مراجع مذهبی و حوزه‌های علمیه و نهادهای مذهبی دیگر در ایران، بیش از پیش در اینترنت و فضای سایبر فعال می‌شوند. هفته پیش سامانه اطلاع‌رسانی پست الکترونيکی آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی، از مراجع شیعه در قم، افتتاح شد.
مراجع مذهبی و حوزه‌های علمیه و نهادهای مذهبی دیگر در ایران، بیش از پیش در اینترنت و فضای سایبر فعال می‌شوند. هفته پیش سامانه اطلاع‌رسانی پست الکترونيکی آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی، از مراجع شیعه در قم، افتتاح شد.
مسئول پايگاه اطلاع‌رسانی دفتر اين مرجع تقليد اعلام کرد «به منظور سهولت اطلاع از اخبار و مطالب جديد سايت» سامانه اطلاع‌رساني پست الکترونيکی (mailing list) آیت‌الله مکارم شیرازی فعال شده و عضوگیری می‌کند.
سایت آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی به هفت زبان فعال است. در سایت این مرجع تقلید، بخش‌های متعددی از جمله تفسیر قران و نهج‌البلاغه هست و مراجعه‌کنندگان می‌توانند با مراجعه به رساله‌های مختلف که در این سایت ارائه شده، پاسخ سوال خود را بگیرند. همچنین کاربران اینترنت می‌توانند در بخش «استفتاء» با وارد کرده اسم و مشخصات خود، سوال شرعی‌شان را مطرح کنند.
یکی از نکات جالب توجه در سایت آیت‌الله مکارم شیرازی، فهرست پربازدیدکننده‌ترین گروه‌هاست. در صدر این فهرست، مسایل جنسی و زناشویی قرار دارد.
آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی در زمینه اینترنت بیشتر از دیگر مراجع فعال است. مثلا درس خارج این مرجع تقلید از طریق اینرنت نیز ارائه می‌شود و طلاب می‌توانند از طریق اینترنت و دریافت زنده صدای این مرجع تقلید، به فراگیری درس بپردازند.
سایت آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای، یکی دیگر از مراجع تقلید که رهبر جمهوری اسلامی هم هست، به 12 زبان فعال است. طبیعتا با توجه به پست سیاسی آیت‌الله خامنه‌ای، حجم مطالب مربوط به مسایل سیاسی در سایت وی بیش از مطالب شرعی است. مراجعه‌کنندگان به سایت آیت‌الله خامنه‌ای نیز می‌توانند با وارد کرد مشخصات خود، سوال شرعی‌شان را مطرح کنند.
سایت آیت‌الله سیدعلی حسنی سیستانی به فراخور فعالیت دفترش از تنوع بیشتری برخوردار است. علاوه بر سوال‌ها و جواب‌ها و توضیح‌المسایل، سایت بخشی با نام «خدمات اجتماعی» دارد که در آن فعالیت‌های سیزده مرکز مسکونی و بهداشتی تحت قیمومیت آیت‌الله سیستانی توضیح داده شده است.
سایت آیت‌الله صافی گلپایگانی به پنج زبان فعال است. در سایت این مرجع تقلید علاوه بر دعا و درس‌های دینی، امکان دانلود فایلی برای موبایل درباره احکام شرعی نوجوانان مهیاست. همچنین امکان خرید الکترونیکی کتاب‌های آیت‌الله صافی گلپایگانی نیز میسر است. در گوشه سمت چپ سایت نیز کلیپی با مضمون «ویژگی‌های منتظران ظهور از نگاه حضرت آیت‌الله العظمی صافی» قابل بارگذاری است.
سایت آیت‌الله صانعی، مرجع تقلیدی که از نظر سیاسی نزدیک به اصلاح‌طلبان ایران است، به چهار زبان فعال است. سایت وی نیز مثل سایت مراجع دیگر، بخش‌هایی شامل استفتائات، زندگینامه و بیانات دارد. اما نکته بارز این سایت، لینکی تحت عنوان حقوق زنان است که در آن نظرات آیت‌الله صانعی در گفت وگو با رسانه‌های مختلف چهان درباره حقوق زنان آمده است.
سایت آیت‌الله وحید خراسانی که در مشهد زندگی می‌کند، به 13 زبان، ازجمله چینی فعال است. در سایت این مرجع تقلید، درس‌های قران و سخنرانی‌های وی ارائه شده است. به سیاق سایت دیگر مراجع، در این‌جا نیز بخش استفتاء فعال است.
از مراجعی که در چند سال اخیر درگذشته‌اند، می‌توان از آیت‌الله حسنعلی منتظری، آیت‌الله فاضل لنکرانی و آیت‌الله محمدتقی بهجت نام برد که سایت‌های فعالی دارند.
آیت‌الله حسنعلی منتظری سایتی دارد که به چهار زبان فعال است. سایت این مرجع تقلید که آذرماه 88 درگذشت، به دلیل محدودیت‌هایی که در دهه هفتاد و هشتاد برایش ایجاد شده بود، هم مراجعان فراوانی داشت و هم منبع مناسبی برای مقلدانش به شمار می رفت.
