در حراج ساتبی، علاقمندی نیافت.
نقاشی‌های پست مدرن قاسم حاجی‌زاده نقاش ایرانی مقیم پاریس نیز در جلب خریداران ناموفق بود. حاجی‌زاده در تابلوی «استودیوی بی‌بی سی در قرن ۱۹»، شاهان قاجاری را نشان می‌دهد که در یک استودیوی عجیب در برابر دوربین لوله خرطومی ژست گرفته‌اند.
در تابلوی دیگری از قاسم حاجی‌زاده، زنی با شمایل قجری را در پیش زمینه می‌بینیم که در یک پارک مشغول دوچرخه سواری است و در پس زمینه تابلو، شاه قاجار دیده می‌شود که به کوه دماوند نگاه می‌کند و هواپیماهای جنگی بالای سر او در پروازند.
بشکه روغن زری دوزی شده کولاژمانند شیوا احمدی که به قیمت ۱۰ تا ۱۵ هزار پوند حراج شده بود نتوانست توجه کلکسیونرهای ایرانی و بریتانیایی حاضر در سالن را جلب کند و به فروش نرفت.
آثار هنرمندان معاصر عرب
از میان آثار هنرمندان معاصر عرب، نیز تابلوهای نقاشی و مجسمه‌هایی از کشورهای مصر، عراق، فلسطین، مراکش، سوریه و لبنان در این نمایشگاه عرضه شده بود.
محمود سعید، جمبل مولائب، محمد ال مهدی، حلیم کارابیبن، رحیم شریف، بلیقس فخرو، سلمان ال ملک، ندیم کرم، لیلا شوا و عبدالناصر قارم، برخی از هنرمندان عرب بودند که آثارشان در این حراج به فروش گذاشته شد.
تابلوی «مردان مشغول کارند» اثر عبدالناصر قارم هنرمند عربستان سعودی، که تصاویر ضدنور سربازان آمریکایی را بر زمینه نقش‌های اسلامی، کشیده بود، به قیمت ۲۵ هزار پوند فروخته شد.
اثر حجمی عبدالناصر قارم با عنوان «پیام پیامبر» در حراج فروردین ماه کریستی دوبی، به قیمت ۷۰۰ هزار دلار فروخته شد و گران‌ترین اثر هنری حراج کریستی دوبی نام گرفت.
نقاشی بی‌عنوان صفوان داهول، هنرمند سوری که تصویر دو دلداده را که کنار هم روی مبل نشسته‌اند با رنگ روغن و طلا نقاشی کرده بود، از آثار مورد توجه حراج روز گذشته ساتبی بود.
رقابت سخت و هیجان انگیزی که بین دو خریدار زن جوان عرب در سالن و خریداری در آن سوی خط تلفن برای خرید این تابلو درگرفت، باعث افزایش قیمت تابلو از ۱۵ هزار پوند به ۳۳ هزار و پانصد پوند شد.
تابلوی «پسر میوه فروش» اثر لوای کیالی نیز به قیمت ۵۰ هزار پوند به فروش رسید. همچنین تابلویی از ندیم کرم با عنوان «خاطرات، جنگ و امید» با قیمت ۴۱ هزار پوند فروخته شد.
تابلوی «دهکده عربی» اثر جمیل مولائب نقاش لبنانی نیز به قیمت ۱۸ هزار پوند به فروش رسید.
کاری از حسن حجاج، هنرمند مراکشی به نام «مارکز تولیور» که تصویر یک ویولون زن دوره گرد سیاه پوست است که روی جعبه کوکاکولا نشسته و ساز می‌زند، ۷۲۰۰ پوند فروش رفت.
در حراج روز گذشته ساتبی، برخلاف انتظار، هیچ یک از دو تابلوی محمود سعید، هنرمند فقید مصری، نظر خریداران حاضر را جلب نکرد.
تابلوی نقاشی لیلا شوا هنرمند فلسطینی با عنوان «فشینیستا/تروریستا» که تصویر سر مردی فلسطینی که با چفیه بسته شده و به سبک کارهای اندی وارهول، با رنگ‌های مختلف، چهار بار در قاب تکرار شده نیز خریداری نداشت.
