مقاله بر آن است که در مورد آموزش توالت به کودکان نکات مهمی را به والدین یاد‌آور شود.

آموزش توالت رفتن یکی از مراحل مهم رشد کودک محسوب می شود. بدن و مغزکودک مداوم در حال رشد است و در هر مرحله آمادگی ‌هایی لازم است تا آموزش بتواند باعث کسب مهارتی شود.

آموزش توالت نیز از این امر مستثنی نیست. اگر رشد جسمانی و روانی کودک زیر بنای لازم را برای آن فراهم نکرده‌باشد هر میزان تلاش در این زمینه جز ناکامی نتیجه ای در بر ندارد.

آمادگی کودک
پس اولین سوال این است که آیا کودک برای رفتن به توالت آماده شده است. زمان آمادگی کودکان برای آموزش توالت یکسان نیست. بسیاری از کودکان اولین نشانه‌های آمادگی را در فاصله سنین 18 ماهگی و دو و یا سه‌سالگی نشان می‌دهند. دامنه سنی متوسطی که بیشتر کودکان آمادگی کامل می‌یابند 2.5 تا 3.5 سالگی است و کودکانی نیز هستند که خارج از این دامنه قرار می‌گیرند.

عوامل مختلفی باعث این تغییر می شود که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: جنسیت، ترتیب تولد کودک   (فرزند اول یا دوم یا آخر خانواده بودن)، و شخصیت او. عوامل اجتماعی و فرهنگی نیز در این امر دخیل‌اند.

نشانه‌های عمومی آمادگی کودک
صرف‌نظر از این‌که این آمادگی زودتر یا دیرتر فرارسد، نشانه‌های عمومی آن عبارتند از:
- کودک می‌تواند در طی روز به مدت دوساعت یا پس از خواب نیم‌روز خشک بماند.
- کودک از پوشک کثیف ناراحت است و می‌خواهد بلافاصله عوض شود.
-کودک علاقه فزاینده به دست‌شویی نشان‌ می‌دهد.
ـ وضعیت ادراری یا اجابت مزاج کودک، کاملاً معمولی است و قابل پیش‌بینی.
- کودک می‌تواند با حرف‌زدن، نشانه‌های چهره‌ای، یا زبان بدن به شما نشان ‌دهد که او باید به دست‌شویی برود.
- کودک آمادگی لازم برای دنبال کردن دستورالعمل‌های ساده کلامی را دارد (مانند «دست‌شویی برو» یا «شلوارتو در بیار» یا «روی لگن بشین»)

آمادگی والدین
مسئله بعدی آمادگی والدین است. شما باید مطمئن شوید که آماده هستید. اگر واقعه مهم خانوادگی در شرف وقوع است که ممکن است روند آموزش را به تاخیر بیاندازد یا خللی ایجاد کند آن را به زمان دیگر موکول کنید. مثلاً یکی از نزدیکان شما در صدد است برای دو هفته به منزل شما بیاید و مهمان شما باشد. ویا شما باردارید و در دو ماه آینده برای زایمان به بیمارستان خواهیدرفت یا شوهرتان سفری در پیش دارد که برنامه خانواده را به‌هم خواهد زد.

آغاز آموزش کودک

وقتی کودک و شما آمادگی لازم را دارید می‌توانید کار را آغاز کنید. ولی به‌خاطر داشته باشید که یک آموزش دهنده خوب باید انگیزه خود و آموزش شونده را بالا نگه‌دارد و از همان آغاز صبورو مثبت باشد و مداومت به‌خرج دهد.

آغاز آموزش توالت برای کودک باید یک آغاز مهم و جالب باشد. این امر می‌تواند با خریدن یک لگن قشنگ با نظر کودک و یا خریدن شورت‌های جدید آغاز شود و یا با یک اعلان کوچک در خانواده مبنی بر بزرگ شدن دختر یا پسرتان و یک جشن کوچک همراه شود.

بگذارید این آغاز برای او و منحصر به او باشد مثلاً از او بخواهید که لگنش را انتخاب کند و یا بگوید که می‌خواهد لگنش را کجا بگذارد. چرا که در آغاز او می‌تواند با لباس روی آن بنشیند تا به آن عادت کند.

با یک دیدگاه مثبت و کمی خلاقیت می‌توانید این آموزش را به صورت فرصت خوبی برای ارتباط سالم و عمیق با کودک خود درآورید. هنگام نشستن او روی لگن که در آغاز کوتاه هم نیست شما لازم است با او باشید و با او حرف بزنید یا برایش قصه بگویید یا کتاب داستان بخوانید.

