آثار اردشیر محصص طراح و کاریکاتوریست ایرانی در موزه هنر مدرن نیویورک به نمایش درآمده و به همین مناسبت روزنامه نیویورک تایمز طی گزارشی مفصل به توضیح درباره وی و آثارش پراخته است.

آثار اردشیر محصص، طراح و کاریکاتوریست برجسته ایرانی در نمایشگاه «جامعه آسیایی» موزه نیویورک به نمایش گذاشته شده است.

محصص که پایه گذار طراحی سیاه و سفید در ایران نامیده می شود، با الهام از طنز و رپورتاژ پیشگام کاریکاتور در تاریخ کشور است.

70 کاریکاتور و طراحی های این هنرمند ایرانی در مجموعه ای با عنوان «هنر و طنز در ایران» از اوایل خرداد در موزه نیویورک به نمایش گذاشته شده و تا 13 مرداد در این محل درمعرض تماشا قرار دارد.

این هنرمند ایرانی با اشاره هایی غنی و ظریف و توجه به برخی رویدادهای تاریخی کشور، زندگی را در دوره های پیش از انقلاب اسلامی و پس از آن در کاریکاتورهای خود به تصویر درآورده است.

شیرین نشاط و نیکی نجومی هنرمندان ایرانی گفته اند با توجه به اهمیت ایران در مباحثات سیاسی انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، به ارایه کاریکاتورهای آقای محصص در این مقطع زمانی در نیویورک اقدام کرده اند.

کیفیت توصیفی وگاه غیرواقعی، حالات اغراق در چهره با آمیخته ای از خنده و طنز به خطوط طراحی های محصص ویژگی خاصی می بخشد و در عین حال به اعضای بدن حجم می دهد و آنها را برجسته می کند.

در این میان بیننده آمریکایی برخی از معانی خطوط را درک نمی کند اما تردید هنرمند نسبت به قدرت دینی و سیاسی در این کارها از چشم بیننده ایرانی دور نمی ماند.

زن و تاریخ انگیزه نمایشگاه محصص

ضرورت معرفی آثار هنری محصص به غرب، زمینه دایرکردن نمایشگاه این هنرمند توسط خانم نشاط و آقای نجومی بود.

نشاط و نجومی در گفت و گو با نیویورک تایمز تاکید کردند: ایده معرفی آثار محصص پس ازآن به ذهن شان خطور کرد که در نمایشگاه «موزه هنر مدرن» نیویورک تحت عنوان «بدون مرز» شاهد ارایه آثار هنرمندان ایرانی ازجمله مرجان ستراپی، کاریکاتوریست، بودند.

نشاط که فیلمسازی و عکاسی را در کارنامه هنری خود دارد و درکارهایش به زنان توجهی خاص نشان داده، افزود به طراحی های محصص درمورد زنان علاقه مند بوده است.

این هنرمند ایرانی گفت: در یکی از طراحی های محصص، یک شاخه گل رز بیرون از چادر رشد می کند و انتهای ریشه گل در شروع صورت زن ناپدید می شود.

نشاط افزود: در یکی دیگر از طراحی های محصص، یک شاخه خاردار درمحل گل رز وجود دارد که در سال 1359 به مناسبت «روز مادر» ترسیم کرده است. هر دو طراحی مقاومت در برابر خفقان صدای زنان را درچشم بیننده نمایان می کند.

نجومی، نقاش ایرانی، به نیویورک تایمز گفت: دیدگاه گسترده، سواد و درک تاریخی آقای محصص را در زمینه طنز تحسین می کند.

به گفته این نقاش ایرانی، طراحی های آقای محصص در زمینه تاریخی انگیزه بروز هیچ ناآرامی نبوده است اگرچه توجه پلیس مخفی شاه ایران را در سال های 1970 جلب کرد که درنهایت درپی هشدارهای مقام های ایرانی، جلای وطن کرد و به نیویورک آمد.

طراحی های دو دوره زمانی مختلف

نمایشگاه آثار محصص با مجموعه «زندگی در ایران» آغاز می شود که هنرمند در سال های 1357 تا 1359 ترسیم کرده است.

این مجموعه شامل بیش از 30 طراحی است که برخی از آنها خاندان قاجار را به وضوح در سال های 1833 تا 1925 (1212-1304) نشان می دهد و دربرخی از آنها سلطنت محمدرضا شاه پهلوی از 1941 تا 1979 (1320-1357) را به تمسخر گرفته است.

دراین طراحی ها، چهره های سلطنتی در لباس عجیب و پیچیده قاجار با تهدید و وحشی گری هرگونه ناآرامی را مهار کرده و هنرمندان؛ نویسندگان، آموزگاران و آزاداندیشان سرکوب شده اند.

برخی از زیرنویس های این طراحی ها کنایه آمیز است ازجمله «اعدام محکوم مصادف با مراسم تولد شاه» یا «اعضای سمینار کنترل زاد و ولد عکس یادگاری می گیرند.»

در طراحی های پس از انقلاب اسلامی، آقای محصص نماد آشفتگی را در چهره ها به تصویر کشیده است.

برای نمونه در اثر «نامه ای از شیراز» که محصص در سال 1982 (1361) طراحی کرد، یک چهره دستار به سر تصویر پاهای قطع شده خود را می کشد و بخش بالارفته زانو به منزله ستون عمل می کند و فضای باغ اطراف «بهشت روی زمین» را در نقاشی مینیاتور سنتی ایرانی تداعی می کند. این اثر خلقت را به نقص عضو پیوند می دهد.

نگاهی به زندگی محصص

اردشیر محصص طراح ،کاریکاتوریست و نقاش ایرانی در 18 اسفند 1317 در رشت از مادری شاعر و پدری قاضی به دنیا آمد.

می گویند در سه سالگی وقتی همراه برادر بزرگش از سینما به منزل بازگشت و از او درمورد داستان فیلم پرسیدند، چون نمی توانست ماجرای فیلم را شرح دهد، آنچه را دیده بود روی کاغذ طراحی کرد.

این نخستین طراحی محصص بود و آغاز راهی که بعدها او را به مشهورترین طراحان ایران و جهان مبدل کرد.

او در سال 1354 نمایشگاهی در نیویورک برپا کرد و در مقدمه ی کاتالوگ نمایشگاه نوشت: درطول تاریخ هنر آیینه عقده ها، آرزوها و دردهای مردم بوده است.

او در جایی گفته است که کاریکاتور اسناد یک عصر، هنر رپورتاژ و وقایع نگاری است.

این هنرمند در سال های پس از انقلاب به بیماری پارکینسون مبتلا شد و از فتوکپی های سیاه و سفید آثار قبلی خود به ویژه آثار قاجاری، کلاژ تهیه کرد.

آثار محصص در روزنامه های نیویورک تایمز و «نیشن» چاپ شده است و گاه درنظر بیننده بسیار مبهم است و گاه در مقایسه با کارتون های سیاسی، تیزتر و نافذتر به چشم می آید.

در آثار این هنرمند زیبایی تلویحی هنر سنتی ایران در برابر زشتی رژیم های استبدادی نمایان است.