سید محمدحسین فضل‌الله از مراجع تقلید شیعیان لبنان، امروز یکشنبه 13 تیر (چهارم جولای) در سن هفتاد و پنج سالگی در بیروت درگذشت. او روز جمعه به دلیل خونریزی داخلی به بیمارستانی در بیروت منتقل شده بود.

سید محمدحسین فضل الله از مراجع تقلید شیعیان لبنان، امروز یکشنبه 13 تیر (چهارم جولای) در سن هفتاد و پنج سالگی در بیروت درگذشت. او روز جمعه به دلیل خونریزی داخلی به بیمارستانی در بیروت منتقل شده بود.

سیدمحمدحسین فضل‌الله، در شهر نجف در عراق متولد شد و پس از پایان تحصیلات حوزوی خود در این شهر، به لبنان بازگشت. او از بلندپایه‌ترین رهبران روحانی حزب‌الله لبنان به شمار می‌رفت. آقای فضل‌الله همچنین از انقلاب اسلامی ایران پشتیبانی کرده بود. با این حال این مرجع تقلید شیعیان، فتاوا و نظراتی دارد که موجب شد برخی روحانیون شیعه به‌ویژه در ایران علیه او سخنانی مطرح کنند و این اواخر آن‌چنان که انتظار می رفت در جمهوری اسلامی مورد حمایت قرار نگرفت.

او در مصاحبه‌ای که سال پیش با روزنامه وال‌استریت ژورنال انجام داد، گفت که نظرش با تئوری ولایت فقیه فاصله دارد و فکر نمی‌کند برای این مساله بتوان نقشی در لبنان قائل شد.

شیخ حسن حلاوی، نماینده آیت‌الله فضل‌الله در ایران که در دفتر وی در بیروت نیز فعالیت داشته، درباره موضع این مرجع تقلید نسبت به ولایت فقیه گفته است: تفكر آیت‌الله فضل‌الله به آیت‌الله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی در ایران، بسیار نزدیک است. البته شاید در برخی امور ایشان به گونه‌ای دیگر استدلال می‌كنند؛ مثلا نظر آیت‌الله خمینی ولایت فقیه است، اما ایشان به گونه‌ای دیگر ولایت فقیه را قبول دارند. ایشان معتقد به ولایت فقیه برای حفظ نظام است.

وی درباره حمایت جمهوری اسلامی از علامه فضل‌الله گفته بود: ما می‌دانیم كه ایران از سید حمایت می‌كند. اما معتقدیم كه ایران بیشتر از این باید از ایشان حمایت كند. ایران حداقل‌ می‌توانست در برابر برخی توهین‌ها به علامه فضل‌الله بایستد. ما نمی‌گوییم بحث علمی نكنند، باید صورت بگیرد اما توهین، نه.

رابطه با حزب‌الله

شیخ حسن حلاوی پیش از درگذشت علامه فضل‌الله درباره رابطه وی با حزب‌الله لبنان گفته بود: حزب‌الله از ابتدا تاكنون، هیچ‌وقت با سید مخالف نبود. سید از روز اول از آنان حمایت كرد و آنان در زیرعبای ایشان بزرگ شدند. البته در تشكیلات نظامی حزب‌الله، ایشان هیچ نقش و تاثیری ندارند. آنان نظر سید را جویا می‌شوند، اما به هر حال رهبر انقلاب اسلامی، مرجع تقلید حزب‌الله هستند.

وی درعین حال گفته بود «هیچ‌وقت از نظر سیاسی تضاد میان نظر سید و حزب‌الله پیش نیامده است. افراد اندكی در میان حزب‌الله هستند كه یا با سید مخالفند و یا دشمنند. اما در مسائل سیاسی اگر اختلافی میان سید و حزب‌الله رخ دهد، بله، می‌توان گفت كه ایشان بر حزب‌الله تاثیرگذار نیستند. به هر حال، تا به حال پیش نیامده است. البته سید برخی نظرات را درباره حمل سلاح و دادن آن به افراد دارد كه نمی‌شود سلاح را به هركس داد».

دفاع از حقوق زنان

علامه فضل‌الله درباره زنان نظراتی به روز داشته به‌گونه‌ای که معتقد بود «زن در طول تاریخ مظلوم بوده است، با وجود این‌كه عقلش مثل مرد است و توانایی‌اش مثل توانایی مرد ولی از صحنه معرفت و تجربه كنار گذاشته شده و بازیچه و كنیز مرد در نظر گرفته شده است».

وی درباره بخشی از حقوق زنان چنین فتوایی را مطرح کرده بود: زن بالغه و رشیده، مثل مرد بالغ و رشید است و هر كدام از آن دو در مسائل مالی زندگی، شخصیت قانونی مستقلی دارند.

