یک مترجم که ترجمه‌اش از اثری نوشته فرناندو آرابال، نمایشنامه‌نویس مشهور با ممیزی ۵۹ سطری روبه‌رو شده، می‌گوید که برای حفظ آبروی ایران ممیزی‌های تعیین شده از سوی وزارت ارشاد را اعمال نمی‌کند.
احمد کامیابی مسک، مترجم کتاب «جنگ هزارساله» نوشته فرناندو آرابال روز شنبه، ۲۶ فروردین ماه به خبرگزاری مهر گفت که این اثر متعلق به آرابال است. من اگر بخواهم تغییری در ترجمه کتاب اعمال کنم باید از آرابال اجازه بگیرم، اما باید بگویم که آبروی کشورم را پیش او نمی‌برم و نزد او طرح مسئله نمی‌کنم.
به گفته این مترجم، به نشر قطره که مسئولیت چاپ این کتاب را برعهده دارد، گفته شده که باید ۵۹ سطر آن حذف شود.
این کتاب، ترجمه متن نمایشنامه به همراه تفسیر و تحلیل آن به قلم خود احمد کامیابی مسک است.
آقای کامیابی مسک گفت: اگر ما خودمان مشکلی نداریم، چرا باید بهراسیم. وقتی آرابال برنامه‌های تلویزیون آمریکا را مورد نقد قرار می‌دهد که از تلویزیون ما صحبت نمی‌کند. چرا ما باید مواضع او را نسبت به تلویزیون آمریکا سانسور کنیم؟ مسئولین مربوط در کشور ما می‌توانند این نمایشنامه را بخوانند و انتقادهای وارد به تلویزیون آمریکا را بدانند.
او می‌گوید چگونه می‌تواند راضی شود که حرف‌های فرناندو آرابال قطع شده و نصفه و نیمه به مخاطب برسد؟
روند ممیزی و سانسور کتاب‌ها، پس از انقلاب اسلامی در سی و چند سال گذشته توسط جمهوری اسلامی پیگیری شده است اما در دولت محمود احمدی‌نژاد، سانسور کتاب به شدت افزایش یافته است.
اعمال ممیزی‌ها در مورد آثار ترجمه نیز شدت یافته است. پیش از این خبر رسید که وزارت ارشاد مانع از تجدید چاپ دو ترجمه از کتاب «کوری» نوشته ژوزه ساراماگو، برنده جایزه نوبل ادبیات شده است. در حالی که ترجمه مینو مشیری از این کتاب مجوز گرفته، اسدالله امرایی و مهدی غبرایی موفق به دریافت مجوز تجدید چاپ برای ترجمه خود از رمان «کوری» نشده‌اند.
پیش از این مجوز انتشار آثاری نظیر «میرا» نوشته کریستوفر فرانک با ترجمه لیلی گلستان لغو شد. ترجمه خانم گلستان از رمان «زندگی پیش‌رو» نوشته رومن گاری نیز مجوز تجدید چاپ دریافت نکرد.
سختگیری در اعطای مجوز چاپ به آثار ترجمه با انتقاد مترجمین همراه بوده است. کاوه میرعباسی، مترجم شناخته شده آثار ادبی شهریور ماه سال گذشته اعلام کرد که در اعتراض به ممیزی آثار ترجمه، دیگر کتاب ترجمه نمی‌کند.
او گفت که اخیرا بررسان اداره کتاب، روی مواردی دست می‌گذارند که اصلا منطقی نیست. به عنوان مثال در یکی از کتاب‌هایم؛ رای بر حذف «رقصیدن» چند مرد داده‌اند. این درحالی است که این صحنه در قالب سنت‌ها و آیین‌های بومی اقوام، در سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی به وضوح دیده می‌شود.
این مترجم ادامه داد: در «وسوسه ناممکن» نوشته‌ی ماریو بارگاس یوسا که یک رساله ادبی در مورد ویکتورهوگو و رمان بی‌نوایان است، مادر تناردیه در بخشی از داستان فال می‌گیرد. ممیزان گفتند «فال‌گیری» را باید حذف کنیم و این اتفاق در شرایطی رخ می‌دهد که بی‌نوایان به عنوان یکی از آثار شناخته شده ادبیات جهان، درحال حاضر هم در بازار کتاب به وفور وجود دارد.
