تولید جهانی برنج در سال 2008 حدود 429 میلیون تن پیش بینی می شود. اما بسیاری از کشورهای صادرکننده در راستای تثبیت بازارهای داخلی، فروش برنج را محدود کرده‌اند.

اگرچه به نظر می‌آید که نوشتن این واقعیت مشکل کوچکی است، اما برخی کشورهای واردکننده برنج نتوانسته‌اند این مشکل را مهار کنند و تظاهرات خشونت آمیز برسر کمبود برنج موجب شده دولت‌ها به واردات بیشتر روی آورند.

در این میان برخی کشورهای صادرکننده برنج مانند ویتنام، مصر، هند و گینه صادرات برنج را محدود یا متوقف کرده‌اند.

براساس گزارشی که واحد اطلاعات اکونومیست (یی.آی.یو) تهیه کرده است، افزایش تقاضا و محدودیت عرضه برنج موجب قیمت سرسام‌آور این محصول در چهار ماه اول سال 2008 شده است. در نتیجه برخی کشورهای واردکننده مانند صحرای آفریقا که با مشکل نقدینگی روبه‌رو هستند، چاره‌ای جز خرید کمتر برنج ندارند.

مصرف جهانی برنج در سال 8-2007 حدود 421 میلیون تن برآورد شده است که نسبت به سال قبل تغییری نکرده است.

اما با فرض اینکه قیمت برنج درنهایت به سطح مناسبی برسد که میان عرضه و استفاده توازن برقرار کند، پیش بینی می شود مصرف این محصول در سال های 9-2008 و 10-2009 به ترتیب به 427 و 431 میلیون تن در سال برسد.

در این راستا، انتظار می رود واردکنندگان جهانی برنج درسال 2008 حدود 27.9 میلیون تن برنج وارد کنند که در مقایسه با سال پیش، 2.6 میلیون تن کم‌تر است. این رقم وارداتی در سال های 2009 و 2010 به 30 میلیون تن خواهد رسید.

بررسی مصرف برنج در برخی کشورها

محصول برنج در بنگلادش به خاطر توفان پاییز گذشته به شدت آسیب دید از این رو واردات برنج این کشور در سال 2008 حدود 1.6 میلیون تن است که دو برابر رقم سال گذشته است و در سال آینده نیز به یک میلیون تن خواهد رسید.

مصرف برنج در فیلیپین در سال 8-2007 حدود 12 میلیون تن پیش بینی می شود و دولت در تلاش برای مهار احتکار این محصول توسط بازرگانان داخلی، این کشور را به اولین کشور واردکننده برنج در سال 2008 تبدیل می کند.

واردات برنج فیلیپین در سال 2009 و 2010 به ترتیب 1.6 و 1.4 میلیون تن خواهد بود.

دولت اندونزی برنامه توزیع برنج یارانه ای را قوت بخشیده است و انتظار می رود در سال 2008 حدود 2.8 میلیون تن برنج به 19 میلیون خانواده فقیر عرضه شود.

عرضه برنج

تولید جهانی برنج در سال 2008 حدود 429 میلیون تن پیش بینی می شود. اما بسیاری از کشورهای صادرکننده در راستای تثبیت بازارهای داخلی، فروش برنج را محدود کرده‌اند.

صادرات برنج تایلند در چهار ماه اول سال 2008 بسیار بالا بود اما انتظار می‌رود افزایش قیمت موجب پایین آمدن صادرات شود و به حدود 8.8 میلیون تن در سال برسد که 700 هزار تن کمتر از سال پیش است.

اگرچه با توجه به افزایش قیمت داخلی، دولت موافقت کرده برنج بیشتری را از ذخایر کشور آزاد کند. اما این گام دولت موجب نگرانی در بازار مصرف داخلی می‌شود، زیرا گفته می‌شود مقادیر زیادی برنج در دست بخش خصوصی است.

با وجود این، مقامات دولتی تایلند اعلام کرده‌اند طرحی برای محدود کردن صادرات برنج ندارند. اما چشم انداز تولید برنج در اواخر 2008 می‌تواند بازار را آرام کند و بخش خصوصی را تکان دهد.

تولید برنج تایلند در سال جاری 19 میلیون تن و صادرات سال 2009 حدود 9.4 میلیون تن پیش بینی شده است.

محدودکردن صادرات برنج از سوی کشورهای صادرکننده

نگوین تان دانگ نخست وزیر ویتنام در اواخر مارس 2008 (فروردین 1387) اعلام کرد برای حفظ مصرف برنج داخلی و جلوگیری از افزایش قیمت، صادرات برنج را در سال جاری تا 500 هزار تن کاهش خواهد کرد. صادرات برنج این کشور در سال 2007 حدود 4.5 میلیون تن بود.

از این رو، قراردادهای صادرات برنج از این کشور بطور موقت معلق خواهد ماند، اما این امر شامل حال فیلیپین نخواهد شد که بزرگ‌ترین مصرف کننده برنج ویتنام است.