اگر با شروع این مرحله کودک علاقه‌مندی نشان نداد، همکاری لازم را نکرد و یا پس از علاقه نشان‌دادن اولیه ناامید شد و نتوانست به آن ادامه دهد، کار را متوقف کنید و لگن را به مدت حداقل چند هفته یا چند ماه در گوشه‌ای بگذارید و منتظر فرصت بعدی شوید. مطمئن باشید که این فرصت دوباره فراهم خواهد شد و کودکتان نشانه‌ای بروز می‌دهد که شما خواهید دانست وقت آن‌ فرا رسیده‌است.

بسیاری به آموزش کودک هم‌چنان ادامه می‌دهند و این فرایند گاهی یک سال هم به‌طول می‌انجامد و با ناکامی‌ها، تنش‌ها و ناراحتی‌های بسیاری برای کودک و والدین به‌خصوص مادر همراه است.

زمانی که کودک آمادگی کامل داشته باشد گاهی حتی در کمتر از یک یا دو ماه هدف مورد نظر محقق خواهد شد.

هنگام شروع مجدد، هیجان و خوش‌بینی نسبت به آینده را سرخط فکری خود قرار دهید و اطمینان داشته باشید که نشانه‌های رشد و تغییر اتفاق خواهند افتاد و کودک شما نیز همانند همه کودکان دیگر این مرحله رشدی را پشت سر خواهد گذاشت.

تشویق
تشویق و پاداش در آموزش توالت بسیار موثر است. این شمایید که می‌توانید این مشوق‌ها را انتخاب کنید. بوسیدن و در آغوش‌گرفتن، تشویق کلامی، تلفن زدن به پدر یا مادر بزرگ یا پدربزرگ در انجام موفقیت آمیز توالت رفتن، کشیدن یک جدول روزانه و دادن تمبر برگردان برای هر بار رفتن به دست‌شویی و یا دادن یک اسباب بازی کوچک جالب به کودک می‌توانند نمونه‌های مناسبی باشند.

سطوح مختلف تشویق باید با موفقیت کودک هماهنگ باشد و این والدین هستند که با انتخاب درست پاداش‌، باید انگیزه کودک را برای توالت رفتن بالا نگه‌دارند.

اجتناب از تنبیه
نحوه برخورد با آموزش توالت کودک در میزان موفقیت آن نقش مهمی دارد. اگر بچه در روز یا شب کنترل خود را از دست داد و خود را خیس کرد نباید تنبیه شود. والدین باید با حداکثر سرعتی که می‌توانند او را تمیز کرده و حداقل شرمندگی را برای او فراهم کنند.

توالت رفتن نباید امری ترسناک برای کودک باشد اگر چنین است باید بدانیم که ما برای او این امر را ترسناک ساخته‌ایم.

والدین باید در این امر با کودک صبور، تشویق کننده و توضیح دهنده باشند ومداومت به‌خرج دهند.

آموزش توالت گاهی می‌تواند با ناکامی همراه باشد ولی این موضوع نباید هیچ تعارضی بین شما و کودکتان ایجاد کند. آموزش توالت هیچ فرقی با سایر جنبه ‌های رشد اولیه کودکی ندارد. اگر شما کودکتان را تحقیر یا تنبیه کنید و یا بیش از اندازه با او منفی برخورد کنید ممکن است بعدها با مشکلات بسیاری در زندگی مواجه شود.

چند نکته مهم
- هرگز کودک را در پوشک کثیف نگه ندارید. این امر هیچ کمکی به آموزش سریع تر توالت نمی‌کند. تنها چیزی که نصیب شما می‌شود جوش و التهاب و سرخی بدن کودک و رنج بیشتر اوست.

- کودک در دوران آموزش توالت باید لباس‌های ساده که دسترسی او به توالت را آسان می‌سازد بپوشد.

- آموزش توالت به کودک باید در همه فضاهایی که او در طی روز یا شب حضور دارد به طور هماهنگ صورت گیرد مثلاً خانه، مهد کودک، منزل مادر بزرگ یا در مهمانی.

- در آغازآموزش باید بارها به کودک یاد آوری شود که در طی روز به توالت برود، تقریباً هر یک ساعت و نیم تا دوساعت. اما به نظرمی‌رسد زمان‌هایی برای یاد آوری بسیار ضروری است مانند قبل و بعد از خواب نیم‌روز، قبل و بعد از خواب شبانه، قبل از رفتن به حمام و یا ماشین سوارشدن.

سرانجام به خاطر داشته باشید که این مرحله برای کودک شما یک چالش است و برای شما فرصت خوبی برای گذراندن زمانی لذتبخش و مفید با او. در گذراندن این چالش کوچک رشدی با کودک خود همراه شوید و از آن لذت ببرید.