روز جهانی بهداشت امسال (سال ۲۰۱۱) به عنوان روز «مبارزه با مقاومت دارویی» نام‌گذاری شده و شعار آن، این است: «اگر امروز اقدام نکنیم، فردا درمانی نخواهد بود».
امروز هفتم آوریل، برابر با هجدهم فروردین، روز جهانی بهداشت و یادآور روز تاسیس سازمان بهداشت جهانی است. این سازمان هر سال با انتخاب یک موضوع کلیدی بهداشتی، نظر مردم جهان را در همه سطوح و سنین به موضوعی فرامی‌خواند که به نفع بهداشت و رفاه بیشتر آن‌هاست.
امسال روز جهانی بهداشت به نام «مبارزه با مقاومت دارویی» یا مقاومت ضد میکروبی نام‌گذاری شده و شعار این سازمان جهانی گویای آن است که اگر بشر امروز در این زمینه دست به عمل نزند در آینده نمی‌تواند از داروهایی استفاده کند که برای حیاتش ضروری هستند.
منظور از مقاومت دارویی، مقاومت میکروارگانیسم‌ها به داروی ضد میکروبی است که پیشتر نسبت به آن حساس بوده‌اند.
کشف ضد میکروب‌ها از جمله آنتی‌بیوتیک‌ها، مواد شیمی درمانی، داروهای ضد قارچ، ضد ویروس و ضد انگل از مهم‌ترین پیشرفت‌های بهداشتی در تاریخ جهان است که جان میلیاردها نفر را در ۷۰ سال گذشته نجات داده است، اما استفاده نامناسب از آن‌ها در انسان و دام، تعداد و انواع میکروارگانیسم‌های مقاوم در برابر این داروها را افزایش و اثربخشی درمان را کاهش داده است.
میکروارگانیسم‌های مقاوم شامل باکتری‌ها، ویروس‌ها، انگل‌ها و قارچ‌هایی هستند که می‌توانند در برابر حمله داروهای ضد میکروبی مانند داروهای آنتی‌بیوتیک، ضد ویروس و ضد مالاریا مقاومت کنند و آن‌ها را بی‌اثر سازند.
این مقاومت ضد میکروبی به دلیل استفاده نامناسب از داروها مانند مصرف نامناسب و غیرمنطقی داروهای ضد میکروبی یا به پایان نرساندن آن‌ها در انسان و دام‌ها، استفاده از داروهای با کیفیت پایین، نسخه‌های اشتباه و نیز کنترل نامناسب عفونت ایجاد می‌شود و زمانی توسعه می‌یابد که یک میکروارگانیسم، جهش می‌کند یا ژن مقاومی به‌دست می‌آورد.
مقاومت ضد میکروبی عامل نگرانی جهانی و افزایش خطر مرگ
عفونت‌های ناشی از مقاومت میکروارگانیسم‌ها غالبا به درمان استاندارد پاسخی نمی‌دهند و در نتیجه بیماری طولانی‌تر شده و خطر مرگ بیشتر می‌شود.
در حال حاضر سالانه حدود ۴۴۰ هزار مورد جدید بیماری سل در دنیا شناسایی می‌شود که به انواع داروها مقاوم هستند و باعث مرگ سالانه دست کم ۱۵۰ هزار نفر می‌شود.
همچنین مقاومت در برابر نسل قدیمی‌تر داروهای ضدمالاریا در سراسر جهان گسترده شده و در بیشتر کشورهای مالاریاخیز دنیا چالش مهمی است.
بسیاری از عفونت‌های بیمارستانی به وسیله باکتری ایجاد می‌شوند که به داروها مقاوم هستند، و مقاومت دارویی در درمان ایدز هم در حال افزایش است.