در این راستا، از اواخر سال 2007 دولت هند صادرات برنج را افزایش داد اما با توجه به تاثیر این امر بر قیمت داخلی، دولت در اول آوریل 2008 (13 فروردین 1387) ممنوعیت فروش برنج غیر باسماتی را اعلام کرد که حدود 80 درصد کل صادرات برنج هند را شامل می شود.

به سبب نگرانی از کمبود گندم، توزیع برنج دولتی یارانه ای در این کشور روبه افزایش است.

پیش‌بینی می شود صادرات برنج هند درسال 2008 به 2.5 میلیون تن برسد.

تولید برنج در پاکستان روبه افزایش است

تولید برنج در پاکستان در سال 2007 حدود 5.5 میلیون تن بود. اگرچه مصرف این محصول به خاطر کمبود گندم، در سال 2008 بالاتر خواهد رفت.

تقاضای بین المللی برنج پاکستان به خاطر ممنوعیت صادرات برنج هند، افزایش داشته است و پیش بینی می شود فروش برنج این کشور در سال 2008 به 2.9 میلیون تن برسد در حالی‌که این رقم در سال گذشته 2.6 میلیون تن بود.

اگر بارندگی در این کشور کافی باشد، صادرات برنج در سال 2009 به 3.2 میلیون تن خواهد رسید.

تلاش چین برای کنترل بازار داخلی برنج

به نظر می رسد ذخایر برنج چین بسیار زیاد است اما نگرانی دولت درخصوص افزایش قیمت مواد غذایی، بدان معنی است که صادرات برنج از طریق مالیات و سهمیه بندی بشدت کنترل خواهد شد.

این درحالی است که مصرف مواد غذایی اصلی یعنی گندم و برنج در این کشور روند روبه کاهشی دارد و با توجه به آنکه برداشت برنج در سال 2007 بسیار بالا بود، چین می تواند فروش برنج را در سال 2008 به 1.6 میلیون تن برساند. درحالیکه این رقم در سال گذشته 1.3 میلیون تن بود.

صادرات برنج در سال 2009 در این کشور دو میلیون تن خواهد بود و این به معنی افزایش برداشت به مراتب بیشتر این محصول در سال جاری است.

دخایر و قیمت برنج

ذخایر برنج در سطح جهانی در پایان سال 8-2007 حدود 75 میلیون تن خواهد بود که نیمی از این مقدار در چین است.

از سوی دیگر ذخایر برنج دولت هند ممکن است تا پایان 30 سپتامبرسال جاری (9 مهر 1387) به کمتر از حداقل شش میلیون تن در سال برسد.

ذخایر برنج تایلند نیز به پایین ترین سطح کاهش خواهد یافت اما مقادیر زیادی در دست کشاورزان و تاجران باقی می ماند.

ذخایر برنج آمریکا در پایان سال مالی حدود 700 هزار تن خواهد بود که تقریبا نیمی از رقم سال گذشته است.

اما انتظار می رود ذخایر جهانی برنج در سال 9-2008 و 10-2009 کمی افزایش یابد زیرا با افزایش تولید، قیمت بالاتر خواهد رفت.

افزایش قیمت برنج در سطح جهانی

قیمت جهانی برنج (برپایه برنج درجه دو سفید تایلند) از اکتبر 2007 (مهر 1386) افزایش یافت، این روند در ژانویه 2008 (دی-بهمن 1386) ادامه یافت و به 380 دلار در هر تن رسید.

تا پایان فوریه (بهمن) قیمت برنج به 500 دلار در هر تن رسید و در اولین هفته ماه آوریل (فروردین) هر تن برنج 785 دلار اعلام شد که تاکنون رقم بی سابقه ای در فروش این محصول بوده است.

البته قیمت برخی انواع برنج با مرغوبیت بالا به یکهزار دلار در هرتن هم رسید.

این افزایش قیمت درواقع تقاضای شدید واردات از برخی کشورها را نشان داد آن هم زمانی که برنج ویتنام مدتی در دسترس نبود و هند علاوه بر ممنوعیت این محصول، مالیات سنگینی بر فروش آن بست.

احتمال افزایش بیشتر قیمت برنج

واحد اطلاعات اکونومیست در پایان این گزارش نوشت: ما براین باوریم که مقادیر موجود برنج برای تامین تقاضای معمولی مردم جهان در سال 2008 کفایت می کند و در دو فصل متوالی بعدی (هشت ماه آینده) این مقدار کافی خواهد بود.

از این رو، اگر بازار این واقعیت را درک کند، قیمت ها پایین خواهد آمد و برخی از موانع تجاری از بین خواهد رفت.

اما با توجه به پیش بینی کمبود گندم و دیگر غلات، بعید است که قیمت صادراتی برنج به پیش از اکتبر 2007 برسد و اگر تولید این محصول دربرخی از کشورهای تولیدکننده کافی نباشد، قیمت به شدت بالا خواهد رفت.

از سوی دیگر، پیش بینی می شود که قیمت برنج تا پایان سال 2008 به سرعت به 500 دلار در هرتن برسد و تا پایان سال 2009 به 475 دلار برای هرتن برسد.

اما طبق جدیدترین پیش بینی ها، قیمت برنج در نیمه دوم سال 2010، به 500 دلار درهرتن خواهد رسید.