در حالی که دولت می‌گوید اساس ادامه مذاکرات هسته‌ای با غرب، توافق ایران با ترکیه و برزیل است، رئیس مجلس معتقد است این بیانیه برای زمان خودش تاکتیک مناسبی بوده است. برزیل و ترکیه به‌عنوان طرف‌های توافق‌نامه تهران نیز به نوعی از این بیانیه کناره‌گیری کرده‌اند.

در حالی که دولت می‌گوید اساس ادامه مذاکرات هسته‌ای با غرب، توافق ایران با ترکیه و برزیل است، رئیس مجلس معتقد است این بیانیه برای زمان خودش تاکتیک مناسبی بوده است. برزیل و ترکیه به‌عنوان طرف‌های توافق‌نامه تهران نیز به نوعی از این بیانیه کناره‌گیری کرده‌اند.

به گفته علی لاریجانی، بیانیه تهران نه یک حرکت استراتژیک بود که بتواند همه مسائل هسته‌ای را پوشش دهد و نه تله‌ای از سوی آمریکایی‌ها. او می‌گوید: برخی در تحلیل این بیانیه دچار افراط و تفریط شدند.

بیانیه تهران، توافقنامه مشترکی درباره برنامه هسته‌ای ایران بود که اوایل خرداد امسال بین سه کشور ترکیه، برزیل و ایران در تهران امضا شد و براساس آن قرار بود ایران هزار و 200 کیلوگرم اورانیوم با خلوص پایین را به ترکیه بفرستد و در مقابل، 120 کیلوگرم اورانیوم با خلوص 20 درصد را برای استفاده در راکتور تحقیقاتی تهران دریافت کند.

علی لاریجانی، رئیس مجلس به ایسنا گفت که بیانیه تهران «تاکتیک سیاسی مناسبی در زمان خودش» بوده و نشان داد که ایران از طرق مختلف به دنبال حل مسئله است، اما خود او از جمله کسانی بوده که اعتقاد داشته مسئله معاوضه سوخت در بیانیه تهران درست مطرح نشده و طرف‌های معامله هدف دیگری را دنبال می‌کنند.

دیدار در استانبول

وزيران امور خارجه برزيل و تركيه روز یکشنبه دوم مرداد با همتای ایرانی خود در استانبول دیدار کردند و از ایران خواستند در مذاکره با غرب بر سر برنامه اتمی اش انعطاف و شفافیت بیشتری نشان دهد.

احمد داود اوغلو، وزير امور خارجه تركيه، در كنفرانس خبرى مشترک با همتاى برزيلى خود گفت: آنچه كه ما از ابتدا به طرفين مذاكرات گفته‌ايم اين است كه تمام مسائل بايد به صورت باز و شفاف مورد بحث قرار گيرد.

سلسو آموريم، وزير امور خارجه برزيل نيز با اشاره به طرحی که برای مذاكرات فنى آماده است، گفت: ما همواره ايران را تشويق كرده‌ايم تا موضعى انعطاف‌پذير داشته و در گفت‌وگوها حضور پيدا كند.

وى همچنین گفت که ايران حق دارد برنامه هسته‌اى صلح‌آميز داشته باشد، اما در عین حال توصیه کرد که بايد همزمان به جامعه جهانى اطمينان دهيم كه اين برنامه اهداف نظامى ندارد.

دیدار و گفت‌وگوی روز گذشته در استانبول ترکیه به درخواست دولت ایران و وزارت امور خارجه صورت گرفته بود و محتوای اظهارات نشان می‌دهد که جمهورى اسلامى به ‌دنبال پر رنگ‌تر كردن نقش تركيه و برزيل در مذاكرات با غرب است.

ماه گذشته، محمود احمدى نژاد، رئيس‌جمهوری ايران اعلام كرد كه تهران مذاكرات با گروه 5+1 را به مدت دو ماه عقب مى‌اندازد تا به گفته وى، «اين كشورها به دليل تصويب قطعنامه شوراى امنيت تنبيه شوند».

هفته گذشته، كاترين اشتون، مسئول امور سياست خارجى اتحاديه اروپا اعلام کرد که مذاکرات با ایران می‌تواند از اوایل سپتامبر دوباره از سر گرفته شود.

بیانیه تهران هنوز به کار می‌آید؟

با وجودی که دولت ایران اعلام کرده که براساس بیانیه تهران، به مذاکراتش با غرب ادامه می‌دهد، اما علی لاریجانی، رئیس مجلس بر این باور است که صدور بیانیه تهران، می‌توانست به عنوان یک فرصت، پایه‌ای برای مذاکرات بعدی فراهم کند، اما طرف مقابل رفتار نادرستی در این رابطه انجام داد.

با این حال وزارت امور خارجه ایران چند روز پیش در پاسخ به پیام روسای جمهوری آمریکا و بریتانیا که از ایران خواستند به پای میز مذاکره برگردد، اعلام کرد که هرگونه مذاکره با غرب و گروه 1+5 باید در چهارچوب «بیانیه تهران» صورت گیرد.

از طرفی رئیس مجلس که خود زمانی دبیر شورای عالی امنیت ملی و صاحب‌نظر در پرونده هسته‌ای ایران بود، می‌گوید که بیانیه تهران «در زمان خودش» تاکتیک مناسبی بوده و از طرف دیگر دولت اعلام می‌کند که بیانیه تهران هنوز اساس ادامه مذاکرات با غرب است.