حالا کمتر مرجعی را می‌توان پیدا کرد که سایت اینترنتی نداشته باشد، اتفاقی که شاید 10 سال پیش غیرقابل پیش‌بینی به نظر می‌رسید.
دسترسی طلاب حوزه‌های علمیه به رایانه
همزمان با گسترش رایانه و اینترنت در جامعه ایرانی، حوزه‌های علمیه نیز اگرچه با شتابی کمتر، تحت نفوذ این امکانات قرار گرفتند.
هم اکنون ارزیابی دقیقی از میزان این نفوذ وجود ندارد. اما حوزه‌های علمیه از چند جهت به امکانات رایانه‌ای روی آورده‌اند. مشهودترین عملکرد حوزه‌ها در این راستا، سایت‌های اطلاع‌رسانی است که به مراجعه‌کنندگان خدمات ارائه می‌کنند. حوزه‌های علمیه قم، اصفهان، خراسان و نجف سایت‌های اطلاع‌رسانی دارند.
اما برخی از حوزه‌های علمیه به تولید نرم‌افزار نیز می پردازند. برای مثال مركز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان تاکنون 45 نرم‌افزار مرتبط با قران، نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه تولید کرده است.
حوزه نیوز هم پایگاه رسمی مرکز خبر حوزه‌های علمیه است که همچون یک سایت خبری عمل می‌کند.
از طرفی مدیرعامل شرکت مخابرات قم از راه‌اندازی «حوزه علمیه مجازی» در قم خبر داده است.
محمد‌رضا زهره‌وند گفت: با افتتاح پروژه مترواترنت و وجود بستر مناسب و زیرساخت های کافی، مخابرات آمادگی دارد حوزه‌های علمیه مجازی را راه‌اندازی کند.
به گفته وی، با این کار متقاضیان درسراسر جهان با حوزه‌های علمیه در ارتباط خواهند بود.
واکنش‌های تندروها به فضای سایبر
در کنار چنین فعالیت‌هایی، گروه‌هایی از تندروهای نزدیک به حکومت به شیوه‌های دیگری نیز در فضای آنلاین حاضر شده‌اند.
آنان تصمیم گرفته‌اند وب‌سایت‌هایی راه‌اندازی کنند تا - به قول خودشان - «شلیک را با شلیک جواب دهند».
از جمله وب‌سایت «ولایت‌مداران» که به وسیله پیروان ولایت و حامیان آیت‌الله خامنه‌ای رهبر ایران راه‌اندازی شده است، مانند فیس‌بوک به کاربران این امکان را می‌دهد که در بحث‌ها و تبادل اطلاعات و اخبار و انتشار عکس‌ها و کلیپ‌های ویدئویی‌شان، مشارکت فعال داشته باشند.
آرش کمانگیر، وبلاگ نویس ایرانی مقیم تورنتو درباره این قبیل فعالیت‌های آنلاین به رادیو اروپای آزاد گفته است که شک دارد «ولایت‌مداران» بتواند، مخاطبان زیادی به دست آورد. به گفته وی راه‌اندازی یک وب‌سایت کار سختی نیست مشکل در جذب مخاطب است.
به گفته آرش کمانگیر، دولت ایران نمی‌تواند مخاطب جذب کند چون حاضر نیست در این نوع وب‌سایت‌ها، مخالفان را هم پذیرا باشد و طرفداران حکومت نیز شمارشان اندک است.
او همچنین معتقد است «ولایت‌مداران» و این‌قبیل وب‌سایت‌ها بیشتر به عنوان یک «اردوگاه آموزشی» برای تندروها مطرح است تا از این طریق با شبکه‌های اجتماعی آشنا شوند. آقای کمانگیر می‌گوید: «آنها به این شبکه‌ها به عنوان کمپ‌های نظامی نگاه می‌کنند و قدم بعدی این است که از آن خارج شده و دست به عملیات نظامی بزنند.»
دولت ایران در یک دهه گذشته دسترسی به سایت‌های بسیاری را مسدود کرده و نهادها و فعالان آنلاین نزدیک به حکومت، به‌خصوص در یک سال گذشته، برخی وب‌سایت‌ها از جمله توییتر را هک کرده‌اند.
همچنین برخی از وب‌نگاران به خاطر نوشته‌های آنلاین خود، تحت تعقیب قرار گرفتند یا زندانی شدند.
چندی پیش احمد علم‌الهدی، امام جمعه مشهد، گفت که «دشمن» جهان مجازی را تسخیر کرده و «جنگ سایبر» باید جدی گرفته شود. وی گفت: برای مثال اگر در داخل و خارج از کشور 10 میلیون وبلاگ نویس داشته باشیم، 9.5 میلیون نفر از آنان علیه اسلام هستند. او تاکید کرد: در جنگ سایبری، هر اقدامی رواست.
این اظهارنظر چند روز بعد از انتشارش روی یک وب‌سایت حامی حکومت، از سوی این روحانی تکذیب شد.