مهدی غبرایی، یکی دیگر از مترجمین بنام در این مورد گفته است: مدت‌ها است که چاپ دوم چند کتاب ادبیات و یک کتاب روانشناسی در ارشاد منتظر مجوز مانده است.
یکی از آن‌ها، تنها اثر منشور شاعر آلمانی راینر ماریا ریلکه است باعنوان «مالده لاوریس بریگه» که پیش از این توسط نشر دشتستان منتشر شده بود و حالا دو سالی می‌شود که از سوی نشر نیلوفر برای چاپ دوم آن اقدام شده و هنوز جوابی نداده‌اند.
علاوه بر این بعد از ۲۴، ۲۵ سال کتاب «تربیت اروپایی» رومن گاری هم برای چاپ دوم به ارشاد فرستاده شده که دو سال و نیم است هیچ جوابی نداده‌اند.
«خاطره دلبرکان غمگین من»، گابریل گارسیا مارکز با ترجمه کاوه میرعباسی، «دل تاریکی»، جوزف کنراد با ترجمه صالح حسینی و «دختری با گوشواره مروارید» تریسی شوالیه، با ترجمه گلی امامی از جمله کتاب‌های ترجمه شده نام‌آشنایی بودند که در سال‌های اخیر مجوزشان لغو شده است.
اعمال ممیزی در حوزه کتاب به حدی بوده که حتی صدای نویسندگانی را که در خط‌کشی‌های نهادهای فرهنگی جمهوری اسلامی نیز در گروه «خودی‌ها» قرار می‌گیرند، نیز درآورده است. رضا امیرخانی و مصطفی رحماندوست از جمله این منتقدان هستند.
رضا امیرخانی که سال‌ها رئیس انجمن قلم بوده و از جمله نویسندگانی است که رابطه خوبی با حاکمیت داشته است، هرچند که موافق اصل ممیزی است اما به صف منتقدان پیوسته و شیوه اعمال ممیزی در حوزه کتاب را عقلانی نمی‌داند. به عقیده او شفاف‌سازی شیوه ممیزی، امری ضروری است.
تشدید سانسور کتاب‌ها در وزارت ارشاد، باعث شد که یک روحانی رئیس کتابخانه مجلس نیز از شیوه ممیزی در وزارت ارشاد انتقاد کند.
رسول جعفریان، رئیس کتابخانه مجلس آبان‌ماه گذشته با انتقاد از ممیزی در وزارت ارشاد گفت: این ممیزی‌ها که در ارشاد روی کتاب‌ها صورت می‌گیرد، چه معنی دارد؟ این‌که مرتب جای این کلمه را عوض کنیم، یا جای آن کلمه را تغییر بدهیم، چه سودی دارد؟ بگذارید طرف حرفش را بزند. اگر بعد از چاپ کتاب، شکایتی شد خود او باید پاسخگو باشد.
در کنار این برخوردها، گاهی نهادهای دولتی یا نزدیک به دولت از برنامه‌ریزی برای کاهش آثار ترجمه خبر داده‌اند.
امروز محمد حمزه زاده، مدیر انتشارات سوره مهر و عضو هیئت مدیره مجمع ناشران انقلاب اسلامی گفت: در حوزه تولید آثار کودک و نوجوان در کشور نزدیک به ۹۰ درصد آثار ما ترجمه‌ای است و مجمع نیز برای رفع این معضل در حال تولید متن و تعریف کرسی و نظریه است که این روند زمان می‌برد و تنها به امسال نیز ختم نمی‌شود.
میزان سانسور کتاب در دولت‌های نهم تا جایی پیش رفت که حتی محمود احمدی‌نژاد در مناظره معروف تلویزیونی‌اش با میرحسین موسوی در جریان تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری ۸۸ این تنها نکته‌ای بود که او به عنوان ضعف در دولتش پذیرفت و گفت در این زمینه تجدیدنظر می‌کند.
۲۹ تیرماه سال گدشته نیز رهبر جمهوری اسلامی خواستار جلوگیری از ورود کتاب‌های به زعم او «مضر» به جامعه شد. او گفت که نمی‌توان بازار کتاب را آزاد گذاشت تا کتاب‌های «مضر» وارد جامعه شوند.