به چالش کشیدن کنترل بیماری‌های عفونی و افزایش هزینه مراقب
کشف ضد میکروب‌ها از جمله آنتی‌بیوتیک‌ها، مواد شیمی درمانی، داروهای ضد قارچ، ضد ویروس و ضد انگل از مهم‌ترین پیشرفت‌های بهداشتی در تاریخ جهان است که باعث نجات جان میلیاردها نفر در طول ۷۰ سال گذشته شده است، اما استفاده نامناسب از آن‌ها در انسان و دام، تعداد و انواع میکروارگانیسم‌های مقاوم در برابر این داروها را افزایش و اثربخشی درمان را کاهش داده است.
به این ترتیب عفونت بیماران، طولانی‌تر باقی می‌ماند و احتمال بالقوه شیوع میکروارگانیسم‌های مقاوم به افراد دیگر افزایش پیدا می‌کند. این امر می‌تواند به تمام دستاوردهای حاصل از درمان‌های ضد میکروبی که برای بشریت ضروری هستند آسیب برساند.
هنگامی که عفونت‌ها به داروهای خط اول پاسخ ندهند استفاده از شیوه‌های درمانی گران‌تر ضرورت پیدا می‌کند. مدت زمان طولانی‌تر بیماری و درمان که باید عمدتا در بیمارستان انجام شود هزینه مراقبت‌های بهداشتی را افزایش می‌دهد و بار مالی زیادی بر دوش خانواده‌ها و جوامع می‌اندازد.
از سوی دیگر، بدون وجود داروهای اثربخش ضد میکروب برای درمان و پیشگیری از عفونت‌ها، موفقیت درمان‌هایی مانند پیوند اعضا، شیمی درمانی برای مبتلایان به سرطان، و جراحی‌های عمده در معرض خطر شدید قرار می‌گیرد.
«اگر امروز کاری نکنیم، فردا خیلی دیر استي
سازمان جهانی بهداشت می‌گوید که مقاومت ضد میکروبی مشکلی نو نیست بلکه مشکلی است که درحال خطرناک‌تر‌شدن است و بنابراین مستلزم تلاش‌های فوری و یکپارچه‌ای است تا بتواند از بازگشت بشر به عصر پیش از آنتی‌بیوتیک جلوگیری کند.
این سازمان اعلام کرده که اگر شرایط کنونی ادامه یابد بسیاری از بیماری‌های عفونی غیرقابل کنترل می‌شوند. به علاوه تجارت و ارتباطات گسترده کنونی در جهان به ارگانیسم‌های مقاوم امکان می‌دهد که در عرض چند ساعت در سطح جهان منتشر شوند و به کشورها و قاره‌های دوردست هم برسند.
به همین دلیل از همه سیاست‌گذاران به ویژه وزرای بهداشت ۱۹۳ کشور عضو سازمان ملل متحد، رهبران بهداشتی دنیا، مردم، بیماران، انجمن‌های مدنی، صنعت داروسازی، نهاد‌های بهداشتی، پزشکان، روزنامه‌نگاران و رسانه‌ها خواسته شده که به مبارزه با مقاومت دارویی بیاندیشند، مسئولیت بپذیرند و دست به عمل بزنند.
هدف از این مبارزه، افزایش آگاهی نسبت به عوامل ایجاد کننده مقاومت دارویی و ایجاد تعهد در این زمینه با استفاده از سیاست‌های اثربخش در عرصه‌های مختلف و اجرای آن در همه سطوح و در همه کشورهای جهان است.
این سیاست‌ها شامل تعهد ملی همه کشورها به ارائه پاسخ جامع و هماهنگ و مسئولانه در این زمینه، وجود دستگاه‌های نظارتی و کنترل، اطمینان داشتن نسبت به کیفیت دارو و ذخیره کافی آن، استفاده مناسب و منطقی از داروها در انسان و دام، پیشگیری از عفونت و کنترل آن و افزایش مجموعه دست‌اندرکاران در امر تشخیص، دارو و واکسیناسیون و پژوهش و توسعه محصولات جدید است.