این درحالی است که ترکیه و برزیل پس از تصویب قطعنامه اخیر شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران که به فاصله کمتر از یک ماه از صدور بیانیه تهران انجام شد، نظراتی را مطرح کردند که از کناره‌گیری آن‌ها از ماجرای پرونده هسته‌ای ایران حکایت می‌کرد.

وزیر امور خارجه برزیل اعلام کرد که پس از صدور قطعنامه چهارم شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران، کشورش دیگر از ایران در اختلاف با غرب برسر برنامه هسته‌ای حمایت نخواهد کرد.

وزیر امور خارجه برزیل گفت که درخواست‌های سازمان ملل برای اعمال تحریم‌های بیشتر و شدیدتر علیه ایران، تلاش‌های برزیل را به عنوان یک میانجی بی‌ثمر کرده است.

دولت ترکیه نیز به عنوان یکی از طرف‌های اصلی توافق‌نامه تهران، درپی تصویب قطعنامه چهارم شورای امنیت از ایران خواست که بر سر مبادله سوخت هسته‌ای‌اش با قدرت‌های جهانی مذاکره کند.

سخنگوی وزارت امور خارجه ترکیه سه هفته پیش اعلام کرد که اگر ایران پای میز مذاکره و گفت وگو با غرب ننشیند، ما سال آینده در وضعیت بدتری خواهیم بود.

ترکیه از اعضای غیر‌دائم شورای امنیت سازمان ملل است که به همراه برزیل به قطعنامه تحریم شورای امنیت علیه ایران، رای منفی دادند.

«بیانیه تهران‌ تله نبود، اما با دشمن فریبکار روبرو هستیم»

به گفته رئیس مجلس، برخی در داخل ایران بیانیه تهران را یک «تله» خواندند، اما به باور وی هیچ دلیلی برای چنین رویکردی وجود ندارد.

آقای لاریجانی در عین حال می‌گوید اگر اقدامات آمریکا قبل و بعد از صدور بیانیه تهران را بررسی کنیم، به این نتیجه می‌رسیم که ما با یک «دشمن فریبکار» طرف هستیم و باید چنین رویکردی را در مناسبات بعدی برای حل مسئله هسته‌ای مورد توجه قرار دهیم.

یکی از دلایلی که امریکا و غرب بیانیه تهران را نپذیرفتند این بود که در این توافقنامه، موضوع ادامه غنی‌سازی ایران روشن نشد و رویکرد ایران به ادامه غنی‌سازی مورد پرسش قرار گرفت. هیلاری كلينتون، وزیر امور خارجه امریکا گفت كه برای واشنگتن مهم‌‏ترين مساله اين است كه ايران قصد دارد غنی‏سازی اورانيوم را ادامه دهد.

باراک اوباما، رئیس‌جمهوری آمریکا هم گفت که بیانیه مشترک ایران، برزیل و ترکیه وی را قانع نکرده است. زیرا آن‌ها (برزیل و ترکیه) در متقاعد کردن ایران به تعلیق غنی‌سازی اورانیوم شکست خورده‌اند.

نيكولا ساركوزی، رئیس‌جمهوری فرانسه نیز که کشورش از اعضای دائم شورای امنيت است گفته بود که توافقنامه تهران «یک گام مثبت است» اما بايد با توقف غنی‌‏سازی اورانيوم همراه شود.

روزنامه نیویورک تایمز پس از انتشار بیانیه تهران در گزارشی ادعا کرده بود که این بیانیه دو هدف را دنبال می‌کند؛ این‌که به‌عنوان راه حل کوتاه‌مدت برای موضوع هسته‌ای ایران ارائه شده و همچنین تاکتیکی برای تضعیف تلاش‌ها در اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران است.

ایران هیچ‌گاه صراحتا اعلام نکرده که غنی‌سازی را متوقف می‌کند و حتی افشای چند مرکز غنی‌سازی موجب نگرانی بیشتر غرب شد تا جایی که با تلاش‌های امریکا و غرب، چهارمین قطعنامه تحریم علیه ایران خرداد ماه امسال تصویب شود.

بررسی اظهارنظرهای مقام‌های غربی نشان می‌دهد که اکنون غرب هیچ توجهی به بیانیه تهران ندارد و عملا سخنی از این بیانیه به‌عنوان یک راهکار عملی مطرح نمی‌شود.

نمایندگان مجلس پیشتر در بیانیه‌ای به دولت توصیه کرده بودند که بدون گرفتن تعهد کافی در رابطه با مفاد بیانیه تهران، اقدام یک سویه انجام ندهد و چنان‌چه طرف مقابل قصد زیاده‌خواهی مواد و واگذاری تعهدات خویش به زمان‌های غیرمشخص را داشته باشد، این امر نشانگر همان روش‌های منسوخ گذشته است و فرصتی را در تعامل با ایران از دست داده است.

آرین منش، نماینده مجلس از جمله نمایندگان اومجلس بود که معتقد بود بیانیه تهران مانع اجماع غرب علیه ایران شده و توپ را به زمین آن‌ها انداخته است، اما تصویب قطعنامه چهارم شورای امنیت نشان داد که ابتکار عمل از دست ایران خارج شده است.

با این حال جلیلی، دبیر شورای عالی امنیت ملی گفته بود آن‌چه در تهران توسط وزرای خارجه ایران، برزیل و ترکیه امضا شده، بیانیه است و از آن باید تلقی یک بیانیه را داشت.