وی همچنین نظر فقهی خود را درباره ازدواج زنان چنین مطرح کرده بود: نظر فقهی ما این است كه زن بالغه و رشیده در مورد ازدواج خود از پدر و جد پدری و برادر خود مستقل است، مثل مرد بالغ و رشید. هرچند كه بعضی‌ها با این نظر مخالف ما هستند. اما مساله مشورت گرفتن از پدر، جنبه استحبابی دارد و الزامی نیست.

سید محمدحسین فضل‌الله همچنین معتقد بود که «زن حق دارد به عنوان دفاع از خود، خشونت شوهرش را پاسخ بگوید». همچنین گفته بود که «جایز نیست مرد با سوء استفاده از ضعف زنش علیه او دست به خشونت بزند» و زنان را «تشویق» کرده بود که ورزش‌های قدرتی یاد بگیرند تا بتوانند از خودشان دفاع كنند».

فتوا درباره شیعه و سنتی

علامه فضل‌الله درباره اختلافات شیعه و سنتی گفته بود: مشكل ما مشكل سنی و شیعه نیست، بلكه مشكل ما استكبار جهانی و اسرائیل است.

او همچنین در رد اختلافاتی که بین شیعه و سنتی مطرح می‌شود، گفته بود که «ما به ارتداد صحابه از اسلام اعتقاد نداریم» و چنین فتوایی را مطرح کرده بود: به حرمت دست زدن به هر نوع شیوه‌ای كه صحابه را زیر سئوال برده و با استفاده از سبّ و لعن موجب برانگیخته شدن اختلافات شود، فتوا می‌دهم.

آقای فضل‌الله همچنین درباره عزاداری شیعیان در ماه محرم گفته بود: سینه‌زنی سنتی مرسوم كه باعث اذیت بدن می‌شود اشكال دارد. قمه زنی حرام است... زنجیرزنی را نیز حرام كرده‌ام. او به عزاداران توصیه کرده بود که «اگر می‌خواهید با آن حضرت (امام سوم شیعیان) همدردی كنید برای مقابله با اسرائیل بشتابید.

مخالفت‌ها

شیخ علی كورانی، از روحانیون لبنانی که هم‌اکنون در قم اقامت دارد، در انتقاد از علامه سیدمحمد حسین فضل‌الله گفته بود: افكار و سخنان آقای فضل‌الله را هیچ عالم شیعه‌ای نمی‌تواند بپذیرد و اجماع علما و مراجع بزرگ شیعه در لبنان و غیر لبنان، آرای او را برخلاف عقاید مسلم شیعه می‌داند.

آقای کورانی که این سخنان انتقادآمیز درباره آقای فضل‌الله را پیش از مرگ او بیان کرده، گفته بود آیت‌الله فضل‌الله، «نفر اول حوزه لبنان به حساب نمی‌آید و افراد زیادی هستند که سطح و سواد علمی‌شان بسیار بالاتر از آقای فضل‌الله است».

به گفته او، آقای فضل‌الله از هیچ‌ یک از علمای شیعه مدرک اجتهاد ندارد و نظرات مثبتی که درباره او مطرح می‌شود، ناشی از تبلیغات دولتی و رسانه‌ای است.

به نظر وی، تاثیرگذاری آقای فضل‌الله در لبنان محدود و در حال از بین رفتن است و توده مردم شیعه لبنانی با وی نیستند. مرجعیت وی به گروه خاصی منحصر است و اعضای حزب‌الله برخی از آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر ایران تقلید می‌كنند و برخی هم از آیت‌الله سیستانی.

آقای کورانی که خود را «باجناق» آقای فضل‌الله معرفی کرده بود، همچنین درباره او گفته بود: از نظر علمی‌او را قبول ندارم و ایشان را مجتهد نمی‌دانم. ایران، ایشان را بزرگ كرده است. آقایان كروبی و‌هاشمی‌رفسنجانی از زمان آیت‌الله خمینی همواره به ایشان كمک می‌كرده‌اند.

خط مشی آقای فضل‌الله به گفته آقای کورانی «سیاسی» است و تداوم ندارد. نظرات او از مسئله تبرئه ابوبكر و عمر در حمله به منزل حضرت ‌زهرا (دختر پیامبر مسلمانان) گرفته تا بحث عصمت انبیا، در میان علما و شیعیان «غیرمقبول» است.

چند سال پیش آیت‌الله فضل‌الله در نظریه «شهادت» دختر پیامبر اسلام تشکیک کرد و صحت آن را به چالش کشید. درپی این اظهارنظر، موجی از بیانیه‌های علمای قم در محکومیت تشکیک در شهادت حضرت زهرا آغاز شد و آیت‌الله شیخ جواد تبریزی با اعلام راهپیمایی، خواهان تبدیل فاطمیه به عاشورایی دیگر شد.

آقای کورانی معتقد است که «ایراد آیت‌الله فضل‌الله در این است كه در عقاید اجتهاداتی می‌كند كه هم غیرعلمی‌و بی پایه است و هم خارج از چارچوب تشیع» و بنابراین به گفته او «هم اعتماد شیعیان را از دست داد، هم رضایت وهابیان را نتوانست جلب كند